Ke Au Hou, Volume II, Number 23, 7 June 1911 — He Moolelo no ke Ahi o Enelani Sa Naita Odisa KA METALA DALA O KE KE'A HEMOLELE-KE KAE'AE'A O KE KAHUA MOKOMOKO O ASABE-KA MEA I KAPAIA KA ILIO HANU MEHEU POHIHIHI, A I OLE, O KA NAITA HELE-ULUULU [ARTICLE]

He Moolelo no ke Ahi o Enelani Sa Naita Odisa KA METALA DALA O KE KE'A HEMOLELE-KE KAE'AE'A O KE KAHUA MOKOMOKO O ASABE-KA MEA I KAPAIA KA ILIO HANU MEHEU POHIHIHI, A I OLE, O KA NAITA HELE-ULUULU

"Nau i hoike uiai ia'a i na manao hooikaika hou iloko o kuu mau iwi palupalu, a e puliki auanei au ia iakou a-paa, a mai keia maoawa aku, oiai au e oU ana ( e hiki no ia oe ke olelo i kela ame keia ano inp e pili ana no'u, a i make au, e olelo ia auanei, ua make iho la ke kaika» mahine a ka hak\) Corekuila. Aia no he puali koa nui ma na palena waho o keia pakaua i hoinoia, e awiwi aku i o lakou la, a e alakai mai ia lakou e hoouka kaua mai i ka pakaua nei, a i kou wa e ike ai i ka hae ulaula e pulelo ana maluna o ka aleo o ke kihi hikina o ka hale, alaila, oia ka wa e hoouka ikaika ma.i ai i na Noremana, no ka mfea, ua lawa iho lakou i na enemi ikaika mawaho mai a maloko nei o ka pakaua, a pela e pio ai ka pakaua ia oukou ma ka ikaika o ke kakaka ame ke ahi. 0 hele, ke noi aku nei au ia oe e hele e hooko i kau mau hana, a e waiho mai ia'u no ka'u hana." Ia wa, anehe hou mai la o Cec« - ica e ninau pono aku iaia e hoomaopopo lea mai ia i kekahi hana aiia i puana maiai,aka, lohe koke ia ■. ku la ka leo o Foronadebufa e kahea ana. ''.Kala ka mea e lohi loa nei ke kahunapule? Ma o ua iwi pupu'la o Comopetela, e hoolilo no au iaia ia Matia ina oia e hoolohi wale maanei me ka ninau olelo ana me kekahi o ka'u mau kauwa?" Pane mai Ja o Ularica: "0 ka lunaikehala hewa aole ia he kaula oiaio! Mai maka'u iaia, e hele aku oe i kou poe kanaka. E kahea aku i kou poe Sakona hae, a e kono aku ia lakou e mele ae i na mele kaua o Rollo, no ka mea, le liana hiki keia ia lakou ke auamo aku!" īaia i puana ae ai pela o kona komo aku la no ia ma ka puka o kekalii keena huna a nalowale aku la, a ia wa no, hoea mai la o Foronadebufa iloko o ke keena a Cederica e noho ana, ku

ae la o Cederica ma ke ano kupilikii o ka manao a puana ae Ja i kekahi mau huaolelo hoomaikai mahalo. no ua alii barona nei, a pela i loaa mai ai iaia na oiuolu ia, e ua alii la, ma ka hoalu kunou iki ana mai i kona poo "E ka makua, nani ka loihi o kou'mau penitenia ana. Ua pono nae, no ka mea, oka nawa hope loa iho la no keili i loaa ai ia lakou na penitenia "ina. Ua hoomakaukau anei oe ia lakou no ka make?" Pane aku la o Cederica e like me ka hiki iaia ke kamailio ma ka olelo Farani. "Ua maopopo mua no ia mea iallakou mai ka manawa mai i ike ai lakou i na|poe nana i hoopio ia lakou." Ma ia wa maopopo iho la ia Foronadebufa ke ano kaliuli o kana olelo ana ma ka leo Sakona, i mai la oia. "E Sir Feria, o kau kamailio ana he ano leo Sakona loa, ia." "No ka mea," wahi a Cederica, "maloko o ka pa moneka o Stj. Witola i Burton ko'u wahi i hanai ia ai a nui, jie Noremana maoli no nae au." "Pela ea,' wahi a ka barona, "he Noremana maoli io no oe, a kupono no ka'u hana i manao ai nau, no ka mea, aole he elele e ae. Oka hale moneka kahiko o Sfc. Witola, he punana ia ona ilio hae. E jiiki koke mai no ka la e hiki ai i kapa moneka ke malama ina kahuna mai na Sakona mai me he mau kapa kila la." ke Akuia makemake ke hanaia," wahi a Cederica me ka leo kuwo eehia, ana ia mea i liaawi aku i ka ia Foronadebufa, "ke ike nei au," wahi "ua moeuhane mua no ka paha oe e hiki ana ko makou mau kaiuika kaua iloko o ko oukou wahi puhi palaoa, ame na wahi hoau waina. ina e hooko pololei oe e ke kanaku hemolele i ka'u kauoha, aole he meananu e hoopilikia aku i kou keena moe."

"E hai uaai oe i kau mau kauolia!" wahi a Cederica me ka hoonaukiukiia., hahai mai mahope o'u mawaena mai o keia ala ololi, a hiki i ka puka pa malu, malaila e hookuu aku ai au ia oe." A iaia e hele nei mamua o ka mea nana e mauaoio nei he kahunapule, ke noke mai la oia i ke kamailio me ka hahai ana i kanamau kauoha. ~ "E Sir Feria," wahi ana, "ua ike oe i na poe hana puaa Sakona ma o, ka poe e aa mai nei e hoouka ika pakaua o Torekuilatona. A hiki aku oe i o lakou, e hai aku oe i na olelo hoopalupalu manao i mea e hookaulua ia ai ko lakou 'hoouka aua mai i ka pakaua nei no na hora he iwakaluakumamaha, a iloko o ia mau hora he iwakalua e lawe aku oe 1 keia palapala i kahi a'u i kauoha aku nei ia oe. E malama pono, he hiki no anei ia oe e Sir Priest ke heluhelu iho?" "Aole," wahi a Cederica, "no ka mea, o ka'u mau oihana pule apau he hoopaanaau wale no, e hoonani ia ko kakou Lede me St. Witola!" "He elele kupono loa io no oe no ka lawe aea i keia palapala. E lawe pololei oe a hiki i ka pakaua o Pilipi de Malovonia, e hai aku.oe mai a'u aku keia palapala, na ke Te'mepela Beriana de Boisa Guilabita i kakau, e kauoha aku oe e hoouna loa aku i loka, elike me ka mama o ke kanaka ame kalio e hiki ai ke holo. E hai pu aku nohoi oe, aole e lohi a loaa mai makou me ' ka maikai maloko nei o ka pakaua." Me ka leo ikaika kuoo i pane aku ai o Cederica. "Ma o kuii makua haipule la lioi apau i ola a make iloko o Enelani nei, e malama pono no au i kau mau kauoha apau. Aole e liiki ina Sakona ke hooneenee mai a kokoke imua o keia mau paia, ina ia'u ka mana e hiki ai ke kaohi aku ia lakou ma o." "Ha!" wahi a Foronadebufa, "ke hookahuli hou ae nei oe i ke ano o kau olelo ana, ua koa a * wiwo ole l*au olelo ana i keia, me he mea la kou puuwai elipono ana i ka luku ia o ka poe Sakona, eia nae he pili makamaka no paha oe no lakou?" Aole he makaukau loa o Cederica e pane koke aku no kela ame keia mau olelo pane kupono aku, he lohi kona noonoo ana, aole elike me Wamaha ka mea akamai i ka pakui oblo 'No keia mea, puana ae la o Cederica i ki ki '-i

\; ;; ,;; ;- ; ,-j:; : ; v■; - y i r.' ;.. ; ;; ';. olelo laiina, ame na huaolelo pili i ka hoomaua Akua ana i mau eilelo kupono e pani aku ai no ka niaau hope a ke alii Barona. Pane-mai la o ForonadebuJfa: "He oialo kau e olelo mai nei, a mai poi&a ia'u ka hoomanao ana no kekahi hana a lakou me ka abota momona, ua liookuu olo'helohe aku lakou iaia. Aole anei o St. Joe ka inoa o ua abota la a lakou i powa ai, ka mea i nakinaki oloheloheia ma ke kumu laau oka, me ka hookokonoia ana e himeni ae i kekahi naau pule mesa? "Aole, he okoa ka hoi ia, oia ka abota i fcalpheia e Cualatieta o Mideletona, kekahi oko inakou mau naita. oka na poe Sakona kolohe ana, oia ka hao wale ana i n* kiaha, ame na kukui ihoiho ame na waiwai o loko oka halepule ma St Beet, aole anei na lakou ia kalohe i hana maloko oka halepule? Aole anei pela ka oiaio a'u e olelo aku neii ia oe? Ua hana lakou i kela mau hana mamuli iho no o ko lakou mau manao hookano, hookiekio a haakei, m» ko lakou manao 0 lakou ka oi maluna o na mea apau." Oiai o Foronadebufa i hoopuka ae ai i keia niau huaolelo, aole no he wahi pane leo mai a Cederica mai, ke noho mai la no kela e hoolohe 1 na olelo a ka barona, oiai e noonoo ana oia i kana mea e pane aku ai i na ninau a ka barona. A no ka pane ole aku o Cederica i keia mau olelo i ninau ia aku imua ona, ua ku ae ua barona nei iluna a holohiolo iho la iloko oka rumi, kahi hoi a laua e noho pu ana me ke Sakona Cedevica, ke kanaka hoi ana e kuhihewa loa nei he kahunapule oiaio. Oiai laua noho hamau ana me ka puai wahi leo ole, ke noonoo ala o Cederica i pane kupono no na ninau i waiho ia aku imua ona, oiai he hemaheina loa oia ma ka olelo Farani, he ulolohi kona noonoo, nolaila, noho hamau iho la no oia me ia me ka pane wahi leo ole mai imua o ka barona. Ua loihi wale ia noho ana o laua, akahi no a loaa mai iaia (Cederica) ka noonoo maikai, no ka pane i ka hainaio ka ninau i waiho mai imua «na. la wa nana pono mai la oia ika barona, oiai no ka barona e holoholo ant, a mahope oia wa i pane mai ai oia imua oua barona la me ka leo piha haalulu, a nakā h%alulu ana hoi kona nui kino. !

"0, he poe kanaka ai-a lakou," wahi a Cederica. "Ae, ua inu wle i na waina laa o loko o na halepule a lakou i aihue ai. E ke kahunapule. ke manao nei paha e Hoopai ia lakou no ia hewa a lakou i hana ai?" "Pela kuu manao e hoopai ia lakou," walii a Cederica. Ua ike mai o Witola i kuu naau no ia mea!" . Ma ia manawa, alakai aku la o Foronadebufa iaia i kekahi puka pa uuku o ka pakaua, a hele aku la maluna o kekahi papa i hooinoeia inaluna o ka auwaha, a hiki i kekahi pa uuku i hanaia no na koa e pee ai me ka lakou mau mea eha, he wahi pakaua pale mai no loko o ka pakaua nui, a kauoha mai la oia ia Cederica. "0 hele, a i hooko pono oe i ka'u kauoha, e ike auanei oe ke lioi hou mai oe i anei, ua like na poe Sakona. me he ahu mokaki ana la o na puaa nia»ce ma na kula o Sefila. Manao au he kahuna puni mea inu oe, mahope iho o ka pau ana o ke kaua, e komo mai oe i ka pakaua iiei a e loaa wale ia oe ka waina e liiki ai ia oe ame kou poe moneka 'apaukeinu." "He oiaio e halawai hou ana no kaua," wahi a Cederiea. "He mea pono i mea kahiko no kou aina e paa ai," wahi a ke alii Noremana, a ia wa no, onou aku la oia hookahi dala gula iloko o ka poho lima o Cederica, a hoopuka akuTa iaia ma ka puka o waho loa me ka oleio hou ana aku iaia: "E hoomanao oe, e koli ia no kou ili ina aole oe e hooko i ka hana a'u e waiho aku neya oe." "Ke waiho aku nei au nau e hana mai no'u na mea elua, ke ola ame ka make," a liele auau aku la oia i waho i ke kula akea me ka olioli, a i kona kaawale ana aku, hnli ae la oia a pane liou īnai la. "Ina kaua e halawai pu hou ana, aole au e hookuu maikai aku ana i kou lima." Huli pono aku la oia i ka hale kakela, a nou aku la i ke dala gula i kona mau pou me ka i ana: "E ka Norremana wahahee, e make pu kau dala me oe!" Aole i lohe pono loa o Foronadebufa i na olelo hope a Cederica, aka, ua ike nae oia i ka lele ana o ke dala ame kona kani ana ma ka paepae puka, kahea aku la oia i na poe kiai puka. "E ua poe pana pua, e pana aku oukou i kela

ka-huna monekftP r ""A oiai lakou e lena ana i ke kakaka, manao hou iho la ua alii Barona nei aole he mea ano e kekahi e hana ia ana e ke kahunahule, nolailu, papa hou aku la oia, i ka i ana. w Ua oki, e heokuu aku iaia, no ka mea, aole a kakou elele kapono eae e lioouna aku ai. Manao au aole oia'e kumakaia aku ana ia'u, a nia oia e hana ana p€la i ka ino no'u, e hana iio au i na hoomainoino ana a pau maluna o keia mau ilio Sakona e paa nei. Ho! eka lunapaahao Gile, e lawe mai ia o Rotewuda imua o'u ame kona hoa, me Coniga%oro, a o Atelaua paha, owai la kona inoa? Gko lakou mau inoa ua hookae 11 ui ia e na Noremaoa aole lakou i maa i ka puana ana ia mau inoa, ua like me ka mea o ka puaa wahi i ka ihu. ?> Kuhea ae la ia i kekahi ona kauwa: "E lawe niai i kekahi hue i-e waina, i hooioaemae aku ai au ina manemanea keia mau ai, e halihali loa i ke keentji paikau, a ilaila e lawe ia aku ai na pio." ! Ua hooko ko|ke ia mai la na kauoha apau a ua Barona nei, a| i kona wa i komo aku ai i ke keena waiho mea| k&ua, kahi i hoahu ia ai na -waiwai pio apau i kona makuakane, ame ia pu, aia hoi e ku and ka huewai waina iluna o ka pakaukau okā nu|, a e noho ana na pio Sakona me na koa kiai ehk. Inu mua ae la ua ForonaI debufa i kekahi mau kiaha waina, a inahope iho kamailio rnai la ina paahao. Ma keia wa ua huki loa iho ln o Wamaba i kcDa papale a pili loa i ka maka, a uo ka like pu o kona lole me ko Cederica aole hiki| i ka Barona ke hoohuoi koke nona, a pela i ike ole ai oia, ua hala ka puulena. No ke aao noenoe o lja iho ana iho oka apu waina, ua ane h(j>omakau ia na kiohiona oua I keiki Noiemana o ka pakaua o Forekuilana. Ekemu nwii la ia i ka i ana: "E na keiki hanau o Euelani! Pehea ko olua manao iko olua hookipaia ana mai uoij ma Torekuilatona nei? Aole auei olua i no ko olua ano hoowahawaha haakei ana i ke keikialii o ka hale o Anjou ma kana papa aluuuna? Ua hoopoina anei olua i ke ano o ko oluajhoomaikai ole aaa i ka lokomaikai o ke Alii Jveoni, a haku l»oi o na niea apau ? (£ hoomauia ahu ana.)