Ke Aloha Aina, Volume XXXIV, Number 13, 4 April 1919 — He Moolelo No Ke Keikialii Raia Bokahara O Inia Ke Dia Holohau O Na Kaiaulu O Ulana [ARTICLE]

He Moolelo No Ke Keikialii Raia Bokahara O Inia Ke Dia Holohau O Na Kaiaulu O Ulana

Ua liooima aku o Napōliona 4 īa' LaA-lie, uiii kekalii o na luna o kaaha o!tlo, he kanaka pookela ,ma lje 'iiiii; lu' loea, n ho kalaiain.» nāauao; a oia ka- Napoliona i panpe iiku u' i ua kanaka ala. ; "K ho oiaio, 000 kekuhi o oa pau pohaku e kū iho &i, «i jp'a a pot|to nie ka naueue .ole ka liale ■ oiai', uau e hoomae ke kua, a īiapiii Isa pupaholo, hoala, a paa f? ue auu auoī oe i keiii poe loio, o kti J maikaia nei 1 ko kaleou aina, rn& ke kokua ole niai ia'u." Iluli ilro U o Kapoliona ma kona aoao. a wehp aola i ka ulanla e paa iiiiii iua kona a me kapa paliikaua Turcfce Cimita, hooloi aku la ma ka a-i o me keia man oielo. ! fE ae niai i kein pahlkaua a\t o hoolei aku tioi ma kon r-!j hoi i loua su ka iianohano o ke 'komo pu' ana me S'n i loko o tta kahua kana lanakila ma na Pur4«nidā o AiJīuj>il:i." "Ko luuiwi makaiui aivta oop no ka hoomaniaih n» laiina hoa al(>ha pili makaniain, ft tn« na Mli| nai piha nnn msnvf|m iho o k:aua, e| piili. a <> paiiloa h.%* k? koona o lto kaua mau la." ? j '"Ao." walii a i pane aku ai." Ua hauoli uui loa ia au ika ;! : ■ I ' : *. T.

!U,a . fciSu niakana waiwail koku.i nna «ku ia oe i loko o ia U' &"kij A ke kiola j. jx>e loio i loko o kit muliw&i/W hiki Mai»,ope qka ho]ogono keia inau lukai kainailio ana, i uua aku ai.o i ke}cahi iiiea. ho ke kn ana pku ip 'Kpnola' Benedotaj .oiai, • oia ]e; ana i hopohoj>o loa ai o kue mai ia ia, k©; Uoala' ia ka l&nā hookahSl aujjuni i l,oko o Pama. v He mēa oiaio, mai tiō ua kanaka ala i mūa ona; a oia ka Xapj>lioua i wehe aku ai i na iniaolelo hikunua. o ka liooīauna i ka pane aua aku. "Ua mnnao na.luna nui o ka nolipalii, ua pau Īor kak;ou i ka nalowale. Ua kiimailiō mai o Peresidertā Gothier ia'u i ka Ia i nehinei." "Efe poe enemi kekahi e makeluake nei e. kipl i ke aupuni ; a lakou hei i lolie wale ai/ owau "ka ua enemi ala o lakou." - ■ "tla nana pono mai oia ia'u i loko 0 kela manawa, a ua haawi aku au, no elua a me ekolu m ānawa, o ka lena ana aku, a ko'u mau laaka iaia, malalo o ko'u mau «kuemaka.'* "O ko'u mau kaikuaana pouoi, o lakou no ka poe nana i hoala i keia mau ahahui/' wahi.a ua Kenela ala 1 pane aku ai aae ka 4eo oJce kuoo, a me kona mau helehelena e hoike ana i ka wiwoole. Eia oe ke olelo mai nei ia'u, i ka mea aole au i maopoopo( oiai nae, oj na lawelawe ana a pau, aīa uoia ma- 1 ialo o na hooponopoho ana, a kekahi mea aolē au i maopoopo ia'u, ooe paha ua kanaka ala, aole paha." "He mea oiaio loa ia," wahi hou a Napoliona i pane aku ai," Ua ahona au e noho i loko o ka nahelehele, mamua o ko'u noho ana ilokol 0 kela mau ahahui i hoike ole mai i ko lakou mau kulana hoopono, a a me ka lokahi ole e pale aku ai i na hana hoohaunaele." . 0 Jia 01010 kuoo a ua Kenela ala, oia ka Napoliona i ike maka iho la, he hana paakiki maoli ke kaile ana inai.i ka puuwai o ke?& kenela ma-' lalp pna. ' £ loa na iuaolelo a ke koa oiaio,: a nie ka hoihope ofe, a ua kenela' Bejiedota ala, a Napoliona ponoi no e lohe nei; a oia ka ua Kapoliona »ei i hai aku ai i kahi o kona mau lioa aloha i keia mau huaolelo.; "0 Kenela Benedota, he kanakal oia a ke akua i iiaua ai me ke poo oi ke kanaka Farani, eianae, puu- i wai-wiwoole iiae kona, elike me Ma' kanaka koa oiaio o ke kapa kila piha no Uoma." 1 oiaio, o Kenela Benedota, loia kekahi o na kanaka a Kapollona K i*«iakau loa ai, ma kona aiio, he ku i lana alaki i n koa aupuni, a he hoi-l no loa oia ia ia i loko oia mau 1*& oi ka iiookahuli aupuiii. j »A oia ka ua Kenela Benedota alā i hai malu aku ai" i na luna nui o i ka wa mahope iho o kk pau anā o kela tnau kukai kamajtlio ana a laua me Kapoliona i hai iaaenei. * . - • «• .

"Oa. ike nei aii i' kekahi wahi kanaka pokole nona na makahiki he iwakalua kumamawalu a oi iki, i **• i V iuakemake e hoikelke mai ia la iho, lie kauaono ona mau makahiki, a ua _kupouo oīa e ltoho ia aku e ka lahui ; e nolio ma ke poo o ka Reptthalika. M "0 ke kapae koke aku i ua walii i ka Ia opopo, mai ke kualakai aku ana e paafnei no lo niau pualikoa, oia ka inea pono e hana koke iaji keia mauawa, niai kekahi kauoha mai ka aohoalii aku." , ia mau la ma ke kulanakauhale o ParivSa, a mai o, ao, o ka aiim, elike uie ka nui o na hoo makaukau, a me na kamoiKo ia ina no kela mau hoalaala e oili mai ana i ko Farfttū hopenā. Pela iho'la ka nui o pi'hoihoi e l&we holo ia ana',, ma mn \tcloluu makani, a pnni ua ipnka 1 |halo o ka ama • mo na olelo ana, iaia i loko iho o ke kulanakanhale o Par&a, aia « poha f 'mua ai na Kana o keia "hookāffuli au- 1 pum, a iloko hoi o na*līaV alra- i olelo. * * < A o ka ninan nui walo iho tio o < ka a na eh*>n o ka nw ana e kaikai taai ai. 0 1» kanaka tiana|i o hoala'ao i ka hana, Owailaia? TTo|« oiaio, oia ka ninan nui hookahi, >tia ] * ■ ; ■**:'

ka īoliplehi' o n.t Tauxftni i loa akn i tl 4^ a ī ,a^ll > 0 A?gujii'tn ; n 'nīā meā aHB i hana ai, nana 11ctmī paa a Tnan hana kanlnna' Hokn o/feo latoti mau pouwai, n'io*lcā'ma kahehj A a mo Ve ohohia nui ia e ka lah«r. * * ' "' , . Aia hfc el.ua nwu Hale ahaoielo o ■Fāfani e' liko me Vo Amen'ka i kaP»ia, Va hale o na Seriate (alii) a m«fka hale o Ēliioa Hanen* (lHakaainana). 0 iia hoa oka haīe elua, he elima hanen ko lakou tmi, a he kanakolu makahiM ke kahiko. ... tta Ikohoia e keīa manhale/ na efima ma ka noho ifoi o Farani, n ua kajtaia lakon ma ka inoa, "na Xuna "S"ui o ka Nohoalii/' a ōia ka ?Tapoliona e makomako nef ; e hookalīuli i ke kumikanawai, a p .kipaku akii 1 ua pbe Moi nla loko oia mau minufe. E lohe j)u ia ana ia wa like, tm •koliokoho ana a kela 1i me "keia, o oia ana ke leanaka naha e "hooiahuli ana 1 ke aupuni { keia la,. a e kipaku aku ana { na Moi elima o ke kaWnu. . He oiaio, aole i poina i ka lahui ka ]STapoliona mau lawelawe 1 aua o ka eleu, a pela pu me kana mau hual kai lanakila iloko o Ttalia, a hiki loa' D Kanota, oia ka Peresidena o līale Sen,ate, a o Lueiena BonehatiJ kaikuUāna o Kapolona, ōia ka hai-i olelo o ka hale o na Makaainana. Ua noho keia mau aha elua maloko oka Halealii Tulerisa: ; a ua haawi ke kumukanawai i ka mana f ka aha Senate ; nana ke kahea, a me ka hai ana i ka manawa, no na hale e hui ptt ai. A o ka la 9, o Xovemaba, oia""ka ia i kauoha ia e ke kumukanawai, e hui ai ka aliaolelo no ke koho ana i aa'luna nui o ka Nohoalii, a'"r kahora 6, ame 11, oke kakahiaka. Nolaila, manawa i poha mai ai o ka malamalama, o ua kakahiaka ala o ka la, 9 o TsFovemaba ; Ua puka a ela ka la ; a e hoolei pau ana i koaa olino oia la kamahao. Me ka weue pu ana mai o na ouli lani i ka uliuli poniponi o kona mau kahiko aoiili, me ke kalae maikai, i kau oleia_e kekahi wahi ao hookahi, a oia ka wa e lohe ia nei o kekahi hopniakaukau iloko o Parisa. lohe īa «na ke kani kapalili ana a ka leo o £a pahu, a o-Ie o na koa wawae ; e pohapoha ana ke kapuai o na koa kaualio, me ka lakou mau mea kaua, e nakeke heleana ma ko lakou mau aoao, e halulu ana hoi i ka holo a iTa kaa kaua ; me\a la kou mau pukuniahi e alako ia ana e na lio huki he 'mau Kane*i. Ma. ko kahua nui a kea o Bulevadft, kahi akoakoa ai o na pualikoa a pau loa, a e kakali ana lakou, i*ke alakai kaulana o Italia a me Aigupita, no na kauoha e haawi ia aku aua ia iakou uo kahi o ka hana. Ma ka hora 8, o ua kakahiaka ala ; i piha kui ae ai kahi noho 6 Napoliona me Ru£ Chanteriene i na aliikoa a uie ka lehulehu holookoa e k;ali ana p na manao o ka pihoihoi aui. " • r , A oia Jta%& 1 lawe ia mai ai o ka lohe, ua hooholo hou mai ta na hale ahaolelo a eiua; no ka hoihoi aua i Sana Claucl e hui ai ua mau ihale ala, no ka piha, a me ka nunue' ! nui aku o* na Tausani kanaka hoo-

e hoopwm ala i ka ītalealli Ture!isa. keia anaina kanaka nui © akoakoa nei, "oia no ka Wa i pukāl mai aī o ?fftpō!iona a mawho o*fca' lanai, a o r»a Taiisam t "kufcfi' aila īue io !akou ma'n pira wai 1 makauk&u dō "ke kokua ana akn ia ia, 1 pane inai'la oTa i ka ? Waofēio miia loa o ka manawa. "E na keonimana, e kokua mai amt ai\ev oukou ia*ti no ka hoopakole ana ī \h līepnhalika ? M ■ He liooikaln wnlo no huaoWlo o loWia nei ma "ka o na Tfttis- i ani kanalea r- wawalo noi i ka leva. '"Ko hookiki makon. e akn* ;i n'a kokua ana i?i oo. n r 0 koia maxi Imaolelo a «a Tan sani kimaka i Koopnka aktt &t, \ia hoiko mai lakon i ka lokalii maoH, aole mn ka oWo wale ana mai na ; «h; mai ko lakon man pmiTrai<wiA-| o!i niai no. • A i 'iuakaukan ptf Koi o Hooko h m man manao ala o hlon i nni nul ai, ina paha * o ko o l»oolto ia ai. nva ka nolwana tnahil\fl| ai- .. - *--•U

ohj nia ka hookahekoko pāha. i ka nino£ooj>ojpo»o o koia mau mr-a a pnu is ' oJa >^ 0 ui) konii w» ! 'ho aku ftf, a leau i Tuna o'kona wu i Iho aku aij a "**" kau i luna o kona Ho ; me'ka hoopun!'la e kona mau āliikoa. , A holo j»o!olei loa aku la lakou no ka halp nhaolel'ō o na Bnifitojf e noho ana. ma ka Halealii Tuleriaa ; e kali a.na i ka weheia o na hana ma o kona Peresidena ala. Tva haiolelo mua loa no ka hoo- ♦ kahuli aupuni ; Napoliona i 7 ~ > &,& H4LE 0 jS T A SE&ETQA. -O kii liapoliona huakai npua loa ii»ia i wua o ke akea, i kulike- ai me Jk>m x?hoiua uui ia e ka lahui mai o»« o, oka aia« ( ho keia ninau e pili aae i ke au Uooponopouo houkahuli au^mu, M» ke kahiko niau o ke kanaka haa&aa, oia kona aahu i keia la, anu e hui, a halawai pu, me aa Haie Kaukauawai a elua. • A elike no me kona mau nana ina wixfTOie, a toe ka aipahe pu maluna okp kahuaekaua, pela iho la na kona ' masU manao pihoihoi ole, i kona wa x komo aku ai i loko o na keena ahaoieio. Ua lilo i mea e hooiiihia ia ai na hoa- o ke Senate, i keia wa a Napoliona i komo aku ai i loko, mehe ala o ke akua pu kekāhi o na .kaua «neia ianianawa. Aoīe oia i kuana, kuemihope, ā k kUihe, me ke i&ukai aku ta hoi, e kali, a na ka aha Senate e kono mai , ia' ia e hele aku; ka, ma koōa manao pohoi iho no keia hiki ana oku, 6 ka hookahuli aupuui i keia la, ■ Nolaila, uahele pololei wa aku nook, me ka naau i piha ike koa ame ' ke* makau oleJ a pii aku la i luna o kahi haiolelo, a maluna oia hele eehia, a ke kanawai i poni ai, e laa no ka Peresidena hookahi wale iho no 0 ka ahaolelo ia wahi. Maluna oia papahele eehia, i ku * iho ai o Napoiiona, m koena kulana Mlakila a kela a me keia e makaikai nei; i pii mali& aku ai oia, a ma ka awi, pane mai la i kana haiolelo mualoa i ka aholelo, .me ka leo nui moakaaka. - "O oukou e na 'Lii o ka ahaolelo Senate i loko o keia Hale, oukou , wale iho la no na kalaiaina o ka la- ( huikanaka." - "Ia oukou wale iho uo, e loaa ai Ua kaupale no ka hoopakele ana i ka Eepuhalika, ka lahuikanaka, a me ka Nohoalii." : ""Ua hele mai nei au meko'u nuiu iienela, a me na koa, no ka haawi ana aku ia oukou ina kokua ana a ~ _ e loaa aku noia ia oukou, i na w& apau, e kono ia mai 'ai." hoomanao. ia; aole kakou e : iawe mai i na haihai kanawai i hanr aia i ka wa i hala, i mau kumu hoohiikeiike i keia manawa." < "iiokamea, aole loa e»Joaa i loko • o ko kakou moolelo, na hauli o ke iieneturia a aole : &ohoi e loaa wia i ke keneturia umikumamawaiu 4 na hauli o ka hookaaupuni o l'aranani iioko o keia ■ k>ra," t ■ Oke kamahao oka iiihia nui, oia ka haawina ī loa& aku i na hoa o i: ka ,h £>eate no keia haiolelo, a ua iūkiole ia iakou ke kue, a pale mai : ia JS"apoiioua, no ke kulaua aua i iawe ae la i keia hora. ku uei kona aoao, ms ka makaukau uui i ua miuute a P4U e kouo ia ai uo ka hookahekoko; iua nae e hoike ia anā kekahi ioau iuamo, % alakp ia ai ka lahui iioko o ke kaua kipikipi kuloko. Q ka peresi<iena o ka ahaolelo, ua hoouna aku ia oia. Elele ik& hale- * JUuxembourg, e hai aku ana i na iuna uui o ka Papa Hoi o ka Nohoaiii, ua hiki m«i o iS"aj>oiioua i loko o ka aha oleio, uo ke kipaku aku'ia iakou, oiai, "Aole he aupuni, aole jN#hoaiiij a aole he kanawai i loko o keia hora Kaii iho ia ka hale no kekahi mau a hoea mai la he elua mau luia imi, oia o Scijes a me Bucos, a waiho mai la i ko laua mau hookokui ,ka ahaokio. O lwras, a uu» aole lakou i ae e hoihoi ma\ i ko lakou mau hookohu. eianae, ua hoouua ia mai la kakauolelo, ma ko ano he eiele mai ka Kohoalii mai. K «l'o aku aua i ka ahaolelo, me

iiH oīelo ikaika, « kipaku ia lion» iiiai loko aku o k« haJo. aha-ok-io; eia nae, iia lobi loa ia kou ia ka lakou kauoha. Ca liala loa mahoiie o '&o Napolioua liiwo anu ae i kulaua alakai, i mua o, ka' aaolelo; a oitf ka Napoliona i pane aku ai i mua o ua elele .ala, a me ka ahaolelo, 1 keia iimuolelo./ . "Auhea ka holomua o Faraui i ko'u wa i liaalele iho ai ia oukou me, nk pomaikai, a au aku au i ka liohonu o ke kaiwaenahouua, a hehi hol i ka nonolu o ua kula kaoakua l Aig»ipita." "U» waiho aku au uie oukou 3 ka maluhia? Ua hoouka aku au i na kaua? Ua waiho iho au me oukyi> i ka ianakila ? Ua hapala ia ko'.u mau maka i Jte koko?" ' "Me oukou au i waiho aku ai i na milioua kauaka o Italia ? Ua imi au i na auhau makahiki no ka pomaikai o ke aupuni? Ua halawai pu au me na ehaeha o ta pololei?"''Aia ihea kela uiau haueri Tauaani o na koa i komo pu me a'u 1 loko o kela mau kaua imi pomaikai ?" "JSVu oukou e hai aku; ua pau lakou i ka make; ua hoonele ia na ohana lehulehu, i ta. makuakane oie." "Pela au e kukala- aku nei; i keia! hora, e hoopau loa ia. ai keia mau lawlewe ana a luna Xui 0 ka N"ohoalii. M "A e kapae, a hoopau loa ia la kou a pau loa, xjo ka pono, a me ka pomai kai 0 na ohana lehulehu, a xoe ka hoopau i ke kahe ana 0 ke koko 0 ka lahuikaopka," J O Barraa, 1 ka wa i hala maila o : ka lakou elele no ke kepaku ana ia sfapoliona mai ka hale ahaolelo aku, hopohopo hou iho la oia, 0 aiana atianei ka olelo hooholo, a iae ke koho ana a ka ahaolelo, a e pau aua no ko lakou mau hookohu. ī ka wa & !Kapoliona e haiolelo nei, elike me fa iiei j oia ka wa i komo mai ai 0 Perdsidena Barras, a waiho aku Ta 1 kpna hookohu Lmia N"ui o ka Nohoalii i ka Peresideua ■ ■ o ka aha Senate, / Ua koe aku la he elua mau Luiia 2fui i koe • oia 0 Gpthier, a me M9Ulius. Ua olelo ia w#. ke kumukanawai, aole e inaua kekahi haiia ka*iawai a na Luna Nui o ka Noifoalji m* ke koho Barota ana, ke ole c 1 'loaa he ekolu, kue ia elua. Nolaita, ua piha aku la e ekolu hoa i haalele mai i ka Nohoalii, a koe he elua; nolaila, ua mana ole ko laua noho an, e apono ia aku ai e ka ahaolelo. He mau minute pokole niahope iho, ua hiki aku la 0 Gothier aiue !fcfoulins i ka.rumi ahaolelo, me ka manao, e haawi aku i ke kuuoha i kff hale e kapae a « ia Xapoliojia ma ke ano he kipai, mai keia kulana e hapai ia nei mai loko aku 0 ka ahaolelo. A oia ka Napoliona i pane a)cu ai me kaf wiwoole i ua īuau Luna Xui ala me keia mau olelo. "Ua loa ia an i ka ike ana aku ia olua." *Oiai; oko olua h'oihoi ana iuai ii ko olua inau palapala hookohu he kanalua *le ko'u mulalo noia 0 ke alakai maikai ko olua 111 au noonoo akahele, a ej palo aku ana i ka int* papa aua mai a ka moku ahana i loko 0 ka lahui." j - if Aole matis i moku Ahana i keia luanawa?" walii a Goiheir i pane' mai ai." O wau a ine koHi hoa L\ui,a N"ui Moulioe, ua hiki no ia :uauaj ke lawelawe i na liuaa 0 ku Xoho { alii. no ka hoopakele ana i ka Re-J puhalika ?" *Me ke aha olua e hoopakele ai i -m ' -

4*.,. K.pul.allk».?" uulj liou a Napoliona ī pano aku ai." Me ke ku- . mnkanawai i -weluwelu, a palahe liī- . lii iho la i luna o keia papaliele." s v I loko o keia manawa i komo aiai _ ai \ekghi elele iloko 0 ko nuui ahaolelo, a n&Kmai la i ua mau Luna , Nui ala, ua iua&Mjkau 0 l£eiiela Senatere, v ke alakai 0 0 ahine, me na Tausani Kanaka, hoohaunaele o ke kulanakauhale 0 Parisa, e kue aku i keia inau lawelawe' ana a ka ahaolelo. ] A ua makemake, e hoomaka ia ka| hoala ana i hana hoohauuaele kuloko 0 ka aina i keiā awa. Ua lohe mao]>oopo aku la 0 Napoliona i kela mau huāolelo mai ka elele inai, i ka hoopuka ia ana a e 0 ka i noa 0 Benatere, a me ka poe hooh'aunaelo o Parisa, oia hou ka Napoliona i pano aku aī me keia mau olelo. "Ē Gothier, he hoa aloha oe no' Sen'atorp 3 a hana ana no oia uia nTi ano a pau loa, e hooko ia ai 0 ko lolua niau puuwai f-leele. Eianaf% e hai tiku ae ia ia rno ka hoohakalia ole, o ke kapuai mua loa ana e helii ai no ka hooko ana 1% hana, 0 kona maiiawa koke uoia e halawai ai me ko kauoha 0 ke kipoka ia aku ma kona poo." Huli koke mai la 0 Houlina a pane niai la me na olelo māalea o ka fTookamani, e hoole ana, no ka oiaio ole' oia mau olelo, a oia hou ka Napoliona i pane aku ai i ua mau. Lnna Nui ala, a me ka ahaolelo.

tia o ka 6enate: 1 ' " "Eikku Kepuhalika ma kae 0 ka lua ahi kahi i ai i keia manawa, a 0 ko kakou wahi ia o ka hana, 0 ka hoopakele a e i ka/aina, a o ke aīakai ana, oia ka apann hana ma ko'u lnna e paa $fei i keia mauawa." "O Sieyes, Dueos, ame ua waiho ioai nei lakou i ko lakou mau hookohu, a koe olua, ]ie mau kauaka , i hoopimi ia me na manao 0 ka loloiahili, ine ka nawaliWali." "Nolaila, ke ao aku nei au ia eliu i ka olua hana kppono e hana ai i keia miuute; no ka pono, ;; nle ka pomaikai holomua 0 ka aina, e oluOlu olua e waiho mai i ko olua mau hookohu o ka Nohoalii." Ia wa i ku like mai ai 0 Gothier, a ine Moulins, a hai maila, aole laua e waiho ana i kō laua mau hookohu , af hiki i ka wa e apouo 14 ai e na hale ahaolelo a elua, ina no ka iualuhia, a iole, no ka hookahi koko pa-! ha.' 1 , Ika lohe ana 0 Napolioua Iko s laua hoole ana mai, ua kauoha koke ae la oia ia Fouche, ka laina Nui 0! • i ■ - • ' | , na makai, e hopu aku ia laua, a hoo-i . paa maloko 0 ka halealii Luxeiu-j honrg. I Me ke kali a hoopaneenee hou ole i iho, ua hopu koke ia aku Ia ua maui Moi nei, a hoopaa ia ak ula lua kahi i paa, elike me ke kauoha, a oia houj ka Napoliona i pane ae ai i mua 0, ka ahaolelo. — ]