Ke Au Hou, Volume II, Number 18, 3 May 1911 — Na Hoakaka Wehewehe Moeuhane I KAKAUIA E KE KILOKILO PETENAGILA [ARTICLE]

Na Hoakaka Wehewehe Moeuhane

I KAKAUIA E KE KILOKILO PETENAGILA

O ka waiho ana aku i keia mau kuhikuhi e pili an.i i na moeuhane, o ka waiho pu ana aku ia i na mea pohihihi i haku ia e ka nōeau o ke kanaka ame kahi hoi i hoopuka ia ai o keia mau buke o ka wehewehe i na moeuhane ma ka lakou olelo. Aole i manao : a, eko niau ana ka pololei i na wa a pau, a e hahai ia keia mau wehewehe moeuhane i loaa ai ka hooko ia oka pololei? He unuhi wale no keia i lawe ia mai a hoike aku imua 0 nn poe heluhelu, a na lakou e imi i na no'a pololei a paewa paha o keia mau mea, a oia keia malalo iho: HANA INO'A OLELO INO IA MAI." O ka moeuhane ana a loaa ia oe kekahi mea e hana ino a olelo ino mai paha, he hoaiiona ia no kekahi ulia hoopaapaa a hakaka paha me kou hoa hui. Ina aiaoe iloko oka hoalohaloha me kekahi wahine, e lohe ana oe i kahi poe manaoino e hoeha ana i kou aloha me kela wahine. Ina he hihia hookolokolo kekahi ou imua o ke Kanawai, malama oe i kou Loio, e huli ana oia i ka hoohulihuli ia mai eka poe e manaoino nei ia oe. Mai hele 1 ka huakai helema ka aina a ma ka moana paha no na hora he kanahakumamawalu, oiai, e hui aku ana oe me ka ino a ulia paha ma kou alahele. ULIA O ka moeuhane ulia i loaa ia oe a i kekahi paha o kou onana o ka hale, he hoailona ia e hui aku ana oe me kekahi mea au i manao mua ole ai mamua e hui aku ana. No na ipo hoi, e loaa ana ka lili mawaena o kekahi o laua iloko o ke anaina o na hoaloha. HOOPONOPONO BUKE O ka moeuhane e hooponopono ana oe i kau njau buke, he hoailona ia o ka rfjoeuhane maikai mamuli o kekahi ulia laki. Ina o kau mau buke ua oki loa a hapalapu i ka eleele o ka inika, he hoailona ia o ke omaimai. HAKAKA ME KA HOALAUNA 0 ka moeuhane e hakaka ana oe me kekahi o kou mau hoalauna, he hoailona ia o ka moe\ihaoe

ino, e kaawale aku ana kekahi o kou ohana. Iloko o ka hoalohaloha a)ia, e mare aku ana kau ipo me kekahi mea e aku. Iloko o ka oihana, e poho ana oe ma kekahi lawelawe ana au. Ina he kanāka mahiai, aole e hololea ka ulu ana o na mea kanu. Ina he kanaka hoopukapuka dala malalo 0 ka hilinai no kekahi hana, mai haawi e aku i ke dala no na hora ewalu me kanaha. MOO NAHESA HUELOAWA O ka moeuhane ana o kekahi ua ike oia i ka moo nahesa, he hoailona ia ke manaoino nei kekahi o kou mau hoaloha poaoi ia oe, au hoi i manao ai he hoaloha maikai loa ia nou. ANELA O ka moeuhane ana ua ike oe i kekahi anela 0 ka lani, he hoailona ia o ka moe maikai. Ina he wahine hapai keiki ka mea i loaa o keia moe, e loaa ana no iaia na pomaikai o ke ola kino maikai, 1 kahi manawa e hanau mai ana he mau keiki mahoe. He moe maikai no ka hooipoipo ana. DIABOLO. 0 O ka moeuhane ana ua ike oe i ke diabolo lapu a o kekahi mea like e ae paha, he hoailona ia no ke pakalaki loa. Iloko o ka hooipoipo, e hoowahawaha loa ana kau ipo ia oe, a imihala i kekahi mea e pili ana nou. Mai hele i ka huakai hele, aole e ko na makemake, a he nui aku ka aie mamua o ka mea au i manao ai ua lawa. HUA APALA O ka moeuhane ana ua ai oe i kekahi hua apala, he hoailona ia o ka moe maikai. Iloko o ka hooipoipo, e loaa ana ia oe kekahi ipo au i makemake loa ai, a kulike hoi ko olua maaao. Mai hoohilahila ke kanaka nona iho ina ua launa mua ia me ua ipo la iloko o kela la, e hele aku oe, a he mea maopopo e haawi mai ana oia i kona ae ia oe. HULAHULA O ka moeuhane ana ua hele aku oe i ka hulahula, a e hula pu ana oe me kela lede, he hoailona

a e mare aku ana oe iaia. Ina i ko olua wa hula ana a ua puka aku oia iwaho a e huli hele ana oe mahope aku, he hoailona ia o ke ola loihi ole o kela lede mahope iho o ko olua mare ana. AUAU I KA WAI O ka moeuhane ana ua ike aku oe i kekahi poe e auau mai ana, he hoailona ia o ka moe maikai. Ina ooe pu kekahi e auau ana me lakou, he hoailona ia e haawi aku ana oe i kou kokua no kekahi hana lokomaikai, hoaloha a Ahahui paha. 10 PUAA UWAIII O ka moeuhane ana no ka io puaa uwahi, he hoailona ia no ka make o kekahi o kou mau hoaloha a ohana paha. He moe ino keia no ka hoalohaloha ana. ' HOOUKA KAUA. O ka moeuhane ana ua ike oe i na kanaka e hoouka kaua ana, he moe maikai loa ia. Iloko o ka hooipopo, e loaa ana i kekahi wahine kana ipo t i makemake ai. Ina he kanaka koa e loaa aua iaia kekahi kulana kiekie iloko o ka oihana kaua. UMIUMI O ka meeuhane ana ua hoomaopopo iho oe he wahi umiumi uuku kou, he hoailona ia no ka hookolokolo Kanawai o ka aina, aka, ina paapu loa ka auwae he loloa nae, he maikai no ia. Ina i kekahi wahine ka loaa ana o keia haawina, e kaawale ana oia me kana kane. Ina oke kane kai haule aku o kona umiumi, e kaawale ana kekahi o kona ohana ponoi, ina he hele a make paha a i ole, he haule paha iloko o ka hilahila. OKI POO O ka moeuhane ana ua ike aku oe i kekahi kanaka ua oki ia ke poo, he moe maikai loa ia. Iloko o ka hooipoipo, e hooko ia ana kou makemake. Iloko oka hale paahao, e hookuu ia ana ka lawehala. Iloko ona hoouna leta ana, e halawai ana oe me ua hoaloha la ou i kekahi manawa au i manao ole ai e halawai ana me oe. MAKILO O ka moeuhane ana ua halawai oe me kekahi kanaka makilo e hoouliihua ana ia oe, he hoailona ia oka laki ole. O na poe hoopukapuka, aole lakou e hoohana koke i ke dala ma ka hoopukapuka. Ina i kekahi kaikamahine opiopio ka loaa ana o keia moe, a e hoopalau ana na« oia no ka mare aku me kekahi, e loaa ana iaia iloko 0 ko mare ka popiliKia ame ka ilihune,

BELE _■ ___ _ 0 ka moeuhane ana ua lohe aku oe i ke kani mai a ka bele, he hoailona ia no ka mare, a i ole, he hoailona no kou lohe ina mea hou. Ina i lohe oe no ke kani-o o ka bele, he hoailona ia o ka laki ole. NALOMELI O ka moeuhane nalomeli, he moe laki ia no ke kanaka mahiai, a he moe maikai hoi iloko o ka hoalohaloha ana. No na poe waiwai, he hoailona ia no ka hanau keiki. ' OPU O ka moeuhane ana o kekahi mea ua pii ae kona opu a nui momona, he hoailona ia no ka hoonui ia aku o kona ohana. Ina ua emi iho kona ' \ opu a wiwi, he hoailona ia no ka laki ole, a i ole, e lohe ana oe i kekahi mea hou pakalaki. Ina ua pii ae kona opu a emi koke iho no iloko oia manawa, he hoailona ia, e ilihune aku ana oia i kekahi mau la. Ina he kaikamahine opiopio ka mea nana keia moe, he hoailona ia e m%re aku ana oia ma ia mua aku. MANU O ka moeuhane ana ua ike oe i ka manu, he hoailona ia oka hauoli. Oka manu e lele ae ana maluna o kou poo, he hoailona ia no ka enemi. Ina he manu eleele, he hoailona ia no kekahi pilikia. Oka leo mele ona manu, he hoailona ia e hauoli ai oe ma kekahi mea e ulia ae ana i kekahi manawa. PUNANA MANU O ka moeuhane ana ua loaa ia oe he punana manu, he hoailona ia no ka hauoli ame ka laki. O ka loaa ana o ka punana hua ole,hehoailona ia no kou pakalaki. KOKO O ka moeuhane ana e kahe ana ke koko mai kou ihu aku, he hoailona ia o ke poho o kou mau waiwai. Iloko oka hoalohaloha ana, ina he wa* hine ka mea nana ka moe, e haalele ia ana oia e kana ipo. MAKAPO 0 ka moeuhaoe ana ua makapo ia kou mau maka, he hoailona ia o kou lawe ia iloko o kekahi anaina o na hoailona au i manao ole ai mamua, a he noi dala kekahi mea e hana ia mai ana ia-.oe. Iloko o na mea e hooipoipo ana, aole he oiaio o na mea a kau ipo e kamailio mai ai, WAAPA 0 ka moowhane holo maluna s ka wsapß iioko

o ka wai halana malie, he hoailona ia no ka holomua o ka hana a ke kanaka iloko o ka oihana am hooipoipo. Ina kupikipikio ke kai, he hoailona ia no ka hakaka e hiki ai ke pau wale no. Ina e hai ka hoe o ka waapa, a o ka moku paha au e noho nei, he hoailona ia no ka pilikia o kekahi o na ohua o luna, e laa me ka piholo a make hikiwawe paha. O ka moeuhane o keia ano e loaa ana i kekahi kanaka, he hauoii ia e loaa ana i na wa a pau. HALE O ka moeuhane ana ua ike aku oe i kekahi hale nani nui, he hoailona ia no kou launa ana a hoolauna ia aku me kekahi mea okoa e āe, a e lilo aku ana olua mahope i mau hoaloha. Ina he wahine ka mea i loaa o ia moe, e loaa uku ana iaia he ipo hou. BIPI O ka moeuhane e hahai ia ana e ka bipi bulu, a e holo ana oe me ka maka'u, he hoailona ia no na mea e makana ia mai ana, ke ae oe, he pomaikai nou i kono ia mai, ke hooko aku oe. O ka holo ole ana o ke kanaka i ka wa a ka bipi bulu e alualu mai ai, a e alo oe i kona mau kiwi i ka wa e o'e mai ai, he hoailona ia e loaa aku ana ia oe kekahi ulia laki ma kekahi ano. O ike ana i ka heluna nui o na bipi momona ma kekahi kula uliuli, he hoailona ia no ka pomaikai. Ina e ho-a ana oe i ka pu-a bipi, he hoailona ia maloko o ka hana ame ka malama i ka manawa e loaa ai ia oe ka pomaikai. O ka ike ana aku i ka bipi wiwi, he moe laki ole ia. PALAOA O ka moeuhane ana no ka palaoa, he pomaikai ia no ka mea nana ka moe, ina ua ike aku oe he heluna nui o na palaoa. He hauoli iloko o ka hooipoipo, a he hua nui hoi no na mea kanu a ke kanaka mahai. KANU OLA O ka moeuhane e kanu ola ia ana oe, he hoailona pomaikai ia me ka waiwai e loaa ana ia oe ma kekahi mea. Ina he kanaka waiwai ka mea nana ka rqaeuhane, he hoailona ia no ka puka ino o kana mau hana, a i ole, o kekahi waiwai hou paha e kaulele hou iho ai i mea nona e hauoli ai. PEPEHI HOLOHOLONA O ka moeahane ua ike aku oe i kekahi kanaka e pepehi ana i kekahi bipi, he hoailona ia no k« ulia poino o ka ohana a o kekahi hoaloha paha. Ini hfi mahiai ka mea nana ka moe, a h@

hipa ka mea e pepehi ia ana, he hoailoaa ia no ka hua nui mai o kona kihapai. , liALE MANU O ka moeuhane e hookuu ana oe i ka manu mailoko aku o ka hale manu, he hoailona ia e poho aku ana oe ma kekahi mea, Ina he kaikamahine opiopio ka mea nana keia moe, e haule ana kona kupaa ame ka maemae i ka mea hoowalewale mai. DIA O ka moeuhane ana ua ike aku oe i keia ano holoholona, he hoailona ia e lohe ana oe i kekahi nuhou au i hoomaopopo mua ole ai, e laa ka mare, make, poino, ulia,- waiwai i hooili ia mai, a o kekahi mea i aloha loa ia oe. PEPA IIAHAU O ka moeuhane ana ua loaa ia oe he puu dala nui ma ka pepa pili waiwai, he hoailona ia no ka laki ole, ka poino ame ka hilahila. ELI O ka moeuhane e eliana oe i ka honua ma kahi maikai, he hoailona ia no ka laki. Ina hc lepo ino, pulu a ukele, he hoailona pilikia ia a laki ole. PAPAAINA O ka moeuhane e ai ana oe maluna o ka papaaina awakea me na hoaloha, he hoailona ia no kekahi huakai hele, a i ole, o oe ke nee ae mai kou wahi noho a oihana paha. LEPO O ka moeuhane ana aia oe maluna o kekahi wahi lepo ino loa, he hoailona ia no kou kamailio ino ia e kou mau hoaloha. ~lna ua pehi ia mai oe i ka lepo, ua like a like ko lakou manao ino loa ana ia oe me ka hoowahawaha. Ina he kaikamahine opiopio, e kamailio ino ana kekahi o kona mau hoaloha iaia ma o kana kane la. ILIO O ka moeuhane ana ua hae mai ka ilio ia oe, a ua nahu mai paha a nahae kou lole, he hoailona ia no ka enemi e hoopilikia mai ana ia oe. Ina ua hakaka oe me ka ilio a lanakila oe maluna ona, e lanakila ana oe maluna o ka hana a kou mau enemi. PIHOLO O ka moeuhane ana ua piholo oe iloko o ka wai me ka uhai he hoailona laki ia no kekahi wai> wai e loaa ana ia oe, a he pomaikai ma ka lulu. Ina he mea okoa ka mea 1 piholo, he moe laki olfl ia no kau mau m«a i hana ai,