Ke Au Hou, Volume II, Number 21, 24 May 1911 — He Moolelo no ke Ahi o Enelani Sa Naita Odisa KA METALA DALA O KE KE'A HEMOLELE—KE KAE'AE'A O KE KAHUA MOKOMOKO O ASABE—KA MEA I KAPAIA KA ILIO HANU MEHEU POHIHIHI, A I OLE, O KA NAITA HELE-ULUULU [ARTICLE]

He Moolelo no ke Ahi o Enelani Sa Naita Odisa KA METALA DALA O KE KE'A HEMOLELE—KE KAE'AE'A O KE KAHUA MOKOMOKO O ASABE—KA MEA I KAPAIA KA ILIO HANU MEHEU POHIHIHI, A I OLE, O KA NAITA HELE-ULUULU

<( Ae nui!" wahi a ka tnea olelo lealea, "noman illis lagio," oia hoi keia o Legiona ko lakou inoa. Hoomau hou aku la no o Forona de Bufa i ka ninau ana; "E hai pololei mai oe i ko lakou uui, a i ole pela, alaila, aole loa 6 hiki i kou kapa kahuna aine ka lei kolona ke hoomalu maikai iaoe," "Auwe," wahi a ka Feria alapahi, "Cor me» um ereotovit," oia hoi i ko'u wa i ike ai ia lakou ua like maoli au me ka mea i hoohehena ia e ka niaka'u, aka, ma ko'u manao koho wale aku no nae hoi, ke hui pu ia ua aneane no lakou e elima haneri." Komo koke mai la ko Temepela ia manawa a lohe i ka nui o ua poe la, pane mai la oia: "Pehea, he manaoio anei oe pela iho la ko lakounui?" Ua kamailio mai oia i keia mau olelo ia Forona de Bufa me ka leo hawanawana, ame ka ninau ana mai "ua ike no oe i keia kahunapule?" "Aole oia i maopopo iki ia'u," wahi a ua alii Barona Forona de Bufa nei, "ma ke ano o kana olelo, he malihini oiā mai kekahi hale moneka mamao mai." ' Mai manaoio aku oe iaia," wahi a keTemepela, a o ka hana kupono maoli iaia o ka lawe aku i keia palapala i ko De Bracy mau koa i hele mai ai lakou e kokua i ko lakou poo, nolaila, o ka hana kupono wale no o ka hookuu aku iaia e hele e launa pu me na paahao Sakona, i hana ai oia i kana apana hana mauiua o ka hoopai ia ana aku." Pela io no," wahi a Forona de Bufa, nolaila kono aku la oia ia Wamaha a hele pu aku la laua i kahi i hoopaa ia ai o Cederica ma. E holoholo ana no ua Cederica nei i ka wa a ua feria maalea

nei i hoea aku ai i ke keena, ame kona ano mau oka eleu, puana ae la ua kahunapule nei, "P«x vobißcum, o Sa Dutoca ame na haipule apau e kau mai ia maluna iho ou." Oia no ka wa i ninau mai ai o Cederica i ka mea ana e kuhihewa io nei he kahunapule? "He» aha la kai manao ia ai nou e haha maanei?" "I hele mai la au i anei no ka hoomakaukau ana ia olua no ka make," wahi a ua kahunapule olelo lealea nei. "He mea ane hiki ole ia," wahi a Cederica, "maka'u ole a hopohopo oie no lakou, aole e hiki ia lakou ke hana i keia hanaino." "Auwel" wahi a ka mea kamailio lealea, "o ke keakea ana aku i ko lakou mau manao kanaka ua like ia me ke kaohi ana mai i ka lio uhu me ke kaulawaha ropi silika. E noonoo oe eke alii Cederica, a pela hoi me Alelane, heaha la na karaima nui i hana ia e olua ma keia ao, no ka mea, i keia la no, e hiki aku ana olua i kahi © pane aku ai i na haina imua o ka ahahookoloholo kiekie." "E Atelane, kelohe nei anei oei keia?" wahi a Cederica, "e pono kaua ke wehewehe aku i ko kaua mau manao i ,keia wa hope loa o ka loaa ana ia kaua he manawa kuka me ke kahunapule. He °i aku ka maikai o ko kaua make ana elike me ke kanaka mamua o ke oia ana elike me na kauwa kuapaa." "Ua makaukau no au," wahi a Atelana, «'e aa aku i ka lakou mau hoopai mainoino apau e han* mai ai, a e hele makau ole i ka make me he hele ana la i ko'u aina awakea." Pane mai la o Cederica: "Nolaila, ano e hele kaua i ke kahunapule." "Alia, e ka makua maikai," wahi a Wamaha,

ma ke ano o kona leo kamailio maoli, "he pono ke hoomau loihi i ka nana ana mai, mamua ae o ko olua lekei ana aku iloko o ka pouli." "A!" wahi a Cederica, "aia kuu manaoio, ua ike au i-kela leo." "O ka leo o ko kauwa hoolohe pono, ka mea kamailio lealea," walii a Wamaha, a wehe ae la oia i ka uhi o ke kapa kahuna. "Ina oe i hoolohe mua i ka olelo a ka hepa nei,, aole oe e noho iloko o keia wahi. Ano, he pono e maliu mai i ka olelo a ka liepa, aole oe e noho hou iloko nei o keia wahi." "Pehea e hiki ai?" wahi a Sakona. "Penei," wahi a Wamaha, e aahu iho oe i kei» kapa moneka, ame ka lei kolona, a e hana elike me ka'u e hana ai, a e puka aku no oe me ka malahia iwaho o keia pakaua. A e waiho uu\i oe i kou kapa aahu ia'u." "E waiho anei ia o& ma ko'u wahi," wahi a Oederica,- me ka hookahaha loa o kona mau manao. "E li koke auanei lakou ia oe e kuu kauwa.'' "E hana lakou ia mea elike me ko lakou ini,kemake," '/he manaoio ko'u aole ia he mea i kue ia i kou kulana i hanauia mai ai. No ka mea, o ke keiki a Witelesi, lie kaulia ma ke kaulahao i kulike ai elike me kona mau kupuna kauwa." "A e Wamaha," wahi a Cederica, "lie pouo au ke noi aku ia oe, a i manao oe e wehe i kou kapa aahu, e hoouhi iho maluna o Atelana." •'Ma o St. Dunetana lā7 aole," wahi a Wamaba, "aole he pono oia O ka oi aku o ka maikai, ame ke kupono maoli, o kē keiki wale 110 a Herewada ka ke keiki a Witeieti e ae ai e lioopakele, no ka mea, he mea kupono ole no ke keiki a Witelesi ke make no ka mea i malihini i kona mau kupuna." "E! e ka mea manao ino," wahi a Cederica, "o na kupuna o Atelane, oia 110 na Moi o Enelani nei." "He pono io no elike me kau olelo," wahi a Wamaha, "&ka nae, ua ku pololei kuu a-i maluna o ko'u mau hokua 110 ka hoohuli ana ae e hoopakele no ko lakou ola. E kuu haku maikai, ke noi aku nei au ia oe e ae mai, a i ole, alaila, e puka maikai aku no au mawaho o keia wahi paa elike me ko'u komo ana mai." "E Wamaha paulele," wahi a Cederica, "e

hoopakele aku i ke alii Atelane r oia ka hanapono i na poe apau 110 lakou na a*-koko Sakona, ooe ame a'u ke alo iloko o na pilikia a pau aka poe enēini ino, a ina oia ke pakele aku i waho o keia walii paa, oia no ka mea nana e hoeueu aku i na mauaoi o ko kakou mau makaainana holookoa e kokua mai 110 kakou." "Aole pela e ka uiakua CeUerica," wahi a Atelane, a lalau aku la oia i na lima o Cederica. Aole pela, e aho owau ke noho maloko nei oko kaua keena i hoopaaia ai, mamua o ka lalau koke ana aku i ka hana kupono e puka aku ai i waho ma ka maluliia, elike ine ka keia kauwa e kono nei ia oe." Ua oleloia oukou he poe naauao," wahi a Wamaba, "a owau nei ne hepa hupo. Eka ma« kua Cederica, ame ka hoahanau Atelane, na ka hepa i noonoo i keia kumu i mea e pak«le ai oukou, aka, ina e hookakahele loa olua i ke kama* ilio ana, aole au e noho hou olua Owau nei, ua like au me ko Keoni Duck lio wahine» aole loa ia e ae e kau ia kona kua e kekahi ka> naka e ae, oko Keoni Duck wale no. I hele mai nei au e hoopakele i kuu haku, a ina aole oia e ae nyxi e hoi hou aku no au i ko'u wahi i hele mai ai. Ona hana aloha aole ia he mea haawi wale aku i kela li ma keia lima elike la me ka laau kinipopo. Aole loa au e liia no kekahi kanaka e ae, no ko'u haku wale no.'' Na keia mau huaolelo hope a Wamaha i hoonioni ae i ka puuwai o Cederica iloko o na aumeume ana elua o ke kaumahaame ke aloha 110 kana kauwa, a haloiloi mai la na waimaka iloko o kona mau n.aka, a kulu iho la me ka ehaeha nui. Pane mai la no hoi oia ika i ana: "E malama ia kou hoomanao, oiai e mau ana ke aloha ame ka paulele maluna o ka honua. Aka, ke paulele nei au, e loaa no ia'u he manawa e hoopakele ai ia Rowena, ame oe e Atelane ame oe pu e Waniaha, mai tflanao oe e Wamaha aole au e hoomanao ana nou." "I ka paa ana o kona mau lole i ke komo, ia wa ane hopohopo iki iho la o Cederica, ai hou mai la. "Aole a'u olelo e ae i hiki ke kaniailio, o ka'u olelo pohoi wale no, he kakaikahi loa na huaolelo Noreniana i loaa ia'u. Pehea la au e hana aku ai i like ai hoi me he kahunapula la." ''O na ninau apau aiue na olelo e pane aku ai ine keia wale no oe e olelo ai, vobiscum. Ke hele oe, ke noho, ke ai, a inu paha, a aīoha aku me ka huolelo Pax vobiscum,"

Paee aku !a kōna h&ku: "Ina oia iho la ka huaolelo a ko kahunapule, alaila, ua koku koke ilio la au e lilo i kahunapule. Pax vobiscum. Ke manaoio nei au, aole au e poina ana i ua liuaolelo nei. Aloha oe e Atelane, aloha oe e kuu keiki, nona ka puuwai i • hooikaika e hoopuehu aku i na 11001100 pono ole o ko'u poo. A i lioi hou mai au, e hoopakele auanei au ia olua, a i ole ia, e mnke pu 110 au elike ine ko olua make ana. Aole loa ,e hookahe ia ke koko o ko kakou mau Moi Sakona, oiai e pana ana na aa-koko iloko o'u, aole no hoi e haule iho kekahi lauoho mai ke poo mai o ke kauwa maikai, ina e hiki ana ia Gederiea ke pale aku nona. Aloha!" "Aloha oe e ke 'lii Cederiea," wahi a Atelane, "e hoomau i ka hoomanao ana no ke kulana feria, e ae aku hoi i na lokomaikai hou ke liaawi ia mai." "Aloha oe e ka makua," wahi a Wamaha, "a e hoomanao ia Pax vabiscum." Pela i hookuu ia aku ai o Cederica e hele ma kana huakai, aole nohoi i loihi wale kona hoao ana i kupono ka puana ana i na huaolelo a ka mea kamailio lealea, ua hiki maopopo iaia jke puana me ka pahemahema ole. Malalo aku o kekahi pio haahaa, ame ke alanui powehiwehi i hele aku ai oia i ke keena nui o ka hale kakela, aia nae ua keakea kok!Tia īīiai la kona hele mua ana aku e kekahi mea i like me ke kino wahine. "Pax vobiscum," wahi a ka feria hoomeamea, a awiwi aku la oia e hele aku, ma ia wa, pane mai la ka leo nalienahe i ka i ana, "Et vobiBquoeso, domine reverendissime promisericorolis vestra." "Ane kuli au," wahi a Cederica ma ka olelo Sakona, a ma ia manawa namunamu ilio la iaia iho i ka i ana, "maluna iho o keia hepa ka hoino ia aiue kana Pax vobiscuni! No ka haule ana o kuu pana ina la ua ku oe ia'u." Iloko no hoi o ia niau la i au wale aku la, aole i nele na kahunapule apau i ka lohe ana i ka olelo latina, a o ka mea e kamailio mui nei ia Cederica, ua ike lea oia ia olelo, a o Cederica aole i ike. Pane mai la ka wahine ma ka olelo Sakona i ka i ana. "Ke nonoi aku nei au no ke aloha e ka makua hemolele, e oluolu oe e hele mai i' hooluolu uhane aku i ka paahao eha o keia liale kakela, a e kala mai hoi i kana mau hana

hewa ana» maua pu ma kau paipai a»a fttn« kau mau a'o hemolele ana. Mai lioonele i kau hana īoaikai, a ua ike oe aole e hiki ke *hoonele ia kekahi mea i ka pule ia mamua ae o konahaalele ana mai i keia ao." "E ke kaikamahine," wahi a Cederica, "aole i ae ia ma.ihe manawa hou aku no'u e noho ai maloko o keia pakaua e hooko i ka'u mau hana maluna ona poe e ae. 0 keia ko'u manawa e hele aku ai, o ka make ame ke ola, ke waiho nei ia maluna o ka liikiwawe o ka'u huakai." "E ka makua," wahi a ka wahine, "e ae mai i ka'u e olelo aku nei ia oe, ma ka berita la i hoohiki ia ai oe, mai haalele wale i ka mea hewa ame ka poino ma ka paipai ole" ame ka pule ana nona." "E liele pu ia mau mea me a'u, a e hookuu mai ia'u iloko o Ifirina, i hele pu aku ai au me na uliane o Odina ame Tora." Ma ia manawā, hiki mai la kekahi luahino, a olelo kakana mai la: "E ke ka]kamahine pio, 0 keia ilio la anei ke ano o ka lokomaikai a'u i liaawi aku ai ia oe, o ka haalele aku i ke keena ou i hoonohoia ai? Ke olelo nei oe ina olelo pono ole me ke kahunapule, e hookuu oe iaia, aole he kupono na ka wahine ludaio oia e keakea aku." Maopopo iho la ia Cederica he wahine ludaio keia, nolaila, pane aku la oia: "E ka wahine ludaio e hookuu mai oe ia'u. Mai kaohi oe ia'u 1 mea e poino ai oe." Pane mai la ka luahine (o ua luahine "nei o Uraferida no ia,) "E ka makua, ma nei wahi oe e hele mai ai, he malihini oe maloko o keia hale kakela, aole oe e pono ke hele me ke alakai ole ia. E hele mai oe, no ka mea, he makemake au e kamailio pu me oe. Aooe e ke kaikamahine o ka hanauna i hookaeia, e lioi koke aku oe i ke ke-ena o ke kantka ma'i, e malaina iaia a hiki i ko'u lioi hou ana mai. A i haalele hou oe me kuu ae ole, e hoopiii ia no oe." No keia īnea, lioi hou aku la o Rebeca, a hooko elike me ka ka luahine i kauoha mai ai iaia, e malama i ka mea e waiho ana i ka ma'i. Noho iho la oia nia ka aoao o Odisa me ka puuwai i hoomahaia ej ka olioli, no ka lilo hou ana nana e malama kaiia mai o ka la mamua iho. (E hoomauia aku ana.)