Ke Au Hou, Volume II, Number 22, 31 May 1911 — He Moolelo Walohia No Evalina Minela KA UI NOHEA I ALANA IA MAWAENA O NA ALOHA ELUA—KE ALOHA O KA IPO AME KE ALOHA O KA MAKUA—KA MANA O KE ALOHA [ARTICLE]

He Moolelo Walohia No Evalina Minela

KA UI NOHEA I ALANA IA MAWAENA O NA ALOHA ELUA—KE ALOHA O KA IPO AME KE ALOHA O KA MAKUA—KA MANA O KE ALOHA

MOKUNA 111 lle Leo Walohia Mai ka Ilina Mai —"No ke Aloha o Ka'u Mea i Aioha ai." "No keaha la oe i ninau mai ai ia'u ia ninau?" wahi a Keoki i pane aku ai. "No ka mea, he niea pono ia'u ke hoi hou aku i ka pa ilina." Ia wa i nana pono aku ai o Keoki i ua wahi kanaka la me na maka hoohuoi. A ina ia wa nohoi i kamailio hou mai ai ua wahi kanāka la: "Mai hopohopo oe no'u nei. Aole au i lawe mai nei ia oe ame ke Kaunawahine Birene 1 ko'u hale nei, no ko'u manao ana e hana aku i kekahi hana kumakaia ia oe. E hoomaopopo oe, ina he hewa keia i hanaia e oe, alaila, owau pu no kekahi i komo pu aku iloko oia hana hewa hookahi. Na'u ponoi no i kokua ia oe ma keia hana i hiki ole ai i kuu uhane ke ku nana maka wale aku. O ka'u i manao ai e hele au i ka pa ilina, no ka hoonalowale ana i na meheu ame na moali o na mea a kaua i hana aku nei iloko oka pa ilina» Ua wehe aku nei kaua i ke pani o'ka pahu kupapau, a he mea pono ke hoihoi houia iho kela pani ma kona wahi, a pela hoi me ke kia pohaku ke'a mabala.'' ' "Ae, ua pono io ia. E hele io oe e hoopau i keia kumu hoike o ko kaua pilikia ina e ikeia ana kela mau meheu ame kela mau moali. Aka, e hoi koke mai ana no anei oe?" "O ka hora 4 keia o ka wanaao, mo he mea la, i ka hora 6 au e hoi mai ai o kakahiaka nui."

"Ae; o ka vva no ia a'u i makemake ai ia oe. Aka, e hai aku no au ia oe, mamua paha o ka hoea ana mai oia wa, aole au e loaa ana ia oe elike me keia au e ike mai nei ia'u. Malia he wahi onini wale ae nei 110 keia o ko ia nei pana no ka manawa wale no a nalowale hou aku iloko o ke ala e ike hou ole ia aku ai e a'u. Nolaila, e aho no paha ko maua hele like ana aku no kela ao ma o." I kela wa, pane mai la ua wahi kanaka nei: "E kuu hoaloha, e ae mai oe e kahea aku au ia oe ma ia ano i keia wa, e hoohiki mai oe imua o'u, aole oe e lawe i kou ola iho, ina no e hala loa aku keia ma kela aoao o keia ola ana a haalele mai ia kaua, aka, o kou ola, e koe ia no'u nei?" "He hupo paha oe i koi mai la ia'u e hoohiki aku imua ou? Aole loa au e hana pela." "Alaila, aole au e haalele ana ia oe, aka, e noho aku ana no au e nana ia oe.'' "Alaila, pehea ka hoi kela mau mea oloko o ka pa ilina au i hoike mai nei ia'u?'' "Aohe o'u nana ia mau mea." "Alaila; e poino ana kaual'' i hooho ae ai o Keoki me ka haikea ano e ana ae o kona mau helehelena. "Aole i maopopo ka poino e hoea mai ana mawaena ou anie a'u, aka, mamuli o kou ae ole ana mai ia u malalo o ka lioohiki, aole oe e lawe i kou ola iho, ua lilo ia i mea pilikia loa ia u. Nolaila, ina e manao oe, he mea pono ia'u ke hele aku e hoopau i na moali e loaa ai he ikeia ana, ua lawe aihue ia ke kino o ke Kaunawahine Bireuo mailoko mai o ka luakupa-

pau, alaila, e Hoohiki mai oe ia'u, aole oe e lawe i kou ola oiai au e kaawale aku ana iloko o ka pa ilina.'' ■ ■ /•. "' ■ % Ike iho la o Keoki i ka maikai a oiaio no hoi ona olelo ake kokoolua, nolaila, hoohiki aku ia ia imua o ua wahi kanaka la, aole loa ia e lawe i kona ola iho, me ka olelo ana aku: "Ua paa au malalo o keia hoohiki, oiai kou Wa e kaawalo aku ana uiai ka hale aku nei, aka, ma kou wa e hoi mai ai a ike oe ia'u e ola aku ana e like nohoi me keia a'u e ola aku nei, mahope aku oia wa, aole paa kela hooliiki a'u i haawi akula i keia wa imua ou. Oia manawa aku, no'u ia.'' ī kela wa haalele iho la kahi kanaka i ka hale, a hele aku la no ka pa ilina. Ku ae la hoi o Keoki iluna a kii aku la i ka omole viniga. Hoi maila ia a lawelawe iho la i kana hana i manao ai me ua viniga la maluna • o Ewalina. Aia hoi hoomaw ihola ia i kona hainaka me ka wai viniga, a kau aku la ia i ua hainaka la maluna o na puka ihu o Ewalina a mahope, hamo ae la ia i ka lae ame na mahamaha oke poo o Ewalina, me ka viniga. Alaila, waiho aku la ia iaia a hala kekahi mau minute, a hana hou aku la no. Ma ka lua o kana hana ana, ua ike iho la ia i ka hanu ana ae o na pukaihu o Ewalina, a oni pu ae la hoi na alu oka maka. Aole i liuliu hoomaka mai la ka nananakea e nalowale mai na heleh ona aku o Ewalina. I kela wa, me ka puuwai hauoli puana ae la o Keoki i keia mau huaolelo: "E kuu Akua, no'u anei i hana mai ai oe i keia mau hana kupaianaha?" Alaila, haule iho la kona mau kuli ilalo ma ka aoao o ka moe a Ewalina e moe ana, a haka pono loa aku la kona mau maka maluna o Ewalina, me he kiai ana la hoi na na maka o kekahi makuahine no ka wa i ala mai ai o kana lei aloha. Ke ike akula ia i na hoailona he nui e hoike mai ana ke ulu ae la ke oln, ke konini ae la, ake hooikaika ae la e loaa kona oni mohaha hou ana iloko o ko Ewalina kino. I keia wa hoi kupu mai la iloko o w Keoki

kekahi manao ano e, oia hoi ka mea e pili ana i ke ano o kana mau pane e pane aku ai imua o Ewalina, ina oia e ola ana, no na nlnau ana e ui mai ai laia. O kekahi manao i hoea hou ae iloko ona, oia ko Ewalina ala ana ae a hoomaopopo iho oia i kahi ana e waiho ana, a noonoo ae paha ia no kona waiho ia ana iloko o ka pahu kupapau, alaila e lilo ana ia i mea nona e puiwa loa ai a lilo hoi ia i mea e naha ai o kona puuwai, a ma ia hana ana e hehi pono mai ai na kapuai puanuanu o ka make. Malia hoi, wahi ana i noonoo hou iho ai, ma ka wa e kaakaa ae ai ko Ewalina mau maka, a ike mai ■ paha oia iaia ma ia wahi,he meapaha auanei ia e hoopilikia ia ai o kona noonoo, a malia he kumu no ia e palemo wale aku ai ke ola mai iaia aku. E kuu makamaka helufrfelu, ke ike nei oe eia o Keoki me ke kino o kana mea i aloha ai i kahi pupupu hale o kahi kanaka opu lokomaikai nui wale, oluolu a waipahe. Ae—oiai oia e noho ana, aia kona mau manao apau ke hekau la me ke pihoihoi nui maluna o Ewalina. Ia wa nohoi. ua hu maiīa na manao anoninoni a hoouluhuā pioo iloko ona, no kona naaupo ana, mamUli o kona hoolohe ole ana i na olelo a'o a kona kamaaina, e laua ia Ewalina i kahi o ke kanaka kiai puka o ka pa ilina kupapau. Loloku iho la ka manao iloko ona me ka pioo nui, ua hana oia i ke kahi keehina kuhihewa loa. A oiai oia e noonoo ana ma ia ano, aia hoi, hikilele ae la ia, no kona manao ana, ua lohe oia i kekahi leo e hawanawana iho ana ma kona mau pepeiao: "Ina he makemake oe e ola keia wahine, e pono e kii ia aku kana kane." He mea oiaio, ua okala ae la kona mau ano apau, ko loko o kona noonoo a pela nohoi. me kona kino apau, a ulupuni ae la ia me ka manao ulala awiwi, he mea pono io iaia ke kii aku i ke Kauna de Birene, e hele mai ma kahi 0 Ewalina e waiho ana i mea e loaa io ai iaia ke ola. Hookahi mea nui e hana mao ole ana 1 loko ona, oia ka loaa ia Ewalina ke ola, aka, loloku hou iho la he manao iloko ona, oia hoi,

ina e hiki io mai ana ke Kauna Birene, a ike oia, ua lawe aihueia mai ke kino o kana wahine mailoko mai o ka lua kupapau, aole anei ia (Kauna Birene) e hana mai ana i ke kahi hana e hoopilikia mai iaia; apela 110 hoi ia Ewalina, a malia o ka hana ana aku ia, pale ka pono o ke ola hou ana ae o kana mea i aloha ai; nolaila, puana ae la ia: "Aole—aole—aole au e kii āku ana i kana kane ma ke kanawai o ka aina; aka, e lilo no o Ewalina na'u, a na'u wale no. O! Ewalina! E haawi hou mai oe ia'u i kou alohal!" Alaila, haka pono loa aku la kona mau maka maluna o ka oiwi kino e waiho oni ole ana maluna o kahi ana i hooinoe aku ai iaia. A oiai oia e noho hakilo ana ma ia ano, ike aku la ia me ka hikilele nui i ka oni iki ana ae o aole hoi i liuliu mahope koke iho, ike aku la ia i ka hapai ana ae o ka umauma o Evalina, a hookuu mama mai la ma ka waha i kekahi oolopu huihui o ka hanu ola, hapai ae la ia i kona lima a kaakaa iki ae la kona mau maka poni uliuli. Aole i kana mai ke pihoihoi i loohia iho maluna o Keoki ia wa. Ike iho la ia ua hoi hou mai ke ola kuonoono iioko o kana Evalina —hoomaopopo iho la ia i kona kuleana ole maluna ona—no ia mea, ua kulou aku la kona poo ma kahi a Evalina e waiho ana, a palulu mai la i kona mau maka me ke kihei uhi moe no ka piha hilahila. Ia wa; lohe ae la ia i ka Ewaliua kamailio palanehe ana ae: "Auwe! Aole i kana mai ka weliweli a me ka manaonao o ka'u moeuhane i ike iho nei. Ua ike au ika paapu o ko'u hanu, aua hele kuu kino a nawaliwali. E kuu Akua e! He mea oiaio, ua auamo ia e a'u keia haawina ehaeha, no ke aloha o ka'u mea i aloha ai.'' Alaila, upoi hou iho la na lihilihi o kona mau maka, a moe hamau iho la ia me ka oni ole. Auwel I kela wa, ua manao iho la o Keoki, he wahi aho hope loa no paha ia a Eva* lina i hookuu ae ai, a ua hala loa aku la paha i ke ala huli hoi hou ole mai oka make, Aka, lohe ae Ja ia i ka uwe kapalili ftna ne o

lina, a lohe pu nku la hoi i kekahi owe nehe ana elike me ka oni nawaliwali ana a ke kanaka ma'i, a ala loa ae la a noho iluna. He oiaio, e kuu makamaka heluhelu onei moolelo walohia.hoeha puuwai, ua ala io ae la o Evalina a noho iluna. Nana ae la oia ma o a maanei o ka rumi ana e noho ana, me ka piha pahaohao loa o kona noonoo no na mea ana e ike ana ia wa. Ame he moeuhane ala, pane ae la ia; <4 Eia la au i hea? Eia no anei au iloko o na hoopunini maewaewa ana a kela moeuhane welīweli! O! what a horrible dream!l (Nani ka moeuhane weliweli). Auwe —ae. Aka, ua ike nae au iaia—ae—ua ike au i kona akaku kilakila me na hiona wainohia e a'e mai ana maluna o na ale apiipii hunakea o ka moana hohonu. Ike au iaia i kona hlip&i ana ae ia'u ma kona mau lima; ike no au iaia i kona noho ana ma kuu aoao, aka, auhea la oia? Auwel He mea oiaio, he moeuhane wale no keia e hoohehena ana i kuu noonoo mamuli o ka ma'i fiva. Ua ike nae au he pahu kupapau, nowai la ia pahu?" Kuakuai ae la ia i kona mau maka, alaila, nana iho la ia i kona mau lima ame ke kapa moe e uhi ana maluna ona, a liuliu pane ae la: "E kuu Akua, e hoomaamaama mai oe i ka pouli o ko'u noonoo. Ke hopohopo loa nei au e lilo aku ana paha au i mea hehena." Nana hou ae la ia me ke pihoihoi nui ma o a maanei o ka rumi, alaila, lalau iho la ia i ke kihei i hoaahuia iho maluna ona, a olepe ae la. He ike ana kana i ka pupu o ua kihei la, a i kona nana pono ana ma kahi ana i hoomaopopo ai i ka paa o ke kihei, ike mai la ia i ke poo a me luna ae o ke kino o kekahi kanaka opio e kukuli ana ma ka aoao o ka moe. "Auwe no ka hoi! " wahi ana i hooho ae ai. "He kanaka ka hoi keia maanei. Eia la au ihēa?" Alaila, kikoo mai la kona lima a loaa ke poo o ke kanaka ana i ike mai ai, a onou m&i la ma ko ano c hoala ao i ke poo o ua kanftka la, me ka olelo (ina mai;

"Owai la oe e nei kanaka, a heaha la ke kuntu o kou kokoke ana naai uaa ko'u wahi e noho nei iloko o nei hale pahaohao i ko'u noonoo, aole nae he uiea hewa nou a no'u nei no hoi, ke hai ioai oe ia'u i kou inoa, a e ike aku nohoi au i kou mau helehelena.'' I kela wa i ala ae ai ke poo o ua kanaka opio nei iluna, a ike mai la o Evalina i na papalina o ua kanaka opio la e kiheahea ia ana e na kulu waimaka, a ike mai la nohoi ia me ka hoohewahewa ole, at>he ka ia he kanaka e ae, o kana mea no ia i aloha ai. Alaila, hooho ae la ia a>e ka hanu mama ana ae: "Keoki! ooe ka keia! Eia ka oe maanei?" Me ka leo haalulu, pane aku la o Keoki: "Ac, owau no-keia!" "E aha ana oe maanei?" "He wa pokole i hala ae nei, e pule ana au, aka, i keia wa, eia au ke moe nei, a ke ike mai la no oe i na hoike oiaio oia inea." "Ae, he oiaio e uwe io ana oe, aka, e Keoki, heaha la ke kuniu o kou uwe ana?'' "No ko'u aloha ia oe, a ke ike nei au, ua hoehaeha ia oe me ka ikaika ]oa." "Ea, e Keoki, hamau—ua oki! Mai puana ae oe ia mea, malia nohoi eia he pepeiao ke hoolohe mai nei i ka kaua kamailio ana, a ke hoohalua mai nei hoi he mau inaka malihini ia oe ame a'u. Keoki! E hamau—" "Elua wale no kaua ma keia hale. Ooe no ame a'u, aohe o kaua kokookolu. Nolaila, o oe wale no e Evalina ke lohe mai- nei i ka'u mau olelo." "Aka, e Keoki, aia la kaua i hea?' "Eia kaua i keia wa maloko o ka hale o kekahi hoaloha." "Auwel Aole ka au maloko o ko'u home ponoi? Pehea au i hoea mai ai i keia wahi?" "Aole au i ike." "E hai mai oe e Keoki i ka mea oiaio. Ua ike no oe i ke kumu o ko'u hoea ana mai i keia wahi?'' *"E Evalina, aole e hiki ia'u ke hai aliu ia oe ia mea, I kahi w& okoa aku paha e hiki m i&'u He M Aok i pu,