Ke Alahou, Volume I, Number 5, 1 April 1980 — Ka 'Aina Ho'opulaula [ARTICLE]

Ka 'Aina Ho'opulapula

ka ho'olaule'a 'ana o ka la hanau o ke Ali'i Johah Kalanianaole e ho'opuka keia mo'olelo no ka 'aina Wopulaula nana i ho'opai ma ka 'Aha'olelo o 'Amelika. A me ka mahalo ia Georgiana Padeken, ka luna ho'ohana ame Gael Gouveia o ke Ke'ena 'Aina Ho'opulapula. Ua 'apono ia ke Kanawai o ka 'Aina Ho'opulapula o ka M.H. 1920 e ka 'Aha'olelo Lahui me ka ho'olale a ke Ali'i Jonah Kalanianaole a e pale ana i ka nalowale o na kanaka Hawai'i me he lahui. Kuhi 'ia kekahi mau 'aina aupuni, he "designated available lands 'oia he 190,000 eka. A ho'okau 'ia malalo o ke kuleana ame ka malu o ke Komikina o ka 'Aina Ho'opulaula. A he 'ewalu mau po'e komikina e ho'okohu 'ia e ke Kia'aina me ka luna komikina e ho'ohana luna maluna o ke ke'ena. I keia manawa, 'o Georgiana Padeken ka mea luna ho'ohana. A mahope o ka noho aupuni moku'aina lilo ka ho'oponopono i ke ke'ena o ka 'aina ho'opulapula i ka papahana no ka 'aina ho'opulapula apau-loa. Ho'omakaukau 'ia ma keia kanawai no na po'e kanaka me ke koko hapa kanaka a 'oi aku i ka 'aina no ka home, mahi'ai ame ka hana hani pipi a ina he kanaka nele no ho'i. A ho'omakaukau 'ia no ho'i no ka ho'olimalima i ka 'aina no ka loa'a waiwai e ho'uku i ka lilo o ka ho'oponopono, pomaika'i o ke kumu waihona kala ame ke kumu ho'ai'e aku. Ua ho'omaka 'ia ka noho home 'aina ho'opulapula mua loa i Kalamaula ma Molokai 1 ka M.H. 1922. A i ka naue o ke kanaono makahiki, ala ia he 'ekolu kaukani mau 'ohana e noho home nei ma Hawai'i. A 'o ka ho'onoho home 'o ia ka mea nui o ka papahana o ke Ke'ena 'Aina Ho'opulapula. A he kanalima pakeneka

a 'oi aku o na home e loa'a mai ai ma O'ahu nei ma na wahi 'o Nanakuli, Papakolea, Waianae ame Waimanalo. A loa'a na wahi e a'e ma na mokupuni 'o Hawai'i, Kauai, Maui ame Molokai. A kokoke aku he 'ekolu haneli me kanalima wahi mahi'ai ame he kanaono wahi hanai pipi, A i keia manawa, kakali he 'eono kaukani 'ohana 110 ka ho'opa'a 'aina; a 'o keia helu nei, he kanaiwa e kakali no ka home ('o ka hapa nui, he kanalima pakeneka o ua helu nei e mamake a ho'opa'a i ka home ma O'ahu nei). A kokoke aku he 'umi pakeneka i koe no ho'opa'a i 'aina hanai pipi. Makemake ke Ke'ena e hoopai i ka o na 'aina mahi'ai a hanai pipi no na po'e e i'ini ai. A mana'olana iho la 'o Georgiana Padeken, ina he pono ke kokua waiwai ame a'o 'ana, a e hui pu me ka ho'oponopono 'oihana kupono, me ka noeau i ka hana a ho'olaha, alaila ahona noho'i ka ho'oko'ia. "Kupono ka papahana 'oko'a, ' wahi a Padeken, "aka, aole e ho'oko 'ano, no ka mea, nele a loa'a ka manawa ka'awale, he waiwai, ke kako'o o na 'aha'olelo kau kanawai ame ka mana'o'i'o e holopono i ka papahana. A makemake lakou e ho'emi i ka heluna o na 'aina ho'olimalima a e ho'onui i ka waiwai no ka hana ho'oponopono kupono i na 'aina ho'opulapula apau loa. Eia no ho'i, makemake lakou e ho'omahuahua a mohala i na 'oihana loa'a waiwai na na kanaka e ho'ohana a no na kanaka pono'i. Aia he 'oihana kau pa pohaku (stone masonry) ma Nanakuli a he 'oihana Hawai'i holopono e kako'o 'ia e ka uniona me ka hui 'oihana pono'i. A 'oiai, he mahele o ka papahana ho'opulapula ma na 'aina Ho'olimalima. A ma na hana e a'e papahana apau, e ho'olale ke Ke'ena' Aina Ho'o pulapula ika holomua o na kanaka.