Ke Au Hou, Volume II, Number 20, 17 May 1911 — He Pane ia "O-u-ka-maka-o-ka-wauke-oi-opiopio." [ARTICLE]

He Pane ia "O-u- ka-maka-o-ka-wauke-oi-opiopio."

Mr. Lunahooponopono o Kk Au Hou; " Ke Kilohana o llawaii, a o ka Lei Momi hoi a ka Lahui;" —Welina pu kaua me ke aloha nui: — Ma kou helu o ka pule i hala i ike iho ai au i ka hoakaka a ia makuahine o kuu aina hanau o Kohala Aina Ilaaheo i ka Makani Apaapaa, e pili ana i kahi i hanau ai o Kamehameha I, ka Na'i Aupuni o Hawaii, ma Ainakea, Kohala, ame kona hanaiia ana ma na pali hulaana o Awini e Kahaopulani, aole hoi e Naeole i koho wale ia. He Kohala au —he Kohala iki, Kohala nui—he Kohala loko, Kohala waho —no Halawa i hanau ai, a oia ka'u e uiui ae nei, "Auhea ana oe, ke paewa nei ke Kohala." Aole o ke kukulu ana o ka Moi Kalakaua i ke kia hoomanao o Kamehameha I ma Ainakea, he mea ia e hooia ai i kona hanauia ana malaila, a e hooleia ai ka oiaio o ka na poe kakaumoolelo e olelo nei ma Kokoiki, Kohala waho, i hanau ai, ma kela pohaku i kapaia o "Hanau Alii' e waiho ala a hiki mai i keia la, a oia ka pohaku kalele ai na lima o ke Aliiwahine Kekuiapoiwa i kona hookohi ana i ke keiki. I kona hanau aia, o Naeole he iwikuamoo ponoi no Kekuiapoiv a ka mea nana i owili i ke keiki i ka ahu a lawe e huna loko o kekahi anahuna ma ka hikina-akau o k;i awapae o Kapakai, oiai hoi na alii e imi ana roui keiki ala mahope iho, a no ka loaa ole, pana olelo ia ai, "Ahu ka hoka i Kapakai." Ua ike a k; maaina ke Kohala-nui ame ke Kohala-iki i keia i..ju wahi pana ame na inoa e o nei a hiki mai i keia wa. Ua ike no o Kalakaua aohe kanaka oKokoik e ke kia hoomanao malaila, nolaila hoihoi oia ma Ainakea kahi o na kanaka, a oiai oia

no kekahi wahi i noho ai o Keoua me Kekuiapoiwa. He Moi naauao o Kalakaua, ano keaha oia i hoolaha kue ole ai ia S.M. Kamakau ame na poe kakau-moolelo e ae no hapalua keneturia a 131?- E manao anei ka lehulehu,e hiki ana ia Kahaopiilani ke ike a maopopo i kahi i hanau ia ai, ina i ka luna 0 Awini oia e noho ai, a pela hoi me ka mea nana 1 lawe ke keiki e huna? Aole. O ka moolelo i kakauia e S. M. Kamakau, ua loaa ia ma kona imi a huli ponoi ana me ka ninaninau ana i na poe kahiko o na Kohala e ola, ana ia mau la, ma ka wa i hoounaia ai no ka imi aiia i ka mea pololei o ka moolelo o Kamehameha, a ua hoolahaia ma ka M. 11. 1860 a mahope ihai. No keaha hoi i ku€"ole ai nā poe paa hoike a Kamakau ia wa? I hea lakou ka*hi hoopu ai? A hoea mai la i keia wa, ua make o Kamakau akahi no a ikeia nei mau moolelo o ka hakuia ana? O Naeole, aole oia he aliiiwi-kuamōo wale qo, aka, he mamaka-kaua |kaika oia a he kumuao ma na ike kaua like ole no Halawa, Kohala, a ma ia aho oia i hoihoi ai i ke keiki me ka ike ole ia mai ke ana aku o Kapakai a hoea T Haupu, ma Halawa, a maiaila i hanaiia ai a nui e Naeole. O keia Naeole no ka mea nana i a'o i ke Alii i na ike kaua like ole, a pela ka mahiai, a ke waiho ala no ke alina o na lo'i ai ana i mahi ai a hoea mai i keia mau la, a pela i oleloia ai he Halawa ke Alii. E hoomanao pu ia, o ka inoa lopa o Awini i kapaia, he "pee-palula," he inoa kauwa, a peh«a e noho ai kekahi alii no ka hanai ana ia Kamehameha malaila? Me keia mau leakoo ikaika, ke hooki nei au me ke aloha pumehana i na keiki hoonohohua, Me ka mahalo nui, Kohala-nui-Koh ala-iki. Alanui Kukui, Honolulu, Oahu, Mei 16, 1911.