Ke Alahou, Volume I, Number 10, 1 December 1980 — NA HELUNA [ARTICLE+ILLUSTRATION]

NA HELUNA

He mau mea hihia i ka mana'o e wehewehe pono i ka heluna koho o ke koho 'ana ma ka la 'eha o November. Lanakila 'eiwa kanaka i ka 'oihana kahu a ua wanana 'ia paha mamua. 'O keia mau po'e 'oia no ho'i: Roy L. Benham (4,668 i koho 'ia a i 'ole 14.3%); Rod K. Burgess (5,229 a i 'ole 16.0%); Frenchy De Soto (9 5 298 a i 'ole 28.5%); ame Thomas Kaulukukui (3,836 a i 'ole 11.7%) he mau po'e no ka moku'aina apau. No ke kalana 'o Hawai'i: Malama Solomon (8,801 a i 'ole 27.0%); no ke kalana 'o Maui (ka mokupuni 'o Maui ame Lana'i); Joe Kealoha (7,918 a i 'ole 24.3%); no ka mokupuni 'o Moloka'i: Walter Ritte (13,502 a i 'ole 41.4%);. no ke kalana 'o O'ahu: Peter K. Apo (5,317 a i 'ole 16.3%); ame no ke kalana 'o Kaua'i (me ka mokupuni 'o Ni'ihau): Moses Moke Keale (12,545 a i 'ole 38.5%}. Ua mana'o 'ia, lanakila no lakōu ame na po'e holo kahu i kau ma kā hapanui pakeneka (percentage) no ka mea 1) he kanaka kama'aina (he inoa e 'ike ma'a) 2) ua hana lawelawe no na lehulehu o keia moku'aina nei ame 3) he mau kala no ka hana holo kahu. A pono kekahi mahele wale no a i 'ole ka hui pu 'ia o kekahi mau mahele maluna nei no ka lanakila, Aka, 'o na kanaka lanakila, he mau po'e e ku halike i ke 'ano o na lehulehu Hawai'i, no ka mea aia la he mau kanaka 'oihana, kanaka hana 'aupunl, hana lawelawe, kumu kula a 'o kekahi e hana haipule, lala 'Ahahui Hawai'i, hana kalai'aina ame kukulu hale. A 'o ka hana mua nui a lakou e ho'ohana i keia manawa, e ho'olimalima i na po'e hana ame ka luna o ka Office of Hawaiian Affairs a e loa'a ka waiwai ho'ohana. He 42,848 (79.2%) po'e i koho ai maloko o ka heluna, he 54,083 po'e i ho'opa'a inoa no ke koho 'ana. A he mau baloka koho i helu 'ole (10,289 a i 'ole 24%) no ka mea, 'a'ole i koho 'ia ma baloka, a i koho 'oi aku (over-voted), a i 'ole ua po'ino 'ia. Eia na heluna koho o na kalana 'oko'a: Hawai'i (7,446 i ho'opa'a inoa; 6,156 i koho 'ia a i 'ole 82.6%); Maui (Lana'i ame Moloka'i) — (6,336; 4,760 a i 'ole 75.1%); O'ahu (37,346; 29,499 a i 'ole 78.9%); ame Kaua'i (ame Ni'ihau) - (2,955; 2,433 a i 'ole 82.3%). Ua mana'o 'ia, he 85,780 mau po'e i hiki ke ho'opa'a inoa no ke koho 'ana, alaila he hapa iki o na po'e i koho ai no ka Office of Hawaiian Affairs. No ka mea, he hapa nui o na kanaka-Hawai'i i koho 'ole no ka lakou makemake ma ka la 'eha o November, 'oia no ho'i he 53,367 a i 'ole 50.1%. Nolaila, i ka ho'oholo a na po'e kahu o ka Office of Hawaiian Affairs, pono lakou e mana'o pono i keia mau po'e i makemake 'ole. Eia no ho'i, he mau 'olelo ho'ohalahala i ke kanawai no ka hana koho, a 'o kekahi e pili me ke koho mea kahu no kekahi mokupuni pono'i (direct representation); aka no na'e, 'o ka heluna o ke koho no ka mokupuni 'o Ni'ihau ma ke kalana 'o Kaua'i, e kulike 'ole no ho'i, no ka mea ma ka 'apana 'o Ni'ihau School i ho'ike mai he 147 (ho'opa'a inoa); 66 (i koho 'ia'i) a i 'ole 44,8%, a 'oia ka heluna pakeneka ho'emi

ma ka moku'aina nei. He 3 (i koho 'ia'i) no Hartwēll K. Blake; 62 a i 'ole 93.9% no Moses Moke keale (he kanaka Niihau) ame 1 [i koho 'ole) alaila, ua mana'o 'ia, na na kanaka o Ni'ihau i koho i ka mea makemake 'ia (a 'oia ka mea wale no e 'olelo makua ma ka 'oihan kahu). A koe wale no ho'i ka ninau nui: No ke aha mai i koho 'ole ka hapanui (55.2%) o na kanaka i ho'opa'a inoa ma keia mokupuni noho ka'awale? A pela no ho'i me ka heluna koho no ka 'apana 'o Lana'i High School ame Elementary i ho'ike mai: 77 (ho'opa'a inoa); 48 (i koho 4 ia) a i 'ole 62.3 —5 (i koho 'ia`i) no Richard K. Hoopii Sr.; 2 no Joe Kealoha; 2 no Harold K. Lee; 6 no Mary Helen Lindsey; 7 no Cummins K. Mahoe; 10 no Charles Maxwell; 1 no Rod Kaahanui Paahana; ame 6 no Nani S. Saffery. A e ho'ohalike me ka heluna koho no ke kala 'o Maui apau (District 5 ame 6): 646 (i koho 'ia ma District 5) ame 684 (i koho 'ia ma District 6) no Richard K. Hoopii Sr.; 485 ame 532 no Charles K. Maxwell; ame 267 ame 319 no Joe Kealoha, aka, ua lanakila Kealoha no ke koho kako'o no ke kalana 'o Hawai'i ame O'ahu. A no ka nui ona po'e holo kahu, ua hihia me ka pa'akiki i ka wehewehe o ke 'ano o ka hana koho a ka lehulehu. Eia ka heluna koho o na 'apana me ka heluna nui o na po'e i ho'opa'a inoa ame ka heluna maoli i koho 'ia'i: District 21; Waianae 6,077 (ho'opa'a inoa); 4,417 (i koho 'ia) a i 'ole 72.6%; Maili Elem, School 1,077 (ho'opa'a inoa); 744 a i'ole 69.0%; ame Nanakuli Rec. Center 1,839; 1,344 a i 'ole 73.0%. District 26: Waimanalo Elem/Interm.. School 2,111; 1,601 a i 'ole 75.8%. Ame ka 'apana ma ka moku'aina me ka heluna koho nui ('o na mea i ho'opa'a inoa a i koho 'ia) maloko o District 8: Waialae Kahala a i Aina Haina ma ke kalana 'o O'ahu 834; 718 a i 'o1e 86.0%. KA MANA'O O KA LUNA HO'OPONOPONO: Ua 'olelo 'ia me ke akea no ka ho'ohalahala ia ka Office of Hawaiian Affairs me ka wala'au nui llke me na manu kanikani, 'A'ole makou e 'ike he mea hewa a i 'ole 'oia'i'o, alaila 'a'ole makou i ho'ohalahala a e ho'omaika'i mamua ka lakou hana maoli a e ho'opai i ka lehulehu e hana like pu.