Ke Au Hou, Volume II, Number 22, 31 May 1911 — HE MOOLELO NO KA Hookumuia Ana o na Paemoku o Hawaii Nei AME KA HOOLAUKANAKA ANA I HOIKEIA MA NA MELE HAWAII KAHIKO [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA Hookumuia Ana o na Paemoku o Hawaii Nei AME KA HOOLAUKANAKA ANA I HOIKEIA MA NA MELE HAWAII KAHIKO

Houldcluia b John H. Wise

KA PAPA LAAU HOOPI'ŌPI'O A HOOUNAUNA AME KA-INA O ka pauku laau kauwila, mai ka ekolu a i eoiio kapuai ka loa, aoi aku kekahi. He koa a he oniu, a he kukulu, he wehe i na mea i hoopaa ia oa na diabolo ame na uhan'e ino, a penei e lapaau ai: Oke kapa keokeo, he mea kuehu ia, mai ke poo mai e kauo mai ai i ke kapa a kahi e kuehu ae ai, aole he elelu e kokoke mai, pau i ka puhee. Oka lau-i kekahi mea kuehu, oke oli ke mele ame ka pule i ka waha, a ola ae la ka ma'i hoopiopio i keia mau laau. He mai ola ole keia i kahuna Lonopuha ame na kahuna paaoao, aka, he mai ola i ka poe ike i ka hoopiopio. He ohe kekahi laau i kihae ia a wa'u ia he apu, a he uhou, he kukai makani, he olona me ka huluhulu awa i wa'u ia, he papaa puhi, ka papaa o Maiola, ka papaa o kiiula ame kiikea, papaa o pua me kona kino, ko kapo me kona kino, ka papaa o Kahuilaokalani me kona kino, ka papaa o ka hualewa me kona hua, ka hua o Haloakea, ka mole o malena, o ka papaa o Kaonapuaa me kona kino, o ka papaa o Painahola me kona pua, o ka lau ame ka pua o Kanakamaikai. Ahe nui aku na laau i koe o keia papa laau lapaau. O na olelo huna nanenane kai komo iloko o keia papa kahuna, a o ke kaiehu ka hana nui. Olelo ia, o ke kumu o ke ola ame ka palekana, oia ka uluhia ana o na uhane iluna o ka mea i loaa i ka mai, a ina ua kokoke ka mai i ka lua kupapau, a i uluaia e na uhane, e hauoli auanei ke kahuna, me ka hoike ae i ke akea, ua palekana, ua puka ke ola a ua oiaio, aka, o ka ma'i hoopiopio i ulua ole ia, ua paakiki loa ia, aole maopopo ke ola. Ua komo pu iloko o keia papa ka poe kahuna hoopiopio, hoounauna, hiu, ka-ina, ame na ka> httni mikaoi. oka papa kahuna keia i olelo nui

ia he poe hoomanamana a hoopunipuni, a pela wale aku. Eia he wahi pule na kekahi kahuna makani 0 keia au hou mai kekahi makamaka mai, a ua ike oia i ke ola ana o kekahi mai ikaika loa i huli ke alo iluna, penei: », A haule ke Akua mai ka lani mai Ku opu i ka makemake 1 ka poli o Kukanaloa I ka oo a ke Akua o ka lani a lehova Palalahiwauli ka lani ia lekukalaihi He hekili kui i ka honua He uwila e a i na moku Moe lapuu hoolei loa Hanau o Kukalaiki Moku ka piko i lele A hanau ke keiki kapu a ke Akua a lehova A ko makou Akua nui la a mana Kaumaha ka lani, haawe ka honua Na ka honua i pii ka lani Hina ka laau Olohia O ka lala i kau makani O ko hale kapu ua komo ia 0 ko hale noa, ua noho ia He ui kahi o ke Akua He ano kahi o ke Akua E hele kanaka e make E pii ke kanaka ma ke kuahiwi Ma ke kualono e make 1 kahi ihi kapu o ke Akua mana. A hiki mai i ko Moikeha mau la kanikoo, hu mai la kona aloha no Laa kana keiki hanai ma Kahiki, nolaila, hoouna ae la ia ia Kila kana keiki muli, ame Kamahualele kona kilo hoku, e kii ia Laa. Ma ka lae hema o Kahoolawe ko lakou holo ana aku, no ka hahai ana i ka hoku e kupooo ana i ke alahele o Kahikii a pela i kapaia ai kela U< hema o Kahoolawe, o ka Ue o Kealaikahikii

KO LAA HOI ANA MAI A hiki o Kila ma i Paialea, hui aloha ae la me Laa, a hoike aku la o Kila i ka manao o ko laua makuakane aae mai 1a nohoi o Laa. Oka hoeau koke iho la no ia ika hoi. Ua hele pu mai la o Nauk a-maihea me Laa. He kahuna a kaula kaulana, a he nui nohoi ka poe e ae i hele pu mai ma keia huak^ A i ko Laa hoi ana ua lawe pu mai oia i ka aha hoa waa, ame ka lanalana waa, ame ke kaekaeka a laha ae la ma Hawaii nei, a hui oia me Moikeha, a mahope iho, noho o Laa ma Kualua. A hui oia me Kaikulani, a hanau keiki laua, , a tnai.iaia.mai na 'lii nui aimoku o Oahu nei ame Kauai, a komo aku no i ko Maui ame Hawaii, a e īke ia ana keia ma na papa kuauhau o na alii ke panee ia aku. - I ko Laa hoi ana mai ua olelo ia o Kalapana* ke alii o Ilawaii ia wa. Kekahi mea i manao wale ia, ua manao ia he lahui kanaka hookahi no keia me ko Kahiki, ame Nuuhiwa, ame na mokupuni eae he nui loa. No ka mea, ua like pu na helehelena, na olelo, na kuauhau kupuna na kaao, na akua kii, aole no i like a ua aneane.nae e like, aua kokoke nohoi e like na waa. He pahi ka inoa o ko laila mau waa nunui, oia paha ko lakou mau waa i holo mai ai i Hawaii nei, o Wakea, Atea ame Vatea ka inoa o na akua ahi o na mokupuni liilii o Fatuhiva ame Hervey, a o Pāpa hoi he hoomana ia ma ke ano he akua makuahine, a ma Hawaii nei hoi he oli ia maloko ona mele. Eia kekahi, ua manao kekahi poe no ka laha ana mai o kanaka ma keia mau paeaina mamuli o ke kaua ana o kekahi aina me kekahi aina, a o ka poe i hee, holo aku la lakou ma ka moana a pae ia aina aku a ia aina aku, a pae mai la i anei kekahi poe. I ka manao wale hoi o kekahi poe, ua puhi waleia na waa lawaia e ka makani i holo ai i ka moana, a pae wale aku i kekahi mau aina, a ua manao wale ia keia mau mea aole nae i maopopo. Eia nohoi kekahi, ua manao wale ia no he poe mamo ko Hawaii nei no loko mai o ka Iseraela, a eia ke kumu o ka manao ia ana pel? • Mamuli o kekahi mau hana a ka Iseraela, ke oki poepoe, ka puuhonua, ke kapu haumia i ka mea make, kapu i ka wahine pea a wahine hanau. Ano keia mau mea, ua manao lakou, oka poe paha keia i hai ia mai ma ka ke Akua mau olelo. "Ohana hipa hele no ka Iseraela i hele mai." KA PULE KAUMAHA AI fvia ka ai e ke Akua

Na kulauka oa kulakai Me ke kane o Kanikamaula E kani aku ana i ke aloha o ke kane Eia ka ai e !ce akua Kahuli e Ki.hela Ka wah ine e moe ana iluna ke alo O ka moe a Ilanuna O Wilikaa O ka iepo a Hulu O Pahukini la o Pahulau O Kulana a pāhu O miki a Palaau O Olekahia O ka paepae ia Laka O ka paepae moku alaimoku la e E ala | ' E ala e ka ua E ala e ka la E ala e ka makani E ala e ka pohu E ala e ke kai koo Ile ohu kolo i uka He ohu kolo i kai He kai kane He kai wahine Kai pupule Kai ulala Kai luu kai ea Kai emi Kai piliaiku la e Ua puni Ua puni na pioku i ke kai O hu'ahu'a kai Ia Keaumiki ia Keauka Au ka iho au ka noe O ka ale-i o ka ale moe O ka ale hookoikoi e i Kahiki A hiki a ola 0 ka lama o Kahiki e hiki ai A hea la auanei make ia oe e Lono 1 ulu nui e lj«ono Melemele e Lono Hanau ka lau ai e Lono Kuua mai ana ka ai e Lono E kaukau hou e Lono E Lono i ka po E Lono i ka hekili E Lono i ka uwila E Lono i ka ua loku E Lono i ka ua hea I ka ua oiliili ma ke ke kua noi la e— 8 Lono. Aoie i pau U m«)i<