Ke Au Hou, Volume II, Number 18, 3 May 1911 — He Moolelo no ke Ahi o Enelani Sa Naita Odisa KA METALA DALA O KE KE'A HEMOLELE-KE KAE'AE'A O KE KAHUA MOKOMOKO O ASABE-KA MEA I KAPAIA KA ILIO HANU MEHEU POHIHIHI, A I OLE, O KA NAITA HELE-ULUULU [ARTICLE]

He Moolelo no ke Ahi o Enelani Sa Naita Odisa KA METALA DALA O KE KE'A HEMOLELE-KE KAE'AE'A O KE KAHUA MOKOMOKO O ASABE-KA MEA I KAPAIA KA ILIO HANU MEHEU POHIHIHI, A I OLE, O KA NAITA HELE-ULUULU

"Ua «ie nui au i ka hoohiki paa ana o kou mau hoahanau, oiai na ko lakou rula hooponopono pili hoomana i kauo mai ia'u e hoole paa aku pela, a no kau koi, e ike auanei na poo kiekie o oukou ame na luna nui o ko oukou papa hanohano, o kou ake ana e hana i keia hewa me ke kaikamahine ludaio he mea ia 6 ike ia ai o kou ano heretiko. Ona poe o oukou apau i apono ole i keia hewa au 1 hana ai» e hoino nui auanei lakou ia oe, no kou hoohaahaa ana i ka hanohano o kela kea au e lei nei, oia hoi kou koi ana e mareia me kekahi kaikamahine o ko'u lahui." "A! E ke kaikamahine ludaio awaawa," wahi a ke Temepela, "e hookiekie ae oe i kou leo a nui e hiki ai ke lohe ia mai e ko ka lani puali, e kahea aku oe a nui i kokuu nou, elike auanei ia me ka puahiohio, o ka lewa wale iho no kona mea nana e apo mai, aole loa he mea e hiki ana ke kokua mai ia oe. He hookahi wale iho no ou mea e pakele ai, o kou liaalele aku i kou hoomana ludaio, a ae mai i ka'u noi, a pela auanei oe e lilo ai i hoa hanohano i waena o na poai Noremana me kou hookae ole ia, a e hoopoina no auanei lakou i kou ano ludaio." "E haalele anei au i kuu aoao hoomana?" wahi a Rebeca. Ano keaha hoi i hookae loa ia ai ko ka lani puali hoano? Pehea la e lilo anei au i mea manaoio wale i ko oukou hoomana, ka aoao hoi nana i powa wale ia makou me ke kumu ole? Ina pela, alaila, aia iho la i hea ka pololei ame ka oiaio o kau olelo? Ke hoowahawaha loa nei kuu uhane ia mea au e olelo mai nei a ke aa nei au e kue aku ia oe e ke Temepela ke pookela ma ka 00-ihe ame kaua, oiai ua wehe mai ke Akua o Aberahama i ka puka no kana kaika- . { /une e pakele ai mai keia hale aku o ka lioo- \

wahawahaia e na poe apau e ola nei ma keia ili hoiyia." A iāia e olelo ana pela, o kona oili aku la no ia ma ka puka makani, a he minute mahope iho aia oia e ku ana iluna o kahi oioi o na ulili pohaku mawaho o ua hale towela la, a o kahi kiekie loa nohoi ia oua hale nei. 0 keia wahi a kona mau kapu.ai e ku . nei, aole i !iookahi iniha ke kaawale a hiki i ke kae o waho o ua ulili nei, a o kahi hoi ia e kiei iho ana i ka hohonu ku i ka weliweli o lalo, nona na kapuai i emi ole iho malalo o ekolu haneri kapuai ke kiekie. Ku iho la ua' Rebeca nei ine k!i, oni ole, a aole nohoi i loaa iki he wa na Boisa de Guilabeta e keakea aku ai, oiai oia i oili aku ai ma ua puka la. Aka nae, ika hoomaka aiia aku aua Temep&la nei e hele i ka puka makani, pane koke mai la o Rebeea: "E ke Temepela hookano, eku malie aku oe ma kou wahi, a ke nee hou mai oe imua i hookahi kapuai, e lele koke no au mai keia wahi aku, a e lilo auanei ko'u kino i mau apanapana mamua o ko'u lilo ana aku i luahi na kou mau manao pegana.'' Na ia mau huaolelo kuoo i hookuemi mai i ua Temepela la, a kukulu ia iho la oia me he pohaku mabala la ua kakia paa ia i kahi hookahi, oiai ua ike aku la oia i ke kuoo maoli o na olelo a ua kaikamahine la. Oia ka ua Temepela la i pane aku ai: "E ke kaikamahine maikai, e iho mai oe ilalo nei, ke hoohiki aku nei au iiaua ou, ma ke kai, ka honua ame ke aouli, aole loa au e hanaino iki ia oe." "Aole o'u manaoio iki i kau olelo," wahi a Rebeca, oiai nau au i a'o mai i ke ano o ko oukou kulana manaoio pili hoomana, a i kau pule hoomaemae ana e kalaia mai no auanei kau hoohiki

ana. Ua maopopo no ia'u aole i lilo kau pule i mea e hilinai ia ai kau hoohiki ana no kou hauohano, a i ole ia no ka hoowahawahaia o kekahi kaikamahine luelaio." "Ke hoohaahaa loa nei oe i ko'u hanohano,'' wahi a ke Temepela, "oiai ke. hoohiki paa nei au ma o ka iuoa la o na Temepela i kau ia ai maluna o'u, a ma o ke kea la ma kuu uniauuia, ame ka pahikaua nia kuu aoao ame na hulu kahiko o kuu poo, aole loa au e hana aku i kekahi hana ino nou ma kekahi ano e ae. "Ina aole nou wale iho, no ka ino pu o kou makuakane, pela auanei au e lilo ai i hoaloha pilipaa loa nona, a maloko o na paia o keia pakaua aole auanei oia' e nele ana i na kokua ana mai a'u aku." "Auwe!" wahi a Rebeca, "ua ike au a ua hoomaopopo pu, aka, peliea la au e hiki ai ke manaoio aku i kau?'' "Pane aku la o Boisa Guilabeta: "Ke hai aku nei au ia oe, ina he kaiiiilua kou io'u, alaila, i mea nou e ike ai i ka uiaio, e ae no au e liookaawale ia aku kuu inau liina mai a'u ;.ku, a e hoino pu ia mai nohoi kuu inoa, ak«, o kuu mau huaolelo, he mea paa loa ia, he oiaio, he nui no na kanawai, a pela pu hoi me na kauoha i uhaki ia e a'u, aka, o ka'u olelo hoohiki, aole loa ia e haki." "Pela au e manaoio aku ai," wahi a Keheea, a hoomaka iho la oia e iho ilalo, a ku ilio la ma ke kowa o na ' ulili a pane niai la, "maanei au e ku ai,ae ku malie nohoi oe ma kou wahi, a i ike aku au i kou nnenee ana inai, alaila, ua pau ko'u hilinai ana ia oe. Oia auanei ko wa e ike pono ai he oi aku ko'u paulele ana i kuu uhane e hoi aku i ke Akua me ka maemae, mamua o na olelo*hoohiki ole a na karistiano." Nana aku la ua Boisa Guilabeta nei me ka hialaai, oiai ua like maoli no ua Rebeca nei me he anela* la, ka ua mea o ka ui launa ol'e, a na ia ano i kono mai i ua Temepela la e boopau i kana mau hana pegana. Pane aku la oia: "E Rebeca e pono e kuikahi kaua. Ina oe i makemake no ia mea e kuikahi kaua ke ae aku nei au i kau noi, aka nae, me keia kowa no mawaena o kaua, a mai maka'u hou oe ia'u." "Aole loa au e maka'u ana ia oe," wahi a

Kebeca, "e pono e hoomaikaiia ka mea nana i hana i keia hale kakela a iuiu e hiki ole ai ke pakele ke ola o ka mea e aa ana e kiloi iho iaia īluna o na paepae o lalo i ka ili honua." "I ka'u nana aku, ke hoonaukiuki mai nei oe ia'.u," walii a ke Temepela, "ke kuhihewa pu nei oe he kanaka' makona paakiki au e hiki ole ai ke komo ke aloha ia'u nou. E hoolohe mai oe, ua haawi ia niai ia'u he wafiine ui oi aku mam-ua 0.-ka. kuu maka i ike ai, oia ke kaikama» liine a ke alii Barona Haakena. "He lua ole ma ka nui o waiwai, a o kona mau towela ua koino aku kona mau huini i na poiuiu lani, a o kona mau aina he mau legue ka palahalaha, aka, o kona mau mala waina aole i hoohua mai i ka }jua maikai.'' A iaia e lielu nei i keia mau pomaikai nui, ku ae la oia iluna a holoholo ae*la, me ka hoopuka pu ana ae: "He oiaio o mau upu a-na nona.ūa hoauheeia aku ia e kela mare hanohano ole ia Gascon Squire he inoa i hiki ole aku ke kaulana mawaho aku o kona aupuni." Me ia mau huaolelo liope i puana ia aku ai eia, haawi aku la oia i ko.na aloha me ka pane ana aku: "Aole loa au i manao e haalele iho ia oe a hiki i ka hookoia anao ko'u mau makemake, aka, n.'i ke kani pinapinai mai o ka leo o ka o-le i kono mai ia'u e waiho ia oe. I "Aole loa au e olelo'aku ana ia oe e kala mai oe no ka'u mau olelo i hooweliweli aku nei ia oe, oiai ma ka hui pu ana o ke gula oiaio me ka'lepo i komo aku iloko o ke ahi i lilo ai i mea aliali, pela no me ka'u mau olelo.'' Puka aku la oia i waho a komo ae la iloko o ke keena haiki o ka aleo, kahi oke alanui pii, a iho aku la ilalo, a pela i haalele ia iho ai o Reheea iloko o kona mau noonoo haiki i hookeia mawaena oka iniha hookahi ame ka make. I kona wa i komo hou mai ai i ke keena o kona hoa paa pio, o kana hana mua ivjaanawa oka haawi ae i na lioomaikai ana f lakoho. E waiho no kakou ia Rebeca pela a e huli ae kakou e naua ike Temepela. Ika wa ake Temepela i komo aku ai iloko o ke keena hookipa o ke kakela o ka pakaua, i loaa aku ai iaia o Bracy, a oia kana o ka pane ana mai iaia r keia olelo.

"Pono io no ia ina he mau kulu waimaka no ka'u mau olelo aloha ina la ua pono io." wahi ai Braey, "aole auanei pela. O ka uwe ana a knia kaikamahine ke houluulu ia kona mau waimaka, ua liiki loa ke kinai ia iho ka pupuaulama o kekahi kapuahi. ■ "Ke hoomaopopo nei au, aole loa au i ike iki i kekahi mea uwe nui mai na la mai o Sa Niobe a ka Prios i hai mai ai ia kakou a liiki i keia w£t elike me keia. Ma ka'u nana aku ua like maoli no ka puuwai o keia kaikamahine Sakona me kekahi punawai e hu wale ana no kona wiiihona wui i ke pili." "Pela nohoi me ke kaikamahine ludaio," wahi a ke Temepela, "ma ka'u nana aku, me he mau legiona iliaholo la iloko ona, oiai i ko'u ma* nao aole paha he mea kino kanaka hook'ahi elike ine keia, ka paa o ka manao e mauna aku i kona kino iho e lele aku i ka pali i luahi na ka make, pela au i manao ai aole paha i like pu o Apoluona me ia nei." Nolaila, mahope iho o keia mau olelo a ua Teme-pela nei ninau aku la oia: "Auhea la hoi o Forona <le Bufa? Nani hoi ke kani loihi hanakuli maoli o keia o-le." Pane akula'o Bracy: "I ko'u manao aia palia oia ke kamailio loihi nei me ka ludaio Isaaka, he mea pono ia kaua e hoouna aku i kekahi kauwa e kii aku iaia." Aole nohoi i emo iho hoea mai la o Reginala Forona de Bufa me ka palapala e paa ana ma kona lima, a pane mai la oia: "Eia keia palapala, e nana pu mai kakou, ke ole au e kuhihewa he palapala keia ma ka olelo Sakona," me kona hoohulihuli pu ana ae i na aoao o ua palapala nei, oiai aole i ike ua alii Barona nei i ka heluhelu. A i ka hala ana o kekahi manawa liaawi aku la oia ia Bracy, a oiai oia ike ole nohoi ia, nolaila, lalau aku la oia i ua palapala nei a nana iho la me ka olelo ana ae: "Ke ike nei au he mau hua pelu. kilokilo keia, oiai ua a'o niai no ko makou ia'u i ke kakau, a o ke ano wale no 0 ka'u mau hua palapala i ike he like no me ke poo o ka ihe, ameke palaulau o ka pahikaua, pela 1 makona ai ke kahuna i ke a'o mai ia'u." "Homai ana hoi ia'u," wahi a ke Temepela, nana iho la oia i ka mea i kakau ia mawaho a

puana ae la, "ma o ko kakou lede la o Bet®re* hema, ina aole keia he palapala henehene, alaila, he keu keia o ka palapala kupanaha maoli i hoouna ia mai nei maluna o ke alahaka huki oko ka Barona pakaua nei. Ke maopopo aku la ia'u h'e palapala henehene, aka nae, he makemake au e ike pono i ka mea e aa ana e hoohenehene mai ia'u ma keia ano, a i mea e pau ai oko kakou pohihihi, e heluhelu ae oe i ka palapala e Beriana," alaila, ho«maka iho la ua Temepela nei e holuhelu penei: "Owau o AVamaba, ke keiki a Wetelesi ki inea olelo lioakaaka i ke alii Barona ke kanaka kuokoa, ia Cederica o Rotewuda i kapaia ke Sakona." "Owau o Guruta ke keiki a Beowuda ke kahu puaa." Kahamaha e mai la o Forona de Bufa me ka pane ana mai: "Heaha nei mea au e heluhelu nei, ua pupule ia anei oe?'' "Ma o Sa Luka la," wahi a ke Temepel», "pela no na mea i palapala ia ai maloko o keia palapala," a hoomaka hou iho la oia e heluhelu. "Owau o Guruta nei ke keiki a Beowuda ke kahu puaa i ka mea i oleloia ae nei,ja Cederica me k® kokua ia mai e ko makou poe, ame na poe kuikawa no lakou na manao i like me ko makou, e huipu iloko o keia hana, nona na inoa. Le Noir Faineat ka naita maikai, ame ka pana pua Robata Lokele, ka mea i kapaia "Cleave the Wind." "Ia oe e Reginala Forona de Bufa, a i kou mau kokua, ame na pilikana, ke hoike nei makou o ka mea a oukou i hao wale ai a i pakaha okoa ai, ma ka hauaino ana, ame ka hopu kanawai ole ana i ke kino o ko makou alii, e poino oukou.