Ke Au Hou, Volume II, Number 22, 31 May 1911 — He Moolelo no ke Ahi o Enelani Sa Naita Odisa KA METALA DALA O KE KE'A HEMOLELE—KE KAE'AE'A O KE KAHUA MOKOMOKO O ASABE—KA MEA I KAPAIA KA ILIO HANU MEHEU POHIHIHI, A I OLE, O KA NAITA HELE-ULUULU [ARTICLE]

He Moolelo no ke Ahi o Enelani Sa Naita Odisa KA METALA DALA O KE KE'A HEMOLELE—KE KAE'AE'A O KE KAHUA MOKOMOKO O ASABE—KA MEA I KAPAIA KA ILIO HANU MEHEU POHIHIHI, A I OLE, O KA NAITA HELE-ULUULU

I ka wa a Ureferida i kipaku aku ai ia Rebeca e hoi aku i ke keena ona i hoonoho mua ia ai, huli ae la ia alakai aku la ia Cederica i ke kau wahi keena uuku, a hoopaa ae la ika puka mahope ona. Lawe mai la oia he hue waina ame na kiaha elua inailoko mai o ka hale pa, a waiho iho la iluna oka pakaukau, a ninau mai la: "E ka makua, he Sakona paha oe, mai hoole oe." A kakali iho la oia me ka nana pono ia Cederica, no ka mea, aole oia i pane koke aku. A lioomau hou mai la no oia i ka olelo ana: "0 ka leo o kuu olelo makua, ka mea nana au i hoike mai he Sakona oe, a ua oi nui aku ka leaea oia leō i kuu mau pepeiao. He. kakaikahi loa kuu lohe ana ia leo maloko nei oka pakaua. He Sakona oe e ka makua, he Sakona—a he kauwa na ke Akua, he kanaka oe e hiki ke hele lanakila. Ona mapuna olelo au, ua oi aku ka lealea oia mau mea i kuu pepeiao mamua o ka leo o ka pila." Pane aku la o Cederica; "Aole anei e hele mai na kahuna Sakona i keia pakaua, no ka raea, ma kuu manao ana ? he mea pono ia lakou ke hele mai e hoomaha aku i ka luuluu o na keiki o ka aina i hoopilikia ia." Pane mai la o Urefereda: Aole lakou i hele mai, a ina ua hele mai lakou, he oi aku ka maikai e lohe lakou i na le.o nuku o ko lakou pōe lanakila mamua o ka lohe ana i na leo u o ko lakou mau hoa kanaka. Pela ka'u e olelo ae no lakou, aka, no'u nei, e hiki no ia'u ke hoopuka iki aku. Aole e wehe ia na ipuka o keia pakaua 110 kekahi kahunapule hookahi, koe wale no no ke kahunapule Noremana i hakaka pu ei me Foronadebufa. Aka, ooe ka'ii e ninau aku nei, he Sakona io anei oe, a he kahunapule Sakona hoi, a oia wale no ka'u ninau."

"He Sakona io no au," wahi a Cederica, "aka, mai ninau mai 110 kona inoa. E hookuu mai ia'u e hele aku me ka ike ole ia o kuu inoa, a ke hoohiki aku nei au ia oe, e hoi hou mai no au, a i ole, e h»ouna mai hoi i kekahi o ko makou mau makua i oi aku ka pono na lakou e hoolohe i kau mau huaolelo mihi." I mai la o Ureferida. "E noho iki iho oe, o na mapuna olelo au e lohe mai la i keia manawa, a e halawai koke mai auanei ia me na mauliawa ana o ka lepo koou o ka honua, a no ia mea, aole au e hookuu nele aku i kuu leo e like me he holoholona la. Aka, oka waina, oia kekahi mea nana e haawi hou mai i kekahi ikaika i kuu leo, i hiki pono ia'u ke hahai aku i kuu moolelo ia oe mamua o kou hele ana aku." Ia wa ninini iho la ia i ka waina iloko o na kiaha, a inu koke ae la i kona apu, a mahope iho o kona inu ana, pane mai laoia: "E inu ae e ka makua a e hoolohe mai i ko'u moolelo." Mai hooko ole no o Cederica i ke noi a ua luahine nei, aka, no kona nana ana aku i na hiohiona o ua luahine ala, ua uluhia ia e na helehelena kaumaha, nolaila, inu ae la, a olelo aku la iaia e hahai pau mai i kona moolelo me ka huna ole i kekahi inea, alaila, hoike pau mai la ua luahine la. "E ka makua, aole au i hanau kauwa ia mai elike me kau e ike nei ia'u i keia manawa. Ua hanau ia mai au ma ke ano kuokoa, a hauoli, inahalo ia, a aloha ia nohoi. I ke'ia wa, he kauwa paaua lapuwale au, malalo o na hana hooluhi a kuu haku. I ko'u wa ui, owau iho la ka luahi, ame ka hooilina p ko lakou mau manao ino, ame ka lakou mau hookae ana, a hiki i keia manawa. E ka makua, e hookahahaia anei oe no ko'u hoowahawaha ana i ka lahui ame ka hanauna nana au i hoolilo elike me keia ano. E hiki anei ina alu o kuu papalina ke hoike aku ia oe 1 ke ano o

ua luahiae nel, neoa ka ukiuki l opiopi ia lloko o kona mau wahi huna poliuliu, a hoopoina ia hoi kona moolelo, oia no ke kaikamahine a ke alii Thane o Torekuilatona i na wa mamua, e haalulu ai na tausam koa imua o kona alo." "A'" wahi a Gederic% " o oe anei ke kaikamahine a Torekuila Wolefogana! O oe, o oe ke kaikamahine a ke alii Sakona, ka hoapili.o kuu makuakane, a hoaloha hookahi iloko o na kaua!" Me ka puiwa hiki lele o Ureferida, hawanawana mai la oia. "0 ka hoaloha anei keia o kuu makuakane imua o'u? 0 Cederica ka mea i kapaia he Sakona, no ka mea, hookahi wale no keiki a ke alii Herewada o Rotewuda, nona ka inoa i laulaha aku a puni iwaena o kona mau hanauna kanaka hookahi. Ina o oe io o Cederica Rotewuda, no ke aha oe i komo ai i keia lole kahuna? 0 oe anei kekahi i halawai pu ia me ka nele, a ua hoohoka ia anei oe ma ka hoopakele ana i kou aina, a oia anei na kumu i konoia ai oe e komo iloko o na hale moneka, i pakele ai i na hoopilikia wale ia mai?" "Mai manao nui mai oe ia'u," wahi a Cederica, "e hoike mai oe i kou moolelo e ka wahine popilikia, a me kou hewa. He liewa, aia no paha he hewa kekahi iloko o kou ola ana, a o kau ia.e hai mai." "Aia no f " wahi a ka luahine, "aia no he hewa i ino eleele, he hewa i hoinoia, me he ukana koikoi la ka hewa e waiho nei i kuu poli. He hewa e hiki ole ai ke hoomaemaeia e na ahi penitenia apau ma keia hope aku. Ae, iloko nei o keia mau keena, ua paumaele ia i na koko maemae o kuu makuakane ame kuu kaikunane, a iioko nei o keia mau keena i ola ai. A he ipo na ka mea nana lakou i pepehi, a he kauwa hoi i keia wa, a he hoa hookahi iloko o kona mau lealea. Ua ha iho au i ka hanu ino o ke karaima ame ka hoahewaia maluna o lakou." Hooho ae la o Cederica., "E ka wahine ino! Oiai na hoaloha o kou makuakane e ola ana, a o na Sakona puuwai oiaio apau, aole loa lakou e hoopoina i ka lakou mau pule ana no Ularica ka mea pepehi kanaka. A oiai hoi e koe ana he P°e nana i makena a i hoomoamoa hoomanaoia ko lakou make ana, oia hoi, o kou makuakane ame kou mau kaikunane, ke mau nei ke kau ana mai o ko lakou mau hoino ana maluna ou, a ua ola oe a hiki i keia wa me ka hoowahnw; ha nui ia. Ua ola oe, a e hoohui pu ia auai ■ i koi; ola

aua m« ka kan&ka ine n«»A 1 p»p«bi i kou pe« ponoi lo©, ame kau mea aloha nul, ooe ka mea nana i hookahe i ke koko o ke keiki uuku mamua 0 ka hookahe ana i ke koko 0 ke alii o ka hale o Torekuila Wot«lagana. Ua hoohui pu oe i kou ola ana me ko ka poe powa aloha ole." • x, He oiaio," wahi a ka luahine, "ua hoohui pu aku au ia'u iho me na po® pova, aole nae au 1 nele ike aloha. E komo aku no ke aloha iloko 0 na poai o ka poe i kinaiia no ka wa pau ole. Aka nae, aole e hiki ia'u ke hookokoke aku i o lakou la. Ke hoowahawaha nui nei au ia Foro< nadebufa, ame kana keiki e noho h&ku nei māluna o'u, i keia hora o kona hanā ino kumakaia," "A wahi a €ederica, <f ua hoowahawaha oe iaia ea! Eia no nae ke ola me kou kino. oka mea hewa 0 ka hale kakela Noremana, ke waiho nei ia me he luakupapau la. Ina au i moeuhane mua ke ola nei no ke kaikamahine a Torekuila, a ua huipu oia me ka poe nana i pepehi i kona makuakane, ina la ua imi kahiko mai ka pahi> kaua a ke Sakona oiaio ia oe, ame na lima o kau ipo." r "E hooko io anei oe i keia hoopai no ka inoa 0 Torekuila?" wahi a Ularica, (o Ureferida he inoa hou ia, a o kona inoa kahiho o Ularica). "Ina oe e hooko io ana elike me kau e olelo nei, alaila, ooe io no ke Sakona oiaio. JN"o ka mea, maloko nei o na paia o keia hale kakela i hanaia ai na karaima mainoino i oi aku ke ino me ka nalo. A hauoli nei au ika manao ana he mea no kekahi e ola nei' nana e hoopai, a e kukai hoi no ka pono oko kakou lahui poino. Ua wela au 1 na kuhuluku enaena o ko kakou mauenemei, a ua ona hoi iloko 0 na pepehi hoomainoino ia. Ua ike au i ke kahe ana o ko lakou koko, ua lohe hoi au iko lakou uwe an& no ka make. E nana mai ia'u e Cederica ? aole anei ke mau nei maluna o keia mau papalina minomino maewaewa ino, kekahi m«u maawe 0 ko Torekuila hiohiona?" Mai ninau mai ia'u no ia mau mea e Ularica me ke aiio kaumaha ame ka hookae, o kena mau maawe, he mau kii uhi no ia o na hiohiona 0 kekahi mea e ala m&i ana mai ka make mai." "Pela io no," wahi a Ularica, "ae, ua uhi ia e keia mau hiohiona ka uhane o ka malamalama, 1 kona wa i hoomaka ai e kue aku ia Foronadebufa makua ame kana keiki me Reginala. E huna aku no ka pouli o ka luaahi i na mea i koe, aka, 0 ke koko 0 ka mea nana t hoopai aku, e hiki no iaia ke hoala mai, mailoko mai 0 ka make."

"Kauoha aku nei au ia oe e mihi," wahi a ('e<lorica, "e huli aku e pule a hai aku i na hewa ame na hala, a e loaa mai no paha ia, oe na maliu ia! Aole e hiki ia'u ke noho hou e kamailio me oe." "* ■■■ "E iioho iki mai oe," wahi a Ularica, "mai haalele koke mai oe ia'u, ano e ke keiki a ka hoaloha o kuu makuakane, o konohia hou ia mai au e ke demona nana e i»alama nei kuu ola, a e mauna ae nei au i kuu ola nei nou e ke kanaka paakiki i piha i ka hookae! Aole anei oe i manao, ina e ike ana o Foronadebufa eia o Cederica ke Sakona iloko o kona pakaua nei, ma ka hoonalonalo anā iaia me ke kapa kahuhapule, e hooki pokole iho 110 ia i kou ola? E leha koke mai no i kona mau maka maluna ou elike me ka manu koraka maluna o kana mea e pepehi ai?" "E hana io mai oia pela," wahi a Cederica, a e haehae mai oia ia'u me kona nuku ame na inaiuu, he oi aku o ka maikai oia mamua o ka olelo ana a kuu elelo i kekahi huaolelo hookahi i hoapono oleia e ko'u puuwai. E make no au e like me ke Sakona' —he oiaio ma ka olelo ana, a lie hoike akea i kana mau hana. Ke kauoha aku nei au ia oe, niai hou mai ia'u, mai hoopa hou mai hoi, aole e kaohi ia'u. U;a emi iho ka lioowahawaha ia o ko Foronadebufa mau hiohiona maka mamua o kou "Pela io no," wahi a Ularicf>, me ka paahou ole aku iaia, "o hnle ma kou alanui, a mai hoomanao hoi 110 kou hoonele ana i kau mau hana maluna o ka mea e ku nei imua o kou alo, ke kaikamahine hoi a ka hoaloha okou makuakane. 0 hele! A i hookaawaleia aku au maina kanaka aku, aole au e hookaawale lionua ia'u iho me ka hoonele i na hoopai ana maluna o ka poe enemi ino! Ke aa nei au, aole he kanaka e kokua mai ia'u, ma ka'u hana ana, aka, e loheauanei ka pepeiao o na kanaka i ke kakani ana o ka mea a'u 1 manao ai e hana! Aloha oe—o kou hookae ana inai ia'u ka mea naua i uhaki liope i ke kaula nana e hoopaa neī maweua o'u ame na ohana kanuka, a o keia kumU manao o'u ka mea naua e kukila aku i ko'u mihi ana imua o na kanaka o ko'u lahui." "E Ularica," walii a Oederica me ka hoopalupalu ia o kona manao no na olelo a ka luahine, "e hiki anei ia oe ke auamo a ke hoomanawanui

i ke ola ana iloko o na hewa auae na poino he nui, a e hiki anei ia oe ke hoao mekehewa ehana i kekahi hoopai weliweli hou ana, oiai oe e nana ana me ka pono no he karaima hou keia au e hana ai. 0 ke. ano kupono anei keia i kou milii oiaio ana?" " "E Cederica," wahi a Ularica, "ua hoomaopopo uuku wale no oe i ke ano o ka puuwai kanaka. oka liooko ana e hana ika mea a'u i hana ai, a oka manao ana hoi e like me ka'u i noonoo ai, oia na mea e hoohalawai ia mai ai me na aloha io ana o ka pomaikai, ame ka oluolu o ka maiiao, a o keia mau apu i inu ia e a'u, ua oi aku kona ona mamua o ka mea hiki i ka puuwai kanaka ke hoomanawanui, akalioi, e hiki no i ka ikaika kanaka ke kaohi iho i kona pakela ana aku mawaho o ka palena kupono. <( Aka, ua hala aku la na la o kuu ikaika kino, <£• aole he pomaikai i loaa ia'u no kuu la luahine nei, aohe hoi he mau aloha ia i hoike ia mai no neia mau papalina alualu. oka lili ame ka hoonaukiuki, ua puka wale ae no ia a hele aku me ka powehiwehi. Ua uumi iho au ina hoainakola ia mai. A! ke hala ae nei kuu mau la no kela ao noho ana aku, aole a'u mea e makau ai ke hana, no ka mea, he mea hoomaewaewa wale no no'u ke ola ana. Aka, na kau mau huaolelo i hoala mai he uhane hou iloko o'u, a ua olelo mai nei hoi oe, o na poe oiaio apau e aa no lakou a hiki i ko lakou make ana maluna o ka hana a lakou i hana ai. E hoomauia aku ana.