Ke Au Hou, Volume II, Number 10, 8 March 1911 — Kaa Hooniua Puuwai No KA-MIKI KA HI'APA'IOLE O KA POHU LA'I O KONA KAI OPUA-KE AIWAIWA NANA I HOOHOKA O LUANUU-A-NUU-POELE-KA-PO AME KA PUKU'I-AKUA O NA PALIKU'I EIWA O HEHA WAIPIO I KA NOE-A O KA OLALI NANA I LAWE A LILO NA LEHO KAULANA O KALOKUNU, O KA MAKANI KUEHU LEPO O PUAKO [ARTICLE]

Kaa Hooniua Puuwai No KA-MIKI KA HI'APA'IOLE O KA POHU LA'I O KONA KAI OPUA-KE AIWAIWA NANA I HOOHOKA O LUANUU-A-NUU-POELE-KA-PO AME KA PUKU'I-AKUA O NA PALIKU'I EIWA O HEHA WAIPIO I KA NOE-A O KA OLALI NANA I LAWE A LILO NA LEHO KAULANA O KALOKUNU, O KA MAKANI KUEHU LEPO O PUAKO

MAHELE ELUA KeA'o ia Ana o Ka-Miki ame Ma-Ka'iole i NA Al A KA LUA— KA HiHIA ANA I Ko-KO Upena a Makalii a Noho i Kaupoku Hale—Ka Pakejle Ana "Ke ike ala maua ike oolea ame ka ikaika oka nou ana aka makani kehau oia wahi, oia no oe oke Kuhonua kulakula'i hale, aia maua i raanao ai e kamailio pu mai mp ke kaikamahine ui a maua i ike mai ai, eia nae, nalo e mai la kela ma kekahi hooihona, a ia miki ana mai a maua a loaa, eia ka he uhane keia no kekahi kaikamahine ui e 010 ana ka pihe kumakena, oka make ana iho no ia, a e uwe ana ka ohana oka hale apau. Ano ko maua aloha i kela kaikamahine wahine ui, ua kahea mai nei maua i na kupunawahine mana a kino pa-ee o maua, ia Lani-pipili-i-ka-maka-o-ke-akua, Lani-oaka-i-ka-maka-o-ke-ahi, Lani-papanuu-i-ka-maka-o-kauila, Lani-kilo4-ka-maka-o-Wahilani, Lani-kiei-a-halo-i-ke-kihi-o-ka-malania Lani-nui-kui-a-mamao O Laniuli-wahine-o-Nuumealani O Kamehanalani, o Kamehaikana O KuM ke Akua i ka mahele nuu o — Nuumealani-nui-manoroano "E hoihoi mai i ka uhane kino-aka-wailua o ke kaikamahine wahine ui la, e rnoe nei i ka moe niau ni'oni'olo, mio hele kapu o Niolopua ike ala ko'iula a Kane. E ala ae oe—e. A ninau iho la maua i ka inoa o ua kaikamahine alai na makua, a hahai ia mai la o Kainaliu, Ia pau ana no, o ke ala ae la no ia o ua kai-

kamahine ala a noho iluna, a haawi mai la i ke aloha ia maua. "Au'a mai nei na makua, ka ohana ame ua kaikamahine nei ia maua, e noho a nio'a ka imu puaa i ai a maona hoi mai, ua hoole aku nei maua. 0 na makua mai nei i kahi 0 maua i kane na ke kaikamahine, aka, ua olelo aku nei maua e hale kipa ka pono, oiai, aole i hookuu mai ko maua kupunawahine e hele a e noho pu me ka wahine ke noi ia mai, he mea malihini loa ia ia maua, e pono ea, e hale kipa ka pono, a na hope e hooponopono aku i keia mea maikai, ke ae ia mai hoi maua e hooko aku 1 ko oukou manao.'' A o ka wa no ia o ua kaikamahine ala i pane inai ai: "Ua pa'i-a-pa'i kakou, e like 110 hoi me ko olua malihini no ia mea he wahine, pela uohoi au i hapala ole aku ai ia mea maikai, o ka onu wale ae no a emi pu iho o ka mauao. Mai manao mai olua i ka nui o ke kino e noho aku nei, a ua lihi launa aku, he ole loa keia, e aho ka lauhala he holu i ka makani;'' a kani ae la ka aka a na makua. "Haalele maua i keia wahi, a komo mai la maua iloko o ka nahelehele uluohia loloa, he alu he piina a hoea mai la he mau kuinu niu iluna o ke ahua, a iho mai la ilalo he ulu ka laau nui o keia niau aina a hiki wale i ka piina ma keia kaola pali e hoea mai ai he oioina, a he punawai malaila, a hele mai a hoea i kahawai he alu ia, a pii mai la he hoopiina, he mau kiliapai kalo e ulu ana ua hele a io kekalo. "Hala aku la ke ahua, iho mai la maua

maanei a hoea he walii kaliawai a kau mai i luna he ahua ia, a iho mai la he ka-honua ia i ke alu, a hele mai la maua i ke awawa nahele ulu Eki a hoea i ke ahua e ku ana na lialau nui me na hale auolo, a e piha ana na kanaka e, hauoli nui ana, a hoea loa mai nei maua i keia hale nui makai ae nei aia i ke kiekiena e nana ala ia kai." "O kela aina palahalaha momona, o Kuapehu ia, a o Keopuka mai, o na Onouli, o Kalukalu, a o ke ahua iluna a olua i pii mai la a iho mai i ke kaulu, o Kanaueue ia, a o Kamokulehua ke kualapa, o Honuaino iho,'o Lehuula mai, o Kawanui, a o kahi o kela makani oolea a olua e ike ala e namoopuna, o na liau ia o Maihi, o Maihi ia. A o kahi o kela kaikamahine a olua i kahea aku la i na kupunawahine o olua e hoola mai, o Honalo ia. "Komo mai la olua i ka ulu-ohia o na Keauhou ia, o ka ulu-ohia o Mokuaikaua, a hoea olua i ke ahua i na kumu-niu, o Haleopele. ia, a o Kahaluu ka aina e ulu ia ala e ka Ulu a hoea i Holualoa, a o ka punawai i ka oioina pali o Waiakekea ia, o na Puapua-ā, o na Kahului, a o Waialia ke kahawai, a pii mai la i ke ahua, o ke kihapai kalo ia o Kaleielia, o Kapahu ame Kaalaea, he mau koele na ke alii o Pilmui-a-Kaaiea, he alii kapu moe, kapu lono-makahiki. % "O na Puaa ia, o na Auhaukeae mai, o na Hinalol;, o kahi kahawai o Honuaula, o Hoolae ke ahua, o na Keopu mai, o na Moeawa, na Lanihau, a hoea olua i ke ahupuaa o Keahuolu, ke ahua o Laeoniau, o na ahupuaamai o Kealakehe, o ka ili o Papaakoko, o Honoko-hau-iki, a o ke alu e oawa ala ilalo, o Waipio ia. o ke Kaikamahine ia a na alii o Honokohau iki ame Honokohau nui, oia o Puuluaame Mahoepali, na kaikuahine o Kamahuialani, ke alii ai ahupuaa ame kalana aina. Oka inoa o keia mau kaikamahine o Waiha, Waipio, Waikulu aine Paehala. •11, mau wahine ui kena, a oko lakou muli loa oia ka oi o ka ui, elike me ka ula weo ineiiH'l'' o ka hala pela ka meinele o kona ili, a oia ka mea i palama ia na ke alii na Pilinui-a-

Kaaie% nana e wehe a kaakaa ka iaia. "O na hale a olua like mai la, o 1M hale ia o ke alii o Kamahuialani, a o kela hale nui a olua i ike nei makai ae nei, oka halealii ia o olua a ka makuakane o olua i kukulu ai elike me ke kauoha a ke kahuna o ke alii a Elepaio, a ua hoolaaia ua hale ala a noa ia olua, a pela ka lua awa o Mai'aloa, no olua ia awa, ke kihapai kalo, ke ko, ka mai'a, ame ka uala e ulu ala, na olua ia mau mea apau a na kiai e malama ala.? I ka \va o laua nei i hoea ai i ka hale, ua owehewehe loa ae la kaiao, a e hoomanao iho oe e ka mea heluhelu, he loa maoli keia i hele ia aku la a hoi mai la, eia nae, he like wale no ia loa me ke kahana hanawai a hoi mai ia laua nei i holo ai. -■■■#■ Ua pau loa aku la keia mau oka na ia laua i ka ikeia, a ua pau loft hoi na kauhale i ka ike ia ame ka nui o na kanaka, na kane, na wahine ame na keiki, aohe mea i koe. [KupanAha no ka hana a ke aiwaiwa.] A heaha ka manao o keia kin ana oka po me ka ike ole ae o keia poe, ua ahuwale lkkou i na keiki a Kapaihilani ame Pohakuokaiie, na moopuna aiwaiwa hoi a Kauluhenuihihikolo-i-uka? A oka wa ia i nitiau mai ai ke kupunawahine: "A pehea ko olua manao i ka wahino a olua i noi mai la ia olua? Owai o olua ka mea i makemake i kela vvahine? ,? Pane koke mai la o Ka-Miki, f4 oi nei paha o maua ke kupono e noho wahine i neia wa, a no'u ea, aole au i kupono, oiai, ua makemake au e hele i ka makaikai i na aina apau oka moku o Hawaii Kuauti nei." Pane mai la nohoi ke kaikuaana: "O ko maua manao like aku la no ia me ko kuu pokii nei, a oiai nohoi ua noi aku no maua i na inakua ame ua wahine nei, e hale kipa ka pono, o ka ike aku a ike mai, ua lawa ia no maua, malia o loaa aku nohoi k* maua wahine ma keia mau wahi aku. "A oiai hoi, ok* °makemake loa o kuu piko nei, kuu iewe, kuu pokii haku nei, e hele i ka loa ame ka laula oka moku o Hawaii, a

ike hoi ina kahtia lealea a punlka moku o Hawaii Kuauli, i waiwai ai ka ike au eke kupuiiawahine i a'o mai ai ia maua a makau." plua e hele, e kapu olua a noho hoomalu a pau na la kapu o ke akua o olua, e noi au i na akua o na kupuna o olua, Ina e hiki ke ae ia olua e hele a loaa ole na ke'ake'a aine na pjlikia ma ko olua akhele e a'u mau moopuna. "He oiaio; ua au ia olua a pau kuu ike, aobe mea i koe, aka, aole oia ike a'u i a'o ai ia olua a makau, lie mea ia na'u e akena aku ai no olua, aka, he mea nae ia nana e hookaakaa aku i na maka o na poe a pau e hui a halawai pu me olua, a e hoopahaohao loa ia aku auanei na poe ike e ohm* a he oiaio no, ka olua ae ole ana 1 ke noi a kela kaikamahine ame kona mau makua, oiai, ua kapu olua aole e haumia a pau na moku, na okana, na ahupuaa, na kalana o loko oka moku o Hawaii nui a Kane ike kaahele ia e olua e lealea, ma na kahua lealea a pau elike me na ike like ole i a'o ia ai olua, nolaila, he mau la kapu keia o olua, a e noi au i na akua a e ninau hoi ma ka papa Huli Honua ike. O Hookuum-ka-lam-a-manomano O Hookumu-ka-honua-a-kinikini O Hookumu-ke-ao-loa-a-manamana O Hookumu-ka-po-a-polehulehu Ia akahi ka la O alua ka la O akolu ka la O aha ka la O alima ka la O aono ka la O ahiku ka la O awalu ka la O Aiwa ka la 0 umi ka la La hiki, la kau La ike i na welelau o Nuumealani 1 Tahiki ku, i Tahiki moe I Tahiki hoala-hia la I kea-papanuu, kea»papalani Oka lani kahi noho o ke Akua O ke akua ka la aaka-wela O ke akua ka la hafoa-wela O ke akua ka la huliii-wela O ke akua ka la anapa-wcla 0 ke akua Ha la olino weal

0 ke akua ka la l&'Ua'i-wela 0 ke akua ka la e kau neila e E ka La e kau nei la e E ka La hoonanaka-a-wela ka lani E ka La hoomaka'uka'u-a-wela ka honua E ka La hooweliweli-a-wela ke ao E ka La hooanoano-a-wela ka aina Owela ka lani ka honua a Papa Owela na moku namauna a Wakea 1 elieli i ka lani I elieli i ka honua A lele wale la noa. O ke kapu iho la no ia, hao mai la ka la aole i kana mai ka la, hele a maloo ka aina, na mea ulu pau ika maloo, mak>o ka ai, a wi ka aina mai oa o, ua nee iho la ka la a wela ka honua* maloo na puiiawai o uka a pika'o na wai puna aohe wai, a puhee aku la na kanaka, na 'lii, na konohiki ai ahupuaa, ai okana a pela aku, a pan loa i ka hoi ma na kakakai kahi o ka wai, oia hoi ka wai k%i o kahakai. Pii aku la na kanaka i ka nahele ike kua Hapuu, ke Amau, ka Pala i ai, a o na wahine hoi, ke ku la lakou i ka Hoi ame ka Pi'a a manalo, i ai, oiai ua nee mai la ka la a wi ka aina, mai keia pe J a a kela pe'a o Kona. A Ho-akua ka La ia Kona O Kona wahia e ka La a wela O Kona i hoomoe ia e ka La a papa O Kona haohia e ka La a maloo O Kona i anai ia e ka La a nanaka O Kona i ai'na e ka La a enaena O Kona aina a ke akua i hoahu ai O Kona i haiku ia a ku ke a O Kona i aina ia eke akua a pahoehoe O Makole-makole akahi Hele i kai o Piheka Heaha ka ai a ke akua e ai ala He lihilihi pohaku a haoa He akua la he akua He akua na 'lii o Kona. (E hoomauia aku ana.) — ♦<*» Ladana, Feb. 21 —Ua haawi ia aku ka lanakila ia Sam Langford ka paele ma ka hakaka kuikui me Bill Lanjj, mamuli o ke kue ana oka inoa hope i na rula i ka puni eono. St. Peterburg, Feb. 21 —Aia ma Kisphata he mau tausani koa e akoakoa la, me ke ake e huipu aku me ko Kina puali ma he wa wale no no ke kaua e kali ia aku nei.