Ke Au Hou, Volume II, Number 5, 1 February 1911 — Ka Moolelo Hialaai Nui ia o Sa Naita Wiliama Vanona KE DIA KEOKEO O NA PAE MAUNA O SADONI, KA LAWAKUA NOHO WAONAHELE O KATALANA, A I OLE, O KE PUKONAKONA KAULANA O KE ALOALII O EDEWADA KA MUA [ARTICLE]

Ka Moolelo Hialaai Nui ia o Sa Naita Wiliama Vanona KE DIA KEOKEO O NA PAE MAUNA O SADONI, KA LAWAKUA NOHO WAONAHELE O KATALANA, A I OLE, O KE PUKONAKONA KAULANA O KE ALOALII O EDEWADA KA MUA

"Me ia ano lakou i maau wale ae ai no a hiki i ko lakou hoea ana i ka pa moneka o Sana Colu» muha, oiai ua kamaaina maoli o Keneie i ke kahuna nui o loko olaila, pela lakou i komp ai ilaila i ke aumoe, a malaila lakou i hookipa oluolu ia aku ai a loaa he ai na kona mau koa. "E noho ana ke keiki opio i hemo mai ai mai loko mai o ka manele, he haumana a'o kula kahuna, no ke ake o kona makuahine he akahai k«na manao, a he kupono maoli no oia no ua oihana laa la, pela oia i hoouna Ja mai ai ilaila e a'o ai a hiki i kona lawa ana i na makaukau no ia oihana. "I ka wa i lohe ai ua keiki opio nei i na manao o Kenete, noi aku la oia me ke kukuli imua o ke kahuna, e hookuu mai iaia e hele pu me keia poe, aka, aole loa nae he ae o ua kahuna nui la, a no ka oluolu ole o ke kahuna, pela oia i pane aku ai, ina aole hookuu ia mai oia e hele, alaila, : e holo malu ana oia. "No ka ike ana o ke kahuna i ka paa loa o ka manao%:ua keiki nei, pela i hooko ia mai ai ke noi a ua keiki la, a pela i hui pu mai ai me makou, a hele pu mai ai. Hoomau mai la no o Kerete i ke kamailio ana, 0 ke keiki a kakou e kamailio nei i keia hora, aole ia he kanaka hiki wale ke paani ia elike me ka hapanui o na keiki e aku, ua lawa maoli no oia i ke akamai ame ka makaukau i ke alakai ana mai nei ia makou. "Ma kana kauoha no i hoaahu ia ai makou apau loa i na kahiko o na kahuna moneka, a pena pu ia iho la oia a like me ke kanaka ua make, a komo pu iho la no oia iloko o ka manele i ko makou wa i lihi launa mai ai i ka puali koa Pelekane. A ma kaua kauoha no i hoolilo ia ai kekahi

o makou i kahuna nui; 'a ka olele lua na.ano apaa 4 loa e hopkohukohn kahuna ai, a na ua kāhuna la i p'oi aku i na koa Pelekane e hookuu >ia mai keiā huakai nui a makou i hele mai nei, eae ia mai hoi ua huakai moneka la e hele aku mawaena puu o Catalena i hiki ai ke kanuia kekahi o ko lakou hoahanau i make, māwaena oka pa moneka oSa Colunuba ma Stirlinglhire. "Ua manao ua alakai opiopio nei o makou, malia paha mamuli o ke komo ana aku mawaena ona puu e lilo ai ia i mea hoopahaohao aku ia Vanona ke ike mai, a pela oia e hoomaopopo mai ai ua hele mai makou no ke kokua ana āku iaia. Nolaila, i ko makou hoomaka ana komo »■ t iloko o na puu, hai ia mai la makou i kekahi o na hana ino a pelapela maoli i hanaia ma )V >ka pakaua o Botawela "Hai pu ia mai l& nohoi ia makou kWahi o na hana ku ole i ke ano naauao a ke aliikoa Pelekane i hana ai ma ua pakaua la, i na meiā*' e pili ana ika ekalesia. Iko makou hui pu anā me na koa Pelekane ma kekahi wāhi a makou i hele mai nei, ua kauoha ia mai makou e wehe i ka manele, malia paha he mau hana kolohe wale iho no*keia a makou, anoai, he poe lawe ai paha makou na ka puali koa o Vanona. "Ua hoouna ia mai he poe koa no ka hele ana mai e nana pono i ka manele, i hiki ai k« loaa pono ka ike, he kanaka io paha elike me ka makou olelo, a i ole, he mau lako ai paha na na poe maluna o na puu. Aka nae, ika wehe ia ana o ka manele i loaa pono ai he kanaka ko loko, a o ko makou alakai hoi, pela iho la i hoopau ia ai ko lakou mau manao kanalua no ka o kahi o keia huakai a makou e hele nei.

"0 ka m&kou nao hoi i hopohopo &i i ka hoo» nna ia ana mai o kekahi mau koa o lakou e hele pu mai me makou, e nana pono ai ina paha e hele ana makou e launa pu me kanaka no ka paipai ana aku ia lakou e komo pu mai e kokua i ka makou hana, i ole ai hoi makou e hui pu me Vanona ma. "Noonoo iho la ko makou alakai, o ka hana kupono maoli e hoopau koke ia ai keia ukali ana mai o ua poe koa Pelekane la, ua hai aku la ko makou alakai, o ka hoohiki hope loa a ka mea i make e waiho nei iloko o ka pahu, e kaapuni hele makou me ia i na puu a pau loa. Pela iho la makou i hele like aku ai me lakou i kela ame keia puu, he hana hoolalau wale iho no keia a makou e hana nei, mamuli o na kuhikuhi a ko makou alakai opiopio i ko makou alakai, oia ko makou hope, a o ka mea hoi nana makou e pailaka nei. A mamuli o ko lakou lohe ana, ua pakele aku o Vanona ame kona poe mai luna aku o ua mau puu la, a no ka maluhiluhi pu hoi kekahi o lakou mamuli o ko makou paikau mau ia lakou i na puu • paa, ame ia mau kumu i haalele mai ai lakou ia makou, a hoi hope nui aku la no kahi o ka puali holookoa. "I ko lakou maopopo ana, ua puhalahiu io aku ka manu, he mea e ko lakou pahaohao, oiai e ku kiai ana kela ame keia puaii i ke ao ame ka po, ame ia malama no nae a pakele ihe la no ka ia, a o kekahi o na mea pahaohao loa i ike ia, oia no ka loaa ole he meheu kahi a lakou i puka aku ai mai kahi a lakou e kiai ana. "Ua lilo maoli no i mea e hookuihe nui ia ai ka manao o na koa Pelekane no keia ano i hana ia mai ai lakou, a mamuli o ko lakou ike ana ua hoopuhili ia mai lakou e ka makaukau kaua o Sa Naita Yanona me ka hooili ole ia o kekahi kaua mawaena o na aoao a elua, peia lakou i haalele iho ai ia wahi, a huli hoi aku la ka hapanui o ua poe koa Pelekane nei no Glaßgou. "A ia lakou i hiki aku ai ilaila, hahai aku la lakou i na mea pahaohao i hana ia mai ai ia lakou i ka Luna Nui o ka Moi Edewada i hoonoho mai ai ma Sekotia holookoa, a no makou nae, aole a makou nana aku i ke ano o ka lakou hahai moolelo ana, oiai eia no makou ke nee nei no mna, me ka uhai mau ana ho o ka puali moneka ia makou, me ka awiwi nui e hiki koke mai makou

i ke ana kahi hoi i maa i ke kauu ia*o na kupa» pau apau o Sa Colunuba. "0 ko lakou haalele koke ia ana aku nei no ia e makou ma kela aoao o ke kuahiwi nei, a hahai mai nei na wahine ame na kamalii ia makou ilalo nei o ke awawa, a pela iho la kakou i halawai pu iho nei, a ina aole makou i hui pu mai nei me oe, alaila, o ka manao o ko inakou alakai opiopio oka hiki koke aku i kahi e & iiaila makou e waiho iho ai i keia mau aahu mot r*. neka, alaila, e hele aku kela ame keia e huli i ko Vanona wahi i noho ai." "Ke haawi aku nei au i ka'u mau hoomaikai nui nou, oiai, mamuli o keia halawai ana iho nei o kakou, oia ka mea nana i hoopau mai i ko kou mau manao e hele hou aku,'' i pane mai ai o Kenete, a ke paa nei no k,uu manao, e hui pu aku ana no kakou me ia." ,! Ma ko'u manao e hui pu aku ana no kakou me ua hoola la o Sekotia nei ma Qalenafinalaßa," wahi ake alakai opio, "a imua auanei makou ona e huai aku ai i na mea a pau loa, ka mea hoi a makou i hoohiki aku ai imua o ka Lede Helena Maraki, a e kaua pu no auanei makou apau loa me ko makou mau ikaika pakahi iho, a pela pu me ko makou mau ola iho, a ua nele pu hoi ko makou mau puuwai ia mea he maka'u, oiai, aole 0 makou hale o hope e noonoo aku ai e huli hoi aku ai." I ka pau ana o ka Setepano hai moolelo ana, 1 ninau mai ai o Andrew Murry me ke ano pihoihoi: "Alaila, aia i hea keia koa opio manaokoa? Ano keaha nohoi i hele ole mai nei o Kenete © hui pu me a'u, oiai, malia hoi ua lohe aku nei nohoi paha oia ua hiki mai nei au, i haawi aku ai au i ka'u mau hoomaikai ana. n u He oiaio kau i pane mai nei, aka f e kala mai nae hoi oe ia'u, oiai aole no hai ka hewa, aka, no*u no, n wahi a Setepano, "pela o Kenete i hiki ole mai ai e ike ia oe, aka, e hoomanawanui iki nae hoi kaua pela apau ka lakou ai ana f i hiki ai hoi ia lakou ko ai pono iho, oiai he maluhiluhi maoli hoi ke alahele a lakou i alo mailnei. "Eia nae no ke koa bpio, he ano hopohopo oia i ka hele ana mai e ike ia oe, a aole nohoi oia i hai iki mai i kona inoa, aka, ke manao nei nae au nana ponoi no e hele mai, a e hahai ia oe i kona inoa ponoi, oiai o ka makou inoa wale no i

um an» i hai mai ai o Edewini> ft oa hoole naai nei nae oia i ka ike ana ia.oe i keia la r a i kekahi manawa o ka la apopo oia e makaukau ai e apo mai ia oe." "Ke apono nei. au i kona manao," wahi a Andrew Murry, aka nae, "ke haohao nui loa nei au.i ka ae ole ana o ke koa opio i ka hele ana mai e hui pu me a'u, a o ka'u e manao nei, malia paha, aole no ona makemake e hoihoi mai i keia puali malalo o ka'u alakai ponoi ana, me he la, o kana no paha i manao ai nana ponoi no e alakai i keia puali ana i lawe mai nei. "0 ka'u i manao ai, ina pela ka manao o ua aliikoa opio naauao la, alaila, aole no a'u kue ana aku, ua makemake no au nana no e alakai i kona puali ana i pailaka akamai mai nei me na kuia ole, a he hana kohu ole loa na'u ke kailiku ana ae i kona luhi -mai iaia ae, oiai ua aloha oia i kona mau koa, a peia hoi kona mau , koa iaia. Pehea la kou manao ia?" manao maikai maoli no kela ou," wahi a Setepano, me he la, i ka'u hakilo aku i keia alakai opio, aia ke kau nui o kona mau manao maluna o ka hiena e kaulana nei o Sekotia nei, oia ka roea i maopopo ai ia'u, ia makou i hui pu ai a hele like mai, e haawi mau mai ana oia ia makou i na olelo hoolana, a"'iia lilo loa hoi na kamalii i mea hauoli loa nona, oiai i paani hele wale ia mai no a hiki i ko makou hoea ana ianei. I kekahi manawa, ina oia e ike mai i ka maloeloe o kona poe koa, e kauoha koke no auanei oia ia lakou e noho iho e hoomaha, a ia lakou e hoomaha ai, e haawi mai no oia i kekahi mau leo himeni hoolealea, a pela wale iho la no oia e hoopaani ai i ka huakai a makou i hele mai ai, a ua lilo maoli ia hele ana mai i keia loa i mea ole i ko makou mau manao, mamuli o kana mau hana. A ia makou i hiki mai ai i Garagonogilaga, ilaila i pau ai na wahine ame na kamalii i ka pololi, a mamuli o ko'u kamaaina i kekahi poe o laila, oiai, aia ilaila kekahi o ko'u mau hoa kula ma ka inoa o Sa John Scott o Loka Daine, pela makou i kipa ai ilaila, aka nae, e waiho 1010 ana oia iluna o kona wahi moe. , "Hahai aku la au ia lakou i ke kumu nui o keia huakai e moe nei o kaoo, na kane, na wahine ame na kamalii, noho mai la o Sa Koger Kirkpatrick e hoolohe i ka'u moolelo e hahai aua,

ai ka pau ana i hoike mai ai oia i kona apono e hui pu mai me makou, a pela iho la oia i lilo mai ai, a e hana pu ana me kakou, a i ka pau ana o ka makou ai ana ilaila, i hoeu ai makou e hele mai, a hui pu like mai la hoi makou me ia. "Eia nae, i ko makou hiki ana mai ma na kiekiena o keia mau puu i lawe ae ai oia i kana hoohiki paa, aole- e bapetizo ia kona lima akau a hiki i ka inu ana i ke koko ona enemi, a wahi ana i puana ae ai, o ke ahonui aole ia ī i na enemi, aka, aia nae ia haawina iloko o kona puuwai." Kulou iho la ko Murry poo ilalo e noonoo ana i ke oolea maoli oia mau hua«lelo, a oiai no oia e nalu ana me ka noonoo nui ana ia mau huaolelo mai ka puuwai 'mai o ka mea aloha aina 000 ame ke koa, oia no ka wa i komo mai ai o Kirkpatrick, me kona mau hiona piha i ka hauoli ame ka uwila pu, a puana ae la: "Ua hoohauoli ia inai au! Ke ike aku nei no au iaia! Ana keia lima no auanei e kokua i ka pepehi ana iaiali" "I ka nana ana aku," "wahi a Andrew i puana ae ai, "me he la, ua haule no ka mana o ka Moi Edewada ma Sekotia nei, aka, he hana naauao no nae ia nana, o kona malama ana no i kona ola iho, me ka hookokoke ole mai i o kakou nei, oiai, eia ka maka o ka kakou mau pahikaua ua makaukau e kau aku i ka hoopai kupono no ka lakou i hana mai ai ia kakou." "He mea oiaio no paha kau e hai mai nei e Andrew, aka nae, e inu ana no nae ka maka o ka'u pahikaua ike koko o kekahi o kona ma« luna ana i hoonoho mai nei maanei, a ia wa auanei e ike iho ai o Gressingham i ka hahana okuu mau kapuai maluna o konakania-i, nolaila, e lohe oe e Murry, aole loa e hiki ia'u ke ola, ke ole au e kau aku i kekahi uku panai kupono loa iaia, e like me kana i hana mai ai ia'u." Oiai oia i hoopuka mai ai ia mau huaolelo, haalele mai la oia i ka rumi a puka aku la i waho o ka lanai, me kona nanaina i haiamu ia e ka inaina, iaia nae i haalele mai ai ia Murry ma, ua holo koke ae la iloko o kona mau hoomanao ana na halialia, me he la, ua piha loa ia ua keonimana la i oili aku ai iwaho me ka piha inaina oiai ua lohe pono ia> aku kana mau huaolelo i hoopuka mai ai. . (E hoomtmiaaiu mm.)