Ke Au Hou, Volume II, Number 14, 5 April 1911 — Ka Moolelo Hialaai Nui ia o Sa Naita Wiliama Vanona KE DIA KEOKEO O NA PAE MAUNA O SADONI, KA LAWAKUA NOHO WAONAHELE O KATALANA, A I OLE, O KE PUKONAKONA KAULANA O KE ALOALII O EDEWADA KA MUA [ARTICLE]

Ka Moolelo Hialaai Nui ia o Sa Naita Wiliama Vanona KE DIA KEOKEO O NA PAE MAUNA O SADONI, KA LAWAKUA NOHO WAONAHELE O KATALANA, A I OLE, O KE PUKONAKONA KAULANA O KE ALOALII O EDEWADA KA MUA

A oiai no e lupea ia ana kona noonoo e keia mau manaolana uluahewa, oia no kona manawa i hooikaika aie uumi iho i ole e ike ia mai, a komo aku la oia iloko oka ruuii hookipa me kona manaolana mau ilaila oia e halawai mat ai me ka xnea a kona puuwai i hakuikui ai. laia i hiki aku ai ma ia wahi, aole o Vanona ame Lenoka ilaila, oiai ua lawe aku la o Vanona ia Lenoka e hoikeike hele i na kuono oka pakaua o Dumabatona, a no na mea e pili ana i ka haku Maraki ame Kirkpatrick, e nana ana lakou l]ca palapala aina o Sekotia, i maopopo ai ke kulana alakai e hiki ai ia lakou ke kaua aku. Oiai ua Lede Maraki nei iloko oka rumihookipa, a i kona ike ana aku ia Andrew Murry oia no kona wa i lalau aku ai iaia a'huki mai la i kahi e, e kamailio pu ai no ke kii ana ia Helene Maraki, me ka papa pu ana aku aole e hoopua wale aku i keia mea ia Vanona. Pane mai la o Andrew Murry: "He hana no ia i kupono ia bai, oiai, owai wale no ka mea i kupono no ka hooko ana aku ia apana hana. Aka, ke hai aku nei au ia oe, aole ona maka'u i na koa, alaila, heaha nohoi ka mea i kupono ole ai ke lawe mai i Dumabatona nei?" "I ka'u ike aole e kupono ke lawe ia mai oia i Dumabatona nei," wahi a Lede Maraki, ( o lilo ia i mea e hoopilikia maoli ia mai ai o kakou, aole no ka hoi ou hoomanao, o ke kumu nui o keia haunaele no ka makemake loa o Soulisa ame De Valana ia Helene. "Nolaila, ina no e lohe ia ana eia no oia i anei me- kakou, aole no auauei e ole ka hoouna hou mui o De Valana i mau koa he nui loa e kaua mai ia Dumabatona nei, a heaha iho la ko kakou hopena.

r, Ke manao nei au, oko kakou hopena wale no oka paa pio malalo o kona main, apau mai paha oukou na kane ikali ia iluna oka amana/ Ua Murfy mau noonoo e keia mau olelo ku i ka noeau a ke kolomeki,a pela pu nohoi oi§ i hoomanao ae ai i ka Vanona i olelo mai ai iaia, aole he hopohopo ana nona, oiai ua noho aku oia iloko o na pa moneka. Nolaila, olelo hou aku la no o Murry: • ; «| ko'u noonoo ana na oi loa aku no oka pono ka waiho malie ana aku no ia Helene i kona wahi e noho ala, a ike ia aku ka holo pono ana ae © Sekotia nei, alaila, kii aku iaia." Aka, ka'u i manao ai # a o ke kupono loa paha ia e hoouna aku i elele imua o ua Helene la 6 hai aku ua lilo mai ka pakaua o Duinabatona malalo o Sekotia ma ka Vanona kaua ana/' "O ko'u manao maoli no ia, pela e hana aku ai iaia," wahi a Lede Maraki, oiai o kona manao aole pono e hoi mai o Helene e noho pu me lakou, o lilo ia i mea e ahele ia ai o ko Vanona mau manao nona, a nele hoi keia. Aole nohoi i liuliu mahope iho, komo mai la o Vanona ame Lenoka, a i ko laua kokoke ana mai ma kahi a laua e noho ana, oia no ka wa i ku ae ai o ua Lede Maraki la iluna a panee mai la i noho ma kahi kokoke iaia no ua hiapaiole nei o Sekotia, Noho iho la nohoi ua Vanona nei, aua lilo ia i mea e olu maoli ai oka noonoo oua Lede Maraki nei. Lalau aku la ka Lede Maraki i ka pila a hookani ae la me ka himeni ana ae i kekahi mau leo mole maikai loa, ana i manao ai e hiki ana iaia ke kiloi aku i na amm kiekie, a i ole e emi iho ana i ka papa-ki haahaa o lalo loa me ka maikai.

I teft pm ana b k&»& ma!§ attir ua La Kalta Vanona mi am§ kema kokwiua 1 u& Led© Maraki la, oiai nae i ka nana &ku, e hoolele ana o Lede Maraki i kona leo i kaili ia aku ua noonooao kanaka oke koa kaulana, eia nae ua kuhihewa maoli oia. Hele aku la ua Vanona nei a kakou amaka puka anianie huli aku ai e nana i kahi a ka la e ahai ia ala a nalo aku ma ke kua o na puu kinikini, pane ae la oia: "Elike me ka nalo ana aku o kela la ma kela huli oka poepoe honua, pela pu no i kaili ia aku ai kuu mau olioli a pau loa." No ka manao loa o Lele Maraki ua mahalo la o Vanona i -kela' hana ana, pela oia i hoomau loa aku ai i ka hoonakeke ana i kana laau loa, oia ua pila nei ana, me ke mele ana, aka nae, haalele mai la o Vanona i uakeena ala a puka aku la i waho. Lamalama ae la kekahi mea ma na hiohiona o ua Vanona nei a kakou, a oili aktt la oia no kahi ana i puka ai, a nana i kono mai i na manao hoohuoi iloko o ua Lede Maraki nei e ukali pu aku ma ia rneheu, a e hoohali kamailio pu no ke kumu i haalele honua ai o ua Vanona ala i ke keena hooluana o ua Kakela nei. Pane mai la o Vanona: "Aole he kumu nui nana i kono mai ia'u e waiho aku ike keena, no ko'u ake nui e hele mai e hakilo pono i ko kakou kulana i keia manawa, i loaa ai he kokua kupaa e hiki ai ke kue mau aku i na enemi i na wa a pau loa." Ua hoopuka ia aku eia keia mau olelo me ke kuoo, aka nae, aole oia ka mea pololei maoli, he mau huaolelo hookamaemae wale iho no ia ana, aka, oka mea oiaio maoli, aole ona hoihoi iki no ko Lede Maraki hookani ana mai i kana pila. Ma ia hana ana a ua Lede la i kono ia mai ai oia e huli aku a hoomanao i na hora oluolu ana e luakaha pu ai me kana Mariona aloha iloko o na lahiehu o Elasalie, oiai kona mau mapuna leo e hoohauoli mai ana i kona mau hora kakahiaka ame ke ahiahi, aka ua nalo aku oia mai kona mau maka aku, aka nae, ke mau ala no ke kahakaha ia ana oia mau hoomanao poina ole iloko o kona puuwai, oiai ua oili hikiwawe mai kona mau hoomanao ana i na mea i hala. Okuku mai la iloko o kona waihona noonoo

fii i kft m hstti a fcft ptlft ft»t da mftpuna ieo unaho a kana M&riona alohf»|f| owill lauoho e lube ana ma kona mau klpooblwi, ame na papalina eoeo ula i hele a nopu i ka pehia ena kukuna la, ame kona umauma aiavj like aku me na huna kai aliali maikai. A oia kana i pane aku ai me kona hai ana aku i ua Lede la, ana ia mau mapuna olelo i kono aku iaia e hoi hou aku i kana hana loaa, a nohohookahi iho la ua Vanona nei a kakou me ka hiolo ana o na waimaka ma kona mau papalina. I keia manawa a Vanona i oili aku ai i waho oia no ka wa a Edewini i ike mai ai i- kona oili aku me ka puahi nui, hoomanao ae la oia, malia he uluaoa paha keia a kona aliikoa kiekie e puahi nei no waho, mawaena o ko laua mau.koa a i ole mawaena paha oka poe i eha mahunahuna oko ka enemi, pela oia i oili pu aku ai mahope o ua aliikoa nei ona, no ka imi ana i kona kenela. No kona loaa ole iaia ma keia huakai huli ana, pela oia i hoi mai ai me ka nele, ana ke aliali maikai o na kukuna oka mahina hiki ahiahi iloko oka poo Mahealani, i kono mai iaia e hoohala manawa ma ka holoholo ana mawaho o pakaua. Pela oia 1 kono ia mai ai e maau hele aku ma kekahi wahi kualono ma ke kuao Dumabatona, oiai malaila no oia i maau hele ai i ka po mamua iho, a i loaa ai ia lakou ka palekana o ke komo oluolu ana i ua pakaua la iloko o ke konouli aaki a ka pouli. laia i hoea aku ai ilaila, lohe aku la oia i kekahi leo u no ke kaumalia, e waiho ana i kana mau kahoahoa ana i na Mana Kiekie Loa e holahola ae i kona mau manao uluku no kana Mariona aloha i hala e aku, a e haawi pu mai hoi ia Sekotia i na lanakila hiwahiwa. Hele loa aku la oia ma kahi oka leo ana e lohe nei, a i kona kokoke ana aku ma ka aoao o kekahi pohaku nui i ike aku ai oia ike aka o kekahi kino kanaka e kukuli ana i ka honua aole hoi he papale maluna o kona poo, a e kalele ana hoi oia ma ke kuau o kana pahikaua. Lohe maopopo loa aku la oia, aole ia he leo no kekahi mea okoa, aka, no kona kenela no, ka mea ana i huli hele mai ai i na minute mamua aku, ana ka hanminumu o kona mau kapuai

ails n«l 6ni r loaaku ai m© ka u OwaikGla? J * *'Edewini/ r wahi a ka pane. "Heaha keia huakai an o keia mau wahi o ka po?" wahi a kona kenela, Ua kuhihewa mai nei au, ua pioloke la na koa, ke kumu o ko'u oili ana mai nei mahope o kou ineheu. Aole no he pilikia i hekati iho malunao'u, kka, aip, nae hoi kekahi mea ke o'e nei i kuu puuwai; me he pahi oilua la, a pela au i hele mai nei e kumakena. Ke huli nei au a nana aku ina aole keia hewa i hiolo ai o Adamu atne Ewa ina ka Paredaiso, ina la i keia la, ua lilo au i makuakane no kekahi keiki opiopio:-.-elike me oe, e hoohauoli mai ana i ko'u mau mana arae kuu puuwai. /'lna paha ke ku ala au a nana aku i kuu Mariona i kona hii mai i ka:-h.ua o ko maua mau puhaka, aka nae, ua hauoli au no laua, oiai ua maemae no kuu Mariona, a ua hemolele hoi ka'u hua, a ke noho iho nei au e kanikau aku no laua, Oia mau hoomanao ana la, ke kumu nana i kono mai ia'u e hele mai ma keia wahi a e hoohanini aku i ko'u mau wainiaka no laua, a pela iho la oe i ike mai ai ia'u maanei e kuu koa opio. ' "Aka nae, aole ia he mea nana e hoohaahaa i kou kenela nei ko'u uwe wale ana iho me he kamalii la i ka hakoko ole ana me ka mea io, oiai ua uwe iho nohoi ke keiki a ke Akua maluna o ka lua kupapau o kona hoaloha, a pehea la e hiki ai ia'u ke uumi iho i ko'u mau kulu waimaka no ka'u mau mea aloha i hala." Na ia mau huaolelo a ua kenelaU nei ona, i uwe like aku ai ua Edewini nei, a pane aku la oia: "E kuu kenela, i ko'u noonoo ana aole p&ha he keiki i oi pakela aku kona aloha ana ia oe plike me a'u nei. Pela au i manao ai, o ka'u mau hana ame ko'u pili ana aku me oe, e lilo auanei ia i mea nana e hoopoina aku i kou mau hoomanao ana no kau keiki e pono ai, ka mea aole oe i ike me kou mau kii onohi a milimili hoi me kou mau lima wikani, ka mea nana i ulupa i kou mau eneufH rne he makani puahiohio la. "E hoomanao pu iho oe e kuu kenela maikai, no kau Mariona aloha hoi, aia oia ma ka lani e kakali mai la nou, me ke ake nui e hoi hou

nil •!» ilaltft « *sy paii* i m§ l§\u »** Mi?*i mailatU ana iaia.* 1 No feaia uwo hah* ame ka haaaipo loa aEdewini, pela o Vanona i pane mai ai me ka mahie pu o na hoomanao ana iloko o kona puuwai no kana mau mea aloha, no keia man leo kaukau a kana aliikoa opio. "He oiaio e kuu Edewini, o kau n*au mea i pane mai nei, he oiaio loa ia, a pela au e nonoi aku nei, e hoopau iho oe i kou uwe ana e ka'u keiki, he oiaio loa no, p keia mau leo au i pane mai nei. oia auanei na mea nana i kono ikaika mai i kuu uhane e haliu mau aku i ko luna mau hoomanao poina ole ana i hui pu aku ai au me laua i kahi i hoana okoa ia no kona poe i wae ia, kahi hoi oka maemae loa." Me ia mau huaolelo hopu aku la oia i ka lima o Ed«wini a iho *mai la laua mailaila mai no ka pakaua, a oiai laua mamua pono iho oke towela eleele, malaila halawai mai ai me ka haku Murry. Ua haalele aku ua haku la i kaluana ana iloko oka runii hookipa, niamuli o ka hoopiipii kai mai oka Lede Maraki, pela iho la ua elemakule aku ai i na luana maikai ana ma ua keena la, a penei ka moolelo. Ia Sa Naita Vanona i haalele aku ai ike keena hookipa, a pii ai i keia kualono a kakou i ike ae nei, a i kona hala ana mai mawaho oka puka o ua keena la, oia no ka wa a Lenoka i hele aku ai a noho iho la ma ka aoao oka haku Maraki e kamailio pu ai me ia. A oiai laua e kukai kamailio ana, oia no ka wa a Lenoka i hoopuka ae ai i keia mau huaolelo me ka maopopo loa ina pepeiao lolohe oka Lede Maraki. A wehe ia ae la na kukai kamailio ana mawaena oka haku Maraki ame Lenoka me na huaolelo hoolauna mai a Lenoka mai penei: "Ua hai mai nei o Sa Naita Vanona, a o ko kakou alii koa kiekie hoi, ua manano oia, e haalele koke iho i ka pakaua o Dumabatona nei, a e hele aku no Stirling no ke lEaua koke ana aku ia De Valana. "Oiai ua paa kona mauao mahope iho o ke komo ana mai iloko oka pakaua nei, ua haalele iho o De Valana ia ianei no laila, a pela oia i inauao ai, e pulumi e mai i ua pakaua la o Stirling malalo oka inana oka puali koa o Sekotia. (E hoomatkia aku ana. )