Ke Au Hou, Volume II, Number 5, 1 February 1911 — He Moolelo no ke Ahi o Enelani Sa Naita Odisa KA METALA DALA O KE KE'A HEMOLELE–KE KAE'AE'A O KE KAHUA MOKOMOKO O ASABE–—KA MEA I KAPAIA KA ILIO HANU MEHEU POHIHIHI, A I OLE, O KA NAITA HELE-ULUULU [ARTICLE]

He Moolelo no ke Ahi o Enelani Sa Naita Odisa KA METALA DALA O KE KE'A HEMOLELE–KE KAE'AE'A O KE KAHUA MOKOMOKO O ASABE –—KA MEA I KAPAIA KA ILIO HANU MEHEU POHIHIHI, A I OLE, O KA NAITA HELE-ULUULU

"Ua makemake ia kakou e hele Lka ahaaina, a o ka maka mua iho la nohoi keia o kana hanohano i haawi mai ai no kakou mai ka la mai o ko kakou iahui i haulehia ai ma ke kahua kaua o He iina, nolaila, e makaukau oe. ♦'Ua makemake au e hele," wahi no a ua Gederica nei i hoomau aku ai i kana kamailio ana, "e hele aku a hoike aku i ua poe Noremana la i piha i na manao hookano, i ke kukonukonu ole o ke kaumaha oka mea nana ke keiki, i opa.pu. aku i ko lakou poe kaulana loa a lakou i akena mau ai, a e hoike aku, he hiki wale no i na Sakona ke hoohaahaa ia lakou^,' "Ina oukou e hele ana, alaila, aole au e hele ana," wahi a Howena, "* ke noi aku nei au ia oe, e hoomalielie iho oe i kou mau manao makona o kou puuwai paakiki ame ka wiwo ole, oiai oe iloko o na luhiehu oia naau wahi." "Pololei," wahi a ua Cederica nei, "o noho io oe e ka Lede opio no kou nuha, a pela au e ike nei o kou ka hoi ka oi aku p ka puuwai oi loa aku o ka paakiki, e hiki ai ke maliu ole i kou lahui, ka mea i hoohaahaa ia imua o ke kuahu ona Noremana hookano. "Nolaila, ua maopopo ae la kou manao, a e hele ae au e huli ia Atelana, a oia auanei ko'u hoa hele i ka ahaaina a ke Keikialii Keoni o Anejon. oka hele ana ika ahaaina, ame na luana ana o ua papaaina nei, he hoike ana aku auanei ia a makou i kekahi mau mea ano nui, e hanaia ana malaila, a lakou i moeuhane mu» ole ai, e hoea mai ana mai a makou aku." A pela iho la kakou i ike ai ma na helu mua ae nei iluna oke pakaukau uluwehi a Keoni ua Sakona la kahi i hoohialaaiai. A i ka huli hoi ana mai a ua Cederica nei mai na luana ana mai ka ahaaina mai a Keoni,

i hoomakaukau ai ka lakou huakai huli lioi no ka home, oiai i ua Sakona nei i hiki mai ai i ka hale mai ka ahaaina mai a Keoni, e ku lakou mau lio me na makaukau a pau loa, laia i huli mai ai a ike ia Guruta, ua piha maoli oia i ka hoihoi ole, a ke ike ia aku la ka nau o kona mau kui, me he la, ua makaukāu oia e aimaka aku i ua kahu puaajnei antf. Me ia paa mua no o ua Guruta nei, ua ili aku ia inaina maluna o Oaawela no kona hoohemahema, i ke kupee ole iho a paa i ua kahu puaa nei ana, a oia ka Oeawela i hooko aku ai i ka makemake o kona haku, me ka hili pu ia ana aku o Osawela i ka huipa e ua Cederica nei. Oiai ua Guruta nei ua paa i ke kupee ia, ua kauoha ia aku la oia e hookau ia maluna o ka hoki a Odisa i kau mai ai, a me ia mau ano hana apau, aole no i kue aku ua Guruta nei, aka nae, haka pono aku la kona mau onohimaka i ko Cederica me ka hulili a puana ae la. "He mea maopopo loa, o ka mea nana ke kauoha, aole loa oia i maopopo iki i ke anoo kana mea i olelo ai, aka, e huikala aku ana no au ia mau mea i hāna ia mai ia'u, oiai o keia nakinaki ia ana o'u, no ke aloha wale ana mai no ia i ka io ame ke koko o kou koko, ke aloha hoi a'u i ike ai ua oi aku mamua o ko'u aloha ana ia'u iho." Kau ae la ua Cederica nei maluna o kona lio, a i ka makaukau pono ana o na mea apau loa, kauoha ae la oia e nee aku ka huakai, a oia ka Atelana i pane mai ai, "i ko'u manao ana, he oi aku o ko kakou pono e hoopanee ka hoi ana a ao, oiai eia kakou i ke aumoe e hoi nei." Aole no he maliu mai o ua Sakona Cederica nei ia mau olelo, ke pai mau la no keia i ka hoi, a no ko Atelana ike ana aole he maliu ia mai, pela oia i hoololi ae ai, a pane aku la: "E pono

kakou e ka-mau i ka holo nui, o pau e auanei ka aina ahiahi o ka Abata Wotateofa. Nolaila, hoomau aku la no lakou nei i ka liuliu no ka nee ana, a i ko lakou hiki ana aku i pa moneka nei, he mea oiaio, aole no i pau io ka paina ahiahi o ua moneka la, oiai he Sekotia »o ua moneka la, pela i lilo ai i mea olu loa no ua Sakona nei. Ika pau ana o ka lakou paina ahiahi aia hoi o na kauwa no, ma kahi o na poe kauwa a ua moneka nei, a o Cederica ma hoi iluna o ka papaaina me ka moneka, a i ka pau ana o ka lakou ai ana, ua hoolilo ia ka hapa hope oia koena po no na hali kamailio ana, e pili aha. no na hana o ke kahua lealea ame ka papaaina ake Keikialii Keoni. a na ka makahiamoe i kono mai e hoi e hooluolu. - I ko lakou ala ana ae i ke kakahiaka a mahope iho oka pau ana oka lakou paina kakahiaka, ua liuliu iho la lakou no ka hoi ana, ua kau ae la kela ame keia ma kona lio iho, a makaukau iho la no ka haalele ana iho i ka hale o ka Abata. Nolaila, oiai lakou iluna o na lio ā e makaukau ana e haalele iho, ua liio i mea lioopioo nui i ua poe Sakona la, oiai he poe manaoiō a paulele loa lakou i na ouli hoomanamana e hai mai ana i na ulia i na ouli o ka poino, a i ole he pomaikai paha e hiki mai ana, aua paa maoli no ka manao o kekahi poe ia ano ouli a hiki mai no i keia la a kakou e luakaha nei i keia nanea. Aole he olelo wanana mai ke kaula mai, aka, oua ouli la he ilio eleele nui wiwi no ia e noho ana mawaho iho o ka puka pa o ka hale moneka, a o ua ilio la e moe ana no oia i ka wa i hoomakaukau mai ai oka huakai e nee. Aka nae, ika hele ana o ka huakai lio ma ka laina, elike me ka hoonohonoho ia ana, a i ka pau loa ana o ka huakai e hele la, oia no ka wa aua ilio la i hae mai ai mahope mai o ka huakai, me ka lele pu ana i o a ianei, me ka uwe kuo ana, me ka hahai pu ana i ka huakai lio. I ka manawa a keia ilio e hana n*ii pela, oia no ka manawa a Atelana i olelo ae ai: "Aole o'u hoihoi iki i keia an© hana a keia ilio, a e ka makua, i hoomau aku ai no oia i ke kamailio ana ia Cederica, oiai he kahea mau oia iaia pela, i kona manawa i makemake ai e kamailio.

"Owau pu nohoi kekahi e ka makua," wahi a Wamaba ka naea olelo hoomakeaka, aole o'u makemake iki i kela ano hookani ana i kela ano pila, a- manmli b keia ano, ke hopohopo e nei au, e loaa ia ana paha kakou-i kekahi poino ma ke alahule." - ' "Ke manao uei au," wahi a Atelana, "he oi aku o ko kakou pono e hoi hou i ka' hale-Np ka Abata a aui ka la, oiai ma ko'u maa, rna e nele i ka huakai hele, a i kuiā ka hookui ike kipa ana i na pa inoneka, a i ka hora au e ike ai i na ulia oka Ilio elike iho la me keia, alaila, oka hana pono wale no, o ka noho iho a hiki i ka ai ana i ka lua o na aina, a pela wale no e kahuli ai na pakalaki." "E helē aku no kakou me ke kali hou ole iho ina loina oia mau ano," wahi a Gederica, oiai ina kakou e kali ana pela, alaila, e aumoe loa ana kakou, mamua o ko kakou hiki ana aku i kauhale, heaha āuanei ko %akou waiwai oka noonoo ana aku ia mau ouli 'o ke au kahiko au e kamailio mai nei?" "Pela io no," wahi a.Atelana, "he mea makehewa io no ka nana ana aku," aksi nae, a<Jie no e loli ana ia mau ouli i hele a kuluma, Oiai, he lehulehu wale na poe i hoopuukahua elike me kau e olelo mai nei, aka, ua komo aku no nae lakou iloko oia mau kuia." Hou ae la ua Cederica nei i na kepa ma na aoao o kona lio a holo aku la, e uhai ana i ua iiio hookalakupua nei, me ka unuhi ana ae i kana ihe pokole a paa i kona lima mai ke apo īli ae ma kona aoao a hou aku la iua ilio nei e hana eepa nei, a o ua ilio la aole ia he mea e aku, aka, o Hone no keia, oka iliō a Guruta ake kahu puaa, i hanu hele mai ma kona meheu. Aole keia he illo okoa, aka, o ko Guruta hoaloha pili paa no ia, he punahele loa keia ilio iaia, mamuli oka ike ana o Hone i kona kahu, pela oia i holo mai ai mahope a noke i ka lele me ka uwe kuo ana, oiai ua ike mai no oia me ka hoohewahewa ole i kona kahu. A 110 keia ano hana a keia ilio, ua piha maoli no ke Sakona i ka inaina no keia ilio e liana eepa nei, a no ia mea ua pahu aku ia oia i kana ihe me ka hooponopono ole, ina paha n'o ke ku aku a make, a make ole paha, no ka m'ea, ua piha loa oia i ka inaina.

Mamuli o keia pahu ana a ua Oederioā nei i pa pono ai ua ilio nei i ka ihe ma ke kua, a o kahi wale no oka laki, oka hala ana, eia nae, ua eha io no ua Hone nei, a paki mai la ke kokomakahi iku lihi. Aka nae, hoomaka ae la ua Hone nei e uwe, a holo aku la i ka wa i pa iho ai i ka ihe a Cederica, me ka ike pono aku no o ke kahu puaa Gurufca i keia mea e hana ia mai nei nokana ilio punahele, a o kona hoa hoomanawanui hoi o loko o na ululaau hihipea. I ua Guruta nei i ike aku ai i keia mau hana, hiolo mai la kona mau waimaka, a oiai aia laua me Wamaha mahope loa o ka huakai, i hoi o Wamaba inaiaila, no kona ike ana i ka huhu maoli o ko laua haku Sakona, a manao oia o ili pu mai auanei ia koko maluna ona. Oiai nae o kona wahi i maa mau ma ka aoao no o kona haku Cedejica, i hiki ai no iaia ke haawi aku i na olelo hoomakeaka e lealea ai ua haku nei ona, a mamuli o keia ike ana ona i keia huhu o ua haku nei ona i hookaawale aku ai ke akule i ka hohonu. A oiai oia e hele ana ma ka aoao o ka hoki i nakinaki ia ai o Guruta, a mamuli o ka pii o na hunalepo mai na kapuai mai ona holoholona, pela i komo ai na o na maka o ua kahu puaa nei, a mamuli oia pilikia, i nonoi aku ai ua kahu puaa nei i ka mea hoolealea Wamaha, e holoi aku i kona mau maka me ka lepa o kona aahu. Mamuli oia hana ana i pau ai ka pilikia o ke kahu puaa, a u hohoholo like aku la laua, a oiai laua-e holo like ana, pane mai la o Guruta: "E Wamaha, e ka oi o na ,hepa malaio o Cederica, ke hai aku nei au ia oe, aole loa au e noho hou ana me ia. "E ike mai oe, aole no kuu aloha ole iaia, aole no ka maka'u, oiai he hiki no iaia ke oki mai i kuu poo a kaawale mai kuu kania-i ae, a hana mai paha i na mea no'u e weliweli aku ai, aka, aole nae ia he mea no'u e weliweli aku ai iaia. "Nolaila, ua makemake au ia oe e hele aku oe a hai aku iaia, ua olelo mai nei o Guruta ke keiki a Beowela, e haalele ana oia i ka noho hana ana aku malalo ou, a e hele oe e huli i kanaka e pani ai ma kona wahi, oiai ua lawa kona hana ana malalo ou."

"0! E Gujuta, ek© kahu puaa a Cederiea f 0 ko'u hepa, ke hai aku nei au ia oe, aole e hiki 1 ko'u punahele ke hele aku imua ona a hai aku i kau mau olelo waiwai iiui, oiai ua maopopo no ia oe, he hookahi ihe i koe a Cederica aole i hoohanaia, aia iloko o kana apo, a ua ike no oe, he hana paakiki ka hala ana o kana pahuna ihe." "Aole loa o'u maka'u iki iaia," wahi a Guruta, oiai i nehinei, ua haalele wale oia ia Wilifereda, i kuu haku opio iloko o ke kio a i nei la hoi ua pepehi iho nei i kuu iiio punahele, a o kuu kokoolua hoi i hoomanawanui i kana hana, imua ponoi o kuu maka, ka mea kino ola hookahi i hoike mai i kona aloha no'u. "Ma o Sana Edemana, Sana Duneta Sana Mitola ame na haipule Sakona • ae apau hoohiki nei au, aole loa au e hoi hou iki aku ana e hana me ia, a aole loa nohoi au e huikala iki aku ana i kana mau hana hewa apau loa i hana mai ai ia'u." Ia wa pane hoomalielig aku la o Wamaha: "I ko'u manao, aole no i makemake maoli ko kakou haku e pepehi aku ia Hone, ma ka'u nana aku nei me he la, i hoemu aku nei oia, ua ike aku nei no oe, e holo nui ana o Cederica i kona manawa i kiola aku nei i ka ihe. "Ke maopopo la no ia oe," i hoomau aku ai no ua Wamaha la, "aole oia i nou hooponopono i mea e pa ai o Hone, aka, no ko Hone lele ana ae iluna, i pa ai ke kua i ka ihe, aole no he nni oka eha i loaa iaia, aka, he hiki wale no ia'u ke lapaau ia pilikia o Hone, ma ka hoopili ana i kahi i eha me ka laau maikai loa." "Ina au i like pela," wahi a Guruta, "a ina 1 like ko u manao ame ka pono pela, aole no e hoololi iki ana au i ko'u manao kue mau aku i ua Cederica lokoino la, a i hai aku au ia oe, ua paa loa kuu manao elike me ka paakiki o ka hao kila, aole loa au e ae iki ana e hoi hou aku e hana me ia. "Aole loa e hoololi ia ko'u manao, oiai ua ike pono loa aku nei no au i kona pahu ana aku nei i ko'u hoaloha, oiai o kela ilio i hoowahawaha ia oia wale iho no ko'u wahi hoaloha i waena o ko'u mau la e ola nei mawaho ae o kuu haku opio, ka mea hoi ana i hanaino aku ai a hoowahawaha. (E hoomauia aku ana.)