Ke Au Hou, Volume II, Number 14, 5 April 1911 — He Moolelo no ke Ahi o Enelani Sa Naita Odisa KA METALA DALA O KE KE'A HEMOLELE—KE KAE'AE'A O KE KAHUA MOKOMOKO O ASABE—KA MEA I KAPAIA KA ILIO HANU MEHEU POHIHIHI, A I OLE, O KA NAITA HELE-ULUULU [ARTICLE]

He Moolelo no ke Ahi o Enelani Sa Naita Odisa KA METALA DALA O KE KE'A HEMOLELE—KE KAE'AE'A O KE KAHUA MOKOMOKO O ASABE—KA MEA I KAPAIA KA ILIO HANU MEHEU POHIHIHI, A I OLE, O KA NAITA HELE-ULUULU

Aole no i huhu mai o Forona de Bufa, aka, akaaka mai la no oia, a uiahope iho o ko ka ludaio noonoo ana i kana mea e pane aku ai, pane mai la o Forona de Bufa: "E Isaaka, e pono oe ke olelo ae oia na uku panai no ko'u xji.au' manao maikai. E kamailie ae oepela, no ka mea, ua pololei loa ka'u man mea i manao ai, oiai he hiki no ia'u ke olioli. "Ke ike nei au e Isaaka, aole oe i hoomana* wanui iho i kou huhu no lokua Fidorela, i kona wa i kapa ai i kou inoa he mea kolohe a omo koko." "Auhea oe e Forona de Bufa, ke hoohiki nei au ma o Talamuda ala, ua kuhihewa maoli oe malaila, oiai aole no laila ke kurnu o ko ? u kukala ana nona. Ua hele mai oia rnaloko o kuu keena a nonoi aku la au iaia e hookaa mai i kona aie, a unuhi ae la oia i ka pahi a hoana mai la e hou mai ia , u. ,> "He mea ole ia'u kana mea i hana mai ai ia 0e, ,, wahi a Bufa, "aka, eia ka ninau, i ka wa hea e loaa mai ai ka'u dala? I ka wa hea e uku ia mai ai na sekela?" "Ke makemake nei au e hookuu aku i kuu kaikamahine Rebeea e hele i loka, malalo o kau man malama ana e ka naita, a i ka wa e hoi mai ai oe e loaa pu mai no ia oe ke dala, a maloko o keia keena nei e helu ia ai ke dala elike me kou makemake." la manawa me he la, ua hikilele ae o Forona Bufa i ka lohe ana aku he kaikamahine o Rebeea, pela oia i pane mai ai: "0 kau kaikamahine ka iaea? Ma o na lani la, ina i ike mua au o kau kaikamahine ia, ina aole a ua kuhi au o kau wahine ia, nolaila, ua haawi aku la au iaia e lilo i hoa wahine no Boisa Guilabeta, elike me

ke ano oka mare ana ona poe koaikawa.kahiko, a pela makou i hoohalike iho ai ia makou i keia hana e hao wale mat i na wahine xne ka ae ole mai ona makua/' • ■ Ia wa uwa ae la o Isaaka a wawalo ae la ma na paia oua keena pouli la, a pela i hoopaia kuli ia ai na Sarakena e paa an* iaia, a no kona kupaka loa, pela i hookuu iho ai laua i ka paa ana iaia, hina iho la oia ilalo a hopu ae la i na kuli o Forona de Bufa me ka pane* ana ae: "E lawe oe i kau mau mea a pau i noi mai nei e Sa Naita, e lawe aku i na pauna dala pa-umi ia mamua o ke taUvsani paono au i noi mai tiei, a e waiho mai ia'u i kanaka nele ame ka ilihune, a e lilo pu hoi au i kanaka makilo ina oe e kaili aku i ko'u mau waiwai a pau loa. "I ole ia e hou mai i ka pahi i kuu puuwai, a e koala aku i kuu tnau io maluna ona lanahu ahi aa, aka, e hoopakele nae hoi i kuu kaikamahihe, ke nonoi nei au ia oe e hoopakele aku iaia, ielike me kou hanau ia ana mai e ka wahine, pela auanei oe e hoopakele aku ai i ka wahine i neU A ke kokua ole. Maluna wale iho no ona ka manaolana o ka'-u Rahela i make, a oia hookahi ka hua i pakele mai o kana mau keiki eono i hanau mai. Pehea la aole anei oe © aloha ana ike kanaka wahine ole, oiai o kona wahi pomaikai wale iho la no ia i koe ma keia ili honua? E hoolilo makehewa ana anei oe i na koi hoomano ana aku a konamakuakane no kana keiki kamakahi i koe i inoepuu ma ka aoaookona makuahine ame kona mau ku* puna i hala. ,r nei au e hiki no ia'u ke aloha a ke hoopakele i kau kaikamahine, ina i ike mua att ia me*/' wahi a Bufa, me ke ano oluolu o kana

kamalilo ms» U Q ko'u kubiUowu s ko aukem luhl aole la a lakou mea aloha e aku, oka lakou mau eke momi wale no la." "Mai manao kuhihewa oe pela," aka, "aka, o na alopeka ame na poppki ahiu, e aloha ana no lakou ia lakou, a pela nclkka lshui o Aberahama i hookoe ia, a hanaino ia hoi, he ike no lakou ike aloha i ka lakou poe keiki, elike me a'u i ka'u kaikamahine." "Pela io no," wahi a Forona de Bufa,' 'e hiki ana no ia'u ke kokua aku ia oe i keia manawa elike me kau e koi mai nei no ka hoopakele ana aka i kau kaikamahine. Aole loa e hiki ia'u ke kokua aku i ka mea i loohia mai i keia manawa, a e hoole hou i ka'u mea i ae mua ai, oiai ua hala mua ka'u mau huaolelo ae i kuu hoaloha i ka wa no iloko oke kaua, a pela e hiki hou ole -ai; ia'u ke hoola hou no na ludaio he umi. - "Heaha iho la auanei hoi ka hewa e ili mai ana ike kaikamahine ina oia elilo ana he wahine na Boisa Guilabeta?" _ -. "Pela no, aka, aia no he hewa, a aia no he ino, oiai mai ka wa mai i hanu ai o na temepela ina ea, mailaila mai ko lakou hoomainoino wale ana i na kane a hoohaumia wale aku i ka lakou mau wahine.". "E ka ilio ino/ J wahi a Forona de Bufa, me ka hoopiha pu ia o kona mau maka e ka huhu, naai olelo ino wale oe i ka Papa Hemolele oka luakini o Ziona, e hoomanao oe no ka uku a'ui hai aku nei ia oe." "Auhea oe e ka powa, ina pela kau olelo, alaila, aole loa an e uku aku ana ia oe, a aole loa ?bm e loaa la oe he hookahi peni ke ole e hoihoi ia mai kuu kaikamahine me ka maluhia o kona \ : ;.■;*■ Jsaaka, ua hoi hou mai la anei kou mau wahi aka Noremana, "he mea mana a#ei iloko. o kou io ame kou koko e hiki ai jia lakou ke* pale ae i ka wela o na lanahu ahi ame ke okooka wela oka hao?" . "Aole o'u manao nui no ia mea, e haija oe e like me kou makemake, o ka'u wale no e hai aku nei ia : roe, o kuu kaikamahine ko'u io ame kqu koko, i oi pa tausani aku kona makamae ia'u, mamuavO keia mau lala au e hooweliweli mai nei a kau iluna o ke ahi. No keia mau hana au, ame kau moolelo e hai mai nei ia'u no kou haawi ari a

i kuu k&ikamahind, a pela au e hal *ku net ia a©, acid loa he hookahi dala e aku ia oe, "Pela au e kono aku nei ia oe e lawe koke aku oQhs kuu ola ina oe e makemake, a pela auanei oe e ike ai he hiki loa i ka ludaio i hoowahawaha ia ke hoohoka aku ike karistiano iwaena o kana'mau bana ino a pau." . "Mai nooHoo oe ia mea," wahi a Bufa, "n§ makou no ia e hana, no ka mea, piaoka Virigina poma'ikai la ke kumuo ko oukou hookae ia, pela auanei oe e ike koke ai ika wela oke ahi amekaoi oka haokila." kauoha aku la ua naita nei i na kauwa e wehewehe i kona mau kapa a hoopaa aku iaia me na kaula hao maluna oka ulili hao. oka manawa koke iho la no ia i eleu mai ai o na kauwa a hakoko iho la na nawaliwali oka ludaio me na kauwa e wehe nei i kona mau aahu, aka nae, ua hemo ae la kona lole a e anehe iho ana e wehe i kona mau kapa o lalo> oia no ka wa i lohe ia aku ai o ke kani kupinai mai ai o kokahi o-le mawaho oka pakaua, a holo ae la ka wawalo ma na wahi a pau o ke Kakela. Ike kuu ana iho o ke kani ana oka o-le, lohe ia aku la he leo nui e kahea ana ia Forona de Bufa, ana keia ulia i hoemi mai i kona manao ahiu, a pela i ko ole ai kona mau manao malun& oka ludaio, nolaila, kahea aku la oia i na kauwa elua e haawi hou aku i na lole aahu o Isaaka, a e hoomaikai aku ike Akua no kona hoopakele ana mai iaia. O ke keena i hookomo ia aku ai o Rowena, o ke keena no ia kahi i noho ai oka wahine mua a Forona de Bufa, aua lilo ua keena la iaia i wahi punahele loa, a mai kona make ana a hiki i keia la aole no i hooponopono hou ia na kahiko hoonani o loko. Nolaila, ike awakea o ua la ala, mahope iho oka pau ana oka lakou kukakuka ana, i ike ia aku ai o De Bracy e kapio ana ma na puka komo o ke ala kiekie o ua kakela la e hiki aku ai i kahi i noho ai oka Lede Rowena. Ua wehe ae la oia i na aahu omaomao oka poe powa, ame kona uhimaka, aua kahiko iaia iho a kukulu kalaibi, ua kahi maiau ia kona lauoho a mio, a e kailewa ana kana pahikaua ma kona aoao me ke kumu i kinohinohi ia me ke gula, a ke nana aku he mi inaoli.

u tkm lewiiu WRiteftii ftUi eia 6i Imua o kou msa nana i fadopakels es t &gl* o kou iixea nana i boopaa pio iho, a loaa taai ai na uku au i roanao ai nona. M "Sa De Bracy, aole loa ai>i ike iki ia mea, elike me kau e olelo raai nei, a o kau mau olelo ano ole a pau, aole loa ia he mea e hoololi ia ae ai o na hana powa i kau ia mai ai maluna o makouapau.'' "Pela io no," wahi a De Bracy, "aka, aole he kumu e aku i oili mai ai oia pilikia, o oe wale iho no, oiai na kou mau hiohiona nani ke kumu nui i hana ia ai, a oe nohoi ka mea a'u i wae ai he Moiwahine no ko'u puuwai, a i koku akau no ko'u mau kii onohi/' Pane aku la o Rowena: "Ke hai aku nei au ia oe, aole au i ike iki ia oe, aole e hiki ike kanaka e lei ana ike kaula gula ame na kepa o ke kulana naita ke ku mai imua o'u a olelo mai nona iho ma ke ano e ae." "0 ko'u pilikia ka hoi ia, aole ka--.au i ike ia oe, a ke manao nei au aole paha i olelo nui ia e na poe haku mele ame na elele ka inoa kaulana o De Bracy? Aole ka paha ia i hoolea ia no na hakaka kaua lio ana ma ke kahua hakoko o na naita?" "E Sa Naita/' wahi a Rowena, "e waiho aku i kau mau hoolea na na haku mele ame na elele, he oi aku oka pono ma ko lakou waha e hoolea ia ai kou inoa. Nolaila, e hai mai ia'u ano, o na hana hea la kai paa iloko oka lakou mau mele a i ole ia iloko o na Buke moolelo kaua? 0 na kaua ana anei o keia po iho nei, a i ole o na hao wale ia ana anei oka elemakule? A o ua elemakule la, ua ukali ia mai oia e kona poe nawaliwali ame na kauwa kakaikahi, oia anei kau e makemake nei? Ke ike nei au i ka weliweli o keia mau mea i hana ia mai, oiai oka waiwai pio i loaa ma ka lakou powa wale ana, a i lilo mai hoi mai keia kaikamahine poino i lawe ia mai i ka Hale Kakela oka powa ame ke kaulike ole i kona makemake iho, he hana hoohaahaa lapuwale loa ia i kou kulana hanohano/' "Auhea oe e ka Lede Rowena, aole i kupono ia mau olelo au e pane mai nei, e hoopau oe i kou mau ehaeha ana, mai kamailio oe no ka men i hanaia e kekahi poe, aka nae paha, o ke kumu i kono ia ai e hana pela, no ke kau ana mai o ko

"Ke 'not aku nei aula o© e Sa Halta," waW a Rowena me ka pi ha hoonaukiuki o kona mau helehelena, ■"e oluolu oe e hoopau i ka hoopuka ana mai i na huaolelo i maa i ka fcoopukaia e ka poe haku mele, oiai aole iai kupono e puana ia e ka waha o na poe naita hoopono ame na *lii." U E ke kaikamahine hookiekie, ae \e kaikamahine hookano, nani maoli no ke kiekie o Eou mau manao i ko kaua wa e hui pu nei, e hoomanao iho oe, aia.'ke kau nui ana a ko'u mau manao i kou mau lima, o oe ka mea i kulike me ko'u kulana. "Uakqrio ia mai au e ko'uluna manao p®noi e hele mai a e hui kuka pu me oe no keia kumu hana ano nui o ko kaua noho maluhia aku, a iloko oia mau kuka oluolu wale ana no kaua e kuka pono ai a hiki i ka pau ana me ka maikai, aole hoi au i haupu mua iki, p#la oe e hana mai aiia'u." "Heaha ia mea he launa oluolu ma ke kamailio ana? Pehea la kou manao, he mea kupono anei no ke apoili oka naita ke hawele iho mawaho oka puhaka o ke kanaka kuaaina haahaa loa? E hoomauia aku ana.