Ke Au Hou, Volume II, Number 2, 11 January 1911 — He Moolelo Walohia No Evalina Minela KA UI NOHEA I ALANA IA MAWAENA O NA ALOHA ELUA—KE ALOHA O KA IPO AME KE ALOHA O KA MAKUA—KA MANA O KE ALOHA [ARTICLE]

He Moolelo Walohia No Evalina Minela

KA UI NOHEA I ALANA IA MAWAENA O NA ALOHA ELUA—KE ALOHA O KA IPO AME KE ALOHA O KA MAKUA—KA MANA O KE ALOHA

MOKUNA II Ka Moo-Ohana o na Ipo Aloha Elua "Ua malama mailani au ia mau mea, na ia mau mea i hoala mai ia'u i na hoomanaō poāna ote ana no ht\ mau la i kipa ia mai ai o k<£- |awia mau puuwai e.Js.e aloha, a na ia kumu i ia'ue hoike al:u ia oe, aole loa au e ae e hemo aku mau palapala mailoko aku o: »'u Hma, aka hoihoi hou aku no au i ua palapala ala ia oe, i ka la e mare ai au i kau ltaikamahine." » I ka lohe apa o ka Barona wahine i keia aiau olelo a ua Kjguha ala, ua" noho koke iho la i luna o konaisho a pane mai la» "manao anel*».e, u» l'ke ka lapuwale o ko'u maū manao i kefa wa elike#T>e kou e kena kanaka hilahila i>le? "He keu maoli no oe a ke kauĀka a ka hilahila ole nui wale, e ike māi oe, he wa&ine au i noho o ka pilikia i keia Wa, mamalnia o kau hanā aloKa ole ia'u, aka, oiai he nawaHwali 10 no au« aka, ua'loaa no nae ia'u kahi ikaika kupono e k* 4 paio ako ai no kuu kaikamahine, a e alai aklf af iaia mai kk komo ana aku i loko o ka hilahila .a mc ka hd£wahawahd ia." M E pono oe e akaheiie lōa i ke ano o kau mea e kamailio mai nei,'' wāhi « ua Kauna ala, "āole loa au he kanaka i hoopiha ia ka puuwai me ka hohe wale a hoi hope mai ka paa ana i ka mea a'u i makemake ai e loaa mai ia'u. "Nolaila, e manaoio mai oe, a ntfl! floao iki oe ? kfff|»uhili mai i kuu makemake, o ike auanei oei kekahi mea au i moeuhane mua ole ai; oiai, ua maopopo pono ia'u ke ano o ka'u mau mea a pau loa e hana n<i, ua ike au ia mua, a me ka maopopo p\i o Itbpe." "Ke hooweliweli maoli mai nei oe ia'u," wahi a ka Barona wahine, "e manao ana oe, e hiki ana ia oe ke hoomakaukau mai ia'u. Aole loa ia he mea no'u e weliweli a*ia oe, ua oi aku ka pooo o kuu make aoa ia oe,a i ole e hookau mai paha oe i

ka poino maluna o'u, mamua o kuu ike ana aku,« komo aku ana kuu kaikamahine i loko o ka ooho wahine ana aku hau, e ku no auanei au mawaena ou ame ia, a e hoao nohoi au me ka ikaika a pau e hoopuhili aku i kou makemake." /'Mai nbho oe a aa e paio mai me a'u," wahia ua f pane mai ai me ke oolea," oiai, ua %Tcu ia oe, aole loa au e hoi hope ana oiai,~ua ike no oe, aia maloko palapala, he mau olelō hoike kupanaha loa. "A ina e waiho ia aku ana ia mau mea malalo pono iho o ]ca maka o kau kane a mē kau kaikamahine; alwla e lilo ana oe i wahine hoowahawaha inO lOa ia e|taua, a pehea iho la ia i kou manao la? "He k<[ii no oe ake kanaka ino lapuwale nui . M KaI Ēlohe e mai oe, e hana aku ana au ia hgna ke hoomau oe i ke kue ana mai ia'u.'' Nolailaf: me na waimaka e hiolo ana ma na f?§palina o ua Barona ala'pane maila oia, "aole no o'u kanalua iki no ka hiki ole i kou-noonoo kohu holoholona ke hana ahu ia ana. Ua ike no au t hana ana no oe pela, oiai, he kanaka no oe uamaa i ka hana ana i na ano karaima eleele loa, a okeia hana hooweliweli au ia'u, aole no o'u maka'u iki ia oe. "Ina no oe e hoike aku ana i na 'palapala au e hoomaka'uka'u mai nei i kuu kane, alaila, e helt akU ana no au imua ona a mihi aku au iaia me ka pololei, i mea hoi e pakele ai kuu kaikamahine mai ka mare ana aku ia oe, e ke kanaka a'u e hod'wahawaha loa nei i keia wa. "E kipla no auanei au ia'u iho iluna o ka papahele p\ranuanu o ka honua malalo o na kapuai wawae o ka'u kane, ina ia no kuu make a no kfc ola paha, ua makaukau no au e kiola aku i kuu kino nawaliwali iloko o ka luakupapau, aole o'u maka'u ia hopena awahia e hoea mai ana, aka, o ka'u wale no i ake nui ai o ke aloha o kuu kaikamahine aloha, aole loa o'u hoihoi iki i kona kino maemae a hemolele e hoopaumaele wale ia e ke*

kahi kanaka puuwai eleele i piha makolukolu ko« na lapuwale elike me oe. "Anoai paha, e kipaku io mai ana no kuu kane ia'u, a e hana ino mai ana me ka hoino pu me na hoohilahila he nui, aka, e ike mai ana no nae oia i kou ano me ka maopopo loa, eia nae, he mea ole wale no ia ano ou i ko'u manao, hookahi wale no a'u mea nui o ke aloha o kuu kaikamahine." "Ke kipakn ia oe mai keia hāle aku," wahi a ke Kauna, "alaila, aole he kuhiu hopohopo a Evalina e makauai ia oe, oiai ua lilo oe i mea hoowahawahaia a hoihoi ole ia e kau kane, a e hoowahawahaia hoi e kou mau hoaloha ame ka lehulehu e ike mai ana ia oe, a e like pu auanei oe me ka 51io meeau ka hoowahawahaia e na ilio maemae apau, aole loa ou waiwai." Me ka houpo i hoopihaia e ka uluku ame ka pihoihoi launa ole mai, i ku koke ae ai ka Barona wahine iluna me ka hanohano a hiehie o kona kulana, a aa aku la imua o De Birene e paio hakaka lua me ka oi o ka pahikaua a ano e ae paha, a oia ka mea nana i hoouluku ae i ka manao o ua Kauna nei, no ke aa ana o keia wahine me ka hopo ole iaia. A o ka wahine hoi ana i maopopo loa ai i na makahiki lehulehu i hala aku, ua piha oia i na ehaeha ame ke kaumaha, nolaila, ua ano hoopioo ia ae la kona noonoo, aka nae, no kekahi manawa pokole wale no ia a mao ae. A i ke akakuu ana iho o kona pihoihoi, i pane maiaioia: "Ke hoike mai nei oe ia'u i "kekahi manao maikai loa e kanalua ole ai au ke hai aku ia oe, e hiki io ana no ia oe ke hooko aku peia a hiki i ka holopono ana o kou manao. Eia nae, e hoolohe mai nae hoi oe, o kou hoike ana aku i kau kane i ka ekaeka i hanaia e oe i kou mau la opio, a me ka ike ole hoi o kau kane ia mea a haawi mai i kona lima akau o ka mare ia oe, oia auanei kekahi o na puupuu ikaika loa e ku'i ia ai oe a ku, a palaha a hina ilalo, a uwe hoi me ka ehaeha nui launa ole. "O ka palapu auanei e loaa ana ia oe ame kou mau hoaloha hanohano, aole auanei ia e hiki ke hoolaia a hoea aku i kou mau la hope loa o ke ola ana ma keia ilihonua, a oia auanei ke kina'una'u nui e nemaia ai ka inoa maemae o kau kane, a e ili pu aku hoi ia hoino ana maluna o ka olua kaikamahine aloha, ka mea a'u i kapa aku ai o ka "Pua Liiia o ka Nani," a e hoowahawahaia auanei kona inoa laahia e na kane ame na poe apau i ike iaia. Nolaiia, e Adelaide, ua maopopo ia oe ko'u manao, oia hoi he makemake au e mare me Evulina »o hoomauia o ka maemae o kona inoa a

me ko kona mau makua, a o kekahi, ua aloha m®« oli no au iaia me ka manao paa loa, a ke lilo mal oia malalo o ko'u malu na'u hookahi wale lho oo> aole loa ona wa e hemo hou aku ai mai ka'u mau pulama ana, oiai, oia kuu ola ame kuu hauoli palena ole." , Me ka puai leo ole, aia nae ke ikeia aku la ka lima o ua Barona wahine ala e ani peahi mai ana i ua Kauna nei no ka hemo ana aku iwaho ma ka puka ana i komo mai ai. : Ku ae la ua Kauna nei iluna me ka ioena, a me na maka wiwo ole o ke kulana makona, i pane aku ai ua Kauna ala : "Ke hai hou aku nei au ia oe, ma ka wa auanei a'u e mare aku ai i kau kaikamahine, oia ko'u wa e hana ai ma na ano apau e hanohano ai oia, a pela auanei e loaa mau ai iaia ka noho hauoli ana. Nolaila, i hoomau aku ai no ua Kauna ala i kana kamailio ana, "ke haawi aku nei au i wa kupono loa nou e noonoo ai a pane mai ia'u,hekowa hoi ia o hookahi pule mai keia la aku a kaua e ka« mailio pu nei, a i ko'u manao ana ua lawa loa keia wa no kou hooholo ana e hooko mai i ka'u e koi aku nei ia oe. A i ole oe e hoolohe mai i keia leo uwalo a'u, alaila, e kuu ia ana e a'u keiamauhana a kaua i ke akea, a e paio pu no auanei kaua me ko ka lehulehu ike pono mai ia mau mea apau loa i maopopo mua ole ia lakou, a oia auanei kekalii 0 na hopena weliweli loa au i ike mua ole ai i na la o kou ola ana. "Oia auanei ka mea nana e wawahi a okaoka hilii ka paakiki o kou naau ame kou puuwai piha makona, a e lilo ai oe ma na ano apau i mea hoohilahila wale ia elike me ka'u i hoike mua aku nei ia oe. Malia nae paha, aole no e hookoia mai ana kuu makemake, aka, i hai aku nae au ia oe me ka maopopo loa elike me ka moakaka o ka la i ke awakea, aole loa au e ae ana e hoopau i ka'u koi ana a hiki ikawa e mananalo ai o kuu inaina. A 1 ka wa auanei e hookoia ai o ko'u makemake, alaila, oia ka wa a'u e hoopau ai i ko'u mau manao uluku apau loa, a e kiloi pu ai hoi au i ko'u hila* hila nui, heaha no auanei ka waiwai e au'a iho ai au ia mea he hilahila, a e hoohemahema wale aku au i ka'u mea i makemake loa ai, he hana hemahema loa paha ia."' Mahope iho o ka pau ana ae o keia mau huaolelo i ka hoopuka ia eia, i ku koke ae ai ua Kauna la iluna me na nanaina ioena, a lalau aku la i kona papale, kunou i ka Qarona wahine, a puka aku la i waho me na kaina wawae mama, e kukini pololei aaa no ka ipuka 9 hemo loa akw ai waho.

Oiai ua Kauna la i hala aku ai, oia no ka wa a ua Barona wahioe la i haule aku ai iluna o kekahi noho loihi, he wahi hooluolu no nona, puili se la i na lima a hookuu aku ia na ka waimaka no e hele me kona hookuu malie ana aku ia lakou e hookiheahea iho i kona mau helehelena, ame ia mau ano ona i hooho ae ai oia: ,{ He keu maoli no keia o ke kanaka lapuwale nui wale a ka hilahila olemaoli!" Me ka puliki a»a i kona mau lima i kona mau maka me ka uwe haaloulou ana.. E waiho malie no kakou i ka Barona wahine iloko o kana mau hooninipo a e huli aku kakou e nana i ke Kauna no kona huli hoi i kona hale. Oiai, iaia i haalele iho ai i ko laua keena e noho ana me ka Barona wahine, a iaia i hemo aku ai mai laila aku, komo aku la oia i kekahi rumi nui e pili kokoke mai ana, ike aku la oia i ke kauwa kane o ka hale e noho ana iloko oia rumi. Nana aku la oia me ke ano hopohopo, malia paha ua lohe oia i ke ano o ka laua mau mea e kamailio ana me ka Barona i na manawa i hala aku, aka, ua hoopau ia ae nae ia mau manao uluku ona, i kona ike pono ana aku ua pili na maka 0 ua kanaka la o ke kulana hiamoe maoli, a oia ka mea nana i hoomama mai i kona mau manao uluku. Eia nae, oke kanaka anae manao la pela, ua hianaoe, aia no ua kiiuwa la īloko o kona moe po, oiai aole i moe ua kanaka la, aka, e ala ana no oia, a o kona mau puka pepeiao e hakahaka ana no me ka maopopo pono loa iaia o na mea apau a laua me ka Barona wahine i kamailio ai i na wa i hala iho. A i ke kaa pono ana aku o ua Kauna nei mawaho o ka puka o ka rumi a laua 1 noho ai, a iloko pono hoi o ua rumi nei a ua kanaka la e okuu ana, hoa ae la ua kanaka la i ka ihoiho kukui o ke keena nui, a alakai aku la i ua Kauna la no ka puka e hemo loa aku ai no waho. Ma keia wahi e hookuu no kakou i ua Kauna la e hoi, a e huli ae hoi kakou no ka Barona wahine, oiai, i ke akakuu ana mai o ka ooloku o Ua Barona la, i hookani aku ai oia i 'ka bele kahea no kekahi o kana mau kauwa wahine. I ka hiki ana mai o ua kauwa la elike me kana i makemake ai, ninau aku la oia me ka hoohuahualau: "Pehea, ua kipa mai nei nae paha kekahi mea i kauhale nei?" Paoe roai la ke kauwa; "Aole, aka nae, ua huli hoi mai nei ke kaikamahine.'* "Auwe," > hooho ae ai ka Barona wahinei ua hoi pu mai nei no nae paha ka 3«roog {

a o kona makuakane hoi, me ke kaikamahine?" "Aole," wahi a ke kauwa. '*Ua maopopo anei ia oe na kumu o ko k.e kaikamahine hoi koke ana mai nei?" "Oki loa no au no ia mea," wahi a ke kauwa, me ka luliluli pu ana ae o kona poo. "Ua pau," wahi a ke Kauna, "e Maria, e hookaawale aku oe mai keia rumi aku, oiai, ua pau ae la no ka'u mea ano nui i makemake ai ia oe." Hala aku la ua Kauwa nei, oia no ka wa i komo mai ai o Evalina, ma kekahi puka okoa oia i komo mai ai a ku iho la imua o kona makuahine, me ka huli ana ae o ua makuahine nei a nana aku la i ke kaikamahine, a kaa e mai la nana ka wehe mua ana i ka laua kukai olelo ana. "E mama dear, pehea oe i keia manawa?" me ka hele ana aku a honi iho la i kona makuahine. "Ua oluolu maikai loa ia au i keia manawa," wahi a ua makuahine nei, me ka nāna pono ana i na onohimaka o ua kaikamahine nei, mcf ka hoohialaai pu. "Pono maoli, akahi iho la no a oluolu ko'u manao," wahi a ke kaikamahine, me ka hoonee pu ana mai i ka bulu veleveta a kokoke i kahi o ka makuahine a noho iho la ua Evalina nei iluna o ua bulu la, me kona hilinai ana aku i na kuli o ka makuahine. "Ea," wahi aka Barona wahine ike kaika—mahine, "heaha ke kumn n lenn hf>» ana mai nei a haalele aku nei oe i kou makuakane?" "Auwe I E mama, aole he maikai kupono o ko'u noonoo nou i ko'u haalele ana iho nei ia oe mahope nei, a o kekahi nohoi aole he ikaika kupono o ko Madame Lamabereta ola kino i keia ahiahi, no kona hoomanao mau no George." "Ke maopopo la ia'u," wahi a ka makuahine, "o oe pu nohoi kekahi i hookaumaha ianona, aole anei pela e Evalina?" "Pela no e mama. aka, o ka hoomanawanui wale iho no ke alahele kupono loa e hiki ole ai ke alo ia, a ke manao nei au, e lei mau aku ana au ia haawina, oiai oia mai a'u aku." Ninau hou aku la no ua Barona nei i ke kaikamahine: "Aole anei oe e kala i hoi mai nei?" "Aole no au i loihi loa ae nei a komo loa aku nei no au iloko o ko'u rumi e wehewehe ai i ko'u mau aahu i mau i ka ka hou oia hele ana aku nei, * a komo koke mai nei no i keia mau wahi lole o'u, a hele mai la e ike ia oe e mama." Ninau hou aku la no ka makuahioe; "AUila, o oe wale oo kai hoi mai nei?" v {E hwmauia ak* ana.)