Ke Au Hou, Volume II, Number 23, 7 June 1911 — He Moolelo Walohia No Evalina Minela KA UI NOHEA I ALANA IA MAWAENA O NA ALOHA ELUA-KE ALOHA O KA IPO AME KE ALOHA O KA MAKUA—KA MANA O KE ALOHA [ARTICLE]

He Moolelo Walohia No Evalina Minela

KA UI NOHEA I ALANA IA MAWAENA O NA ALOHA ELUA-KE ALOHA O KA IPO AME KE ALOHA O KA MAKUA—KA MANA O KE ALOHA

MOKUNA 111 lle Leo Walohia Mai ka Ilina Mai—"No ke Aloha o Ka'u Mea i Aloha ai." Alaila, nana pahaohao inai la o Evalina iaia, a haawi mai la hoi i kona lima me ke kamailio ana mai nohoi: "Mai hopohopo oe i ka hoike ana inai ia mea ia'u, no ka mea, ua makaukau au e hoolohe i na mea e puka mai ana mai ia oe mai—ina no ka pono a no ka pono ole paha, pilikia a pilikia ole paha, ano ka pomaikai a pomaikai ole paha. E hai mai oe ia'u ina mea apau. Ua maopopo mua ia'u na mea weliweli apau au e hoike mai ana. E Keoki, ke ike nei au i ko'u puanuanu a koow.'' I keia wa 1 ku ae ai o Keoki iluna, lalau aku la ia i ke kihei a hoouhi aku la maluna o Evalina, a paa pono kona kino. Hele aku la ia a ma ke kapuahi hoopumehana a hoaliali aku la i ke ahi me ka pao ana aku i wahie hou. Ua aae la ua ahi 'la me ka maikai, a o ae la kona mau kukuna hoopumehana, a ua lilo ia i mea e oluolu ai o Evalina, oiai, ke auhee liilii aku la ke anu mai iaia aku. "Pehea oe i keia wa?" wahi a Keoki Leone i ninau aku ai ia Evalina. "Ae; ua maikai iki hoi au. Ua hiki pono ia'u ke hanu, a ua ike au i ka pumehana o ko'u kino, eia nae, he ano pilipu ko'u mau lala." "He ano molohai pu kena au e ike ala. Pehea la; e hapai iki ae paha au i kou poo a kiekie?" "Ae, ina he aloha kou ia'u?" I kela wa, lalau aku la o Keoki i ka uluna a hoomohalahala pono ae la me ka hana ana a maikai, alaila, hoowoo iho la i ke poo o

Evalina maluna o ua uluna la. A me ka mahiehie maikai o kona mau helehelena haawi mai la oia i kana mau hoomaikai ana, a ua hoopiha loa ia ko Keoki uhane me ka hauoli. "Ano, e kuu Evalina aloha," wahi a Keoki, "e pono oe e hiamoe a e hooluolu maikai, a mai noho oe a kamailio." Kunou malie mai la ko Evalina poo a nipo aku la hiamoe, oiai hoi o Keoki i noho iho ai ma ka aoao o ka paoe. Mahope iho o ka hala ana o kekahi mau minute o ko Keoki Leone noho ana me ka nana malie ana nohoi ia Evalina, ike aku la ia i ko Evalina oni ana ae a hapai ae la i kona lima a paa ae la i kona umauma, a ua lilo hoi keia i mea no Keoki e puiwa ai. "Aohe pilikiia," wahi a Evalina i pane mai ai, "ua pololi ia au. Ua hele ko'u opu a a aneane pu. Ina paha e komo wahi mea ai aku ana, maikai loa." Hoomaopop'o iho la o Keoki, ua makemake kana mea i aloha ai i wahi mea ai; « o ka mea pilikia nae, aole oia i ike i kahi e loaa ai ia uiea. Ua nui loa kona kaumaha, me ia kaumaha e loloku ana iloko ona, pane mai la ia: "E kuu Evalina aloha, ua aneane e ao, a ma ka wa e hoi mai ai ka mea nona keia wahi hale a kaua e noho nei, e hoouna aku no au iaia e kuai mea ai nau." I keia wa nohoi.ua huli ae-la ia a nana aku la ma o a maanei o kahi rumi, a ike aku la i ke poho kopaa ma ka paepae o ka . puka ani. ani. Hele aku la ia a loaa ua poho kopaa ala, a i kona nana ana iho iloko, ike iho la ia i kekahi mau wahi puupuu kopaa, a ike pu aku la

nohoi i ka pahu waiho mea ai a kahi kanaka & me kekahi omole wai aiai. Hoao iho la ia i ka wai o ua omolo la, a hoomaopopo iho la, he Waina keokeo Imiperiela. Nolaila, hoi mai la la a ma ka aoao o ka moe noho iho la. Haawi aku la ia ia Evalina i kekahi puupuu kopaa, a ninini iho la i ka waina keokeo iloko o kekahi kiaha. Ma ka wa hoi a Evalina i omo aku ai i kahi puupuu kopaa a pau, ua* ano konini ae la ka ikaika o kona houpo, a ano kanahai iki mai la hoi ka lapa ana aka pololi iloko ona. Pela mau ka Keoki hanai ana iaia ike kopaa me ka hooinu uuku āna i ka waina a hiki wale i ka hoi ana mai o kahi kanaka nona ka hale. "Pehea o iala?" wahi a ua wahi kanaka la i ninau mai ai ia Keoki. Kuhikuhi aku la ko Keoki manamanalima ia Evalina me ka pane leo ole aku. "Auwe no ka hoi ka pomaikai nui -wale o kaual Aka, malia oke ola kai loaa iaia, aua lilo aku kona noonoo maikai mai iaia aku. Pehea, he hoomanao no nae paha ia?" "Ae,'' wahi a Keoki. "Ina pela, ua palekana loa." "Ua lana loa ko'u manao e loaa iaia ia haawina pomaikai." "Ea, e nana mai oe i keia mau mea i loaa ia'u iloko o ka pahu kupapau,'' wahi a kalii kanaka i pane mai ai, me ka hoikeike ana mai hoi i kona poho lima ihele a piha i na pohaku momi nani. "Pehea, ua hoonalowale aku nei nae palia oe i na moali apau ona mea a kaua i hana ai maloko o ka pa ilina?'' "Oia ke kumu nui o ko'u haalele ana iho nēi ia oe. A eia kekahi mau mea i loaa mai nei ia'u," a hoikeike mai la ia i kekahi mau kui nao nunui eha. "Oia io ka hoi," wahi a Keoki i hooho ae ai me ka hikilele, "ua poina loa ia au ika hai ana aku ia oe no keia uiau kui." "O ke kumu no i loaa mai nei ia'u o keia mau kui, oia 110 ko'u pahaohao loa no ka hiki ana ia oe ke a'e maluna o ka pa, nolaila, hele sku nei »u e »ana ma kahi au i pinana ai, la'u

i hiki aku ai malaila, ike iho la au i keia mau kui nao loloa, a hoomaopopo iho la au, pela ka ōe i pii ai a kau i|una o ka pa elike me na luina moku. Ua wehe mai nei au i keia mau kūi, a hana aku nei i n£ mea e nalowale ai na meheu wawae o ke koiohe. Mamua o ke kani ana o ka ai'na awakea o keia la, e paa &i i ka palaina puna ia ka lua-pao, a he mea *Mftfpopo loa hoi, aole kanaka hookahi mawaho aku ou ame a'u, i ike ua hemo inai ke kino o ke Kaunawahine Birene mailoko mai o ka pahu kupapau.'' Komi mai la ua wahi kanaka ala i ka lima o Keoki, a pane mai la me kā leo nahenahe: "Ea, ke manao loa nei au, ua puhipuhi laau aloha īa mai nei paha aU e oe, akahi ko'u~ hali'ali'a aloha ri>au ia oe, mea ae nō ia wahi mea, e hoomanao, a ke ano poina pu mai nei ko'u noonoo i ka'u hana ponoi.'* "Auhea oe i kuu hoaloha maikai," wahi a Keoki, "i wa okoa aku ia e hoike aku ai au i ka'u niau hoomaikai nui ia oe. O kau hana i keia wa, e oluolu oe e hele e kuai i wahi kai pipi supa maikai loa, me ona wahi moa aala i omaia, i waina Bordeaux ame na mea ai maikai no apau loa e loaa ana ia oe, a n>ai nana oe i ka nui o ke kumukuai o ia mau mea." "Ua kakahiaka nui loa paha keia, aole e loaa nui ana na mea ai maikai ia'u i keia wa." "E kauoha aku oe e hanaia na mea apau a'u i olelo aku nei ia oe, a o ke dala ka'u e haawi aku ia oe, oiai oia ke kumu e loaa ai oia mau mea apau ia oe. Mai hopohopo oe no ke dala. Eia mai ka bila dala o 500 hapaha Farani no kau mau mea apau e hoolako mai ai," a haawi mai la oiKeoki i ka bila dala i ua wahi kanaka la. I kela wa, haalele iho la ua wahi kanaka la i ka hale, a hele aku la e hooko i na mea a Keoki i kauoha mai ai. MOKUNA IV Ua Maewa Au I ke Aloha—Kb Luaielk"ia NBI Kuu Nui Kino —Pauma Hala Olk na Kikoni Ana a Kuu Puuwai Louluu Oiai o liobata de Malatere e huli ana ia Keoki Leone Laiuabereta ma kahi kaona i kapaia o Bois de Boquett, peto hoi m oa kapa o

ka muliw&i Seine,aia no o Keoki e noho aua noa loko o kahi pupupu hale o Petero Rikeke, ma ka aoao o kekahi pakaiikau poepoe, a e kamailio aku ana ia Evalina no ke ano o kona pakele kupaianaha ana mailoko mai o ka luakupapau 1 kanu ola ia ai oia. Ua pau ae la ka laua paina mama %na i k.o laua aina kakahiaka, a e ikeia aku ana nohoi ke koena o na mea ai ono e ahu ana maluna o ke pakaukau; a o kahi hoaloha hoi oia o Petero Kikeke, ua pauhia loa ia oia i ka hiamoe kulipolipo maluna o kekahi noho papa laau pama ma ke kihi o ka hale. "Ae; he kupaianaha maoli io no keia ola i loaa ia'u mai ke aloha mai o ke Akua," wahi a Eyalina i pane mai ai ma ka wa i pau ae ai ka Keoki Leone hahai ana i kana moolelo. "Ma ka wa i ala ae ai au mai kela hiamoe kulipolipo mai a'u i hiamoe ai, me he mea ala ua make maoli no au, ike iho la au ua kanu ola ia au. Aole i kana mai ko'u makau ame ka piha i ka weliweli. Ua okakala ae la ko'u lauoho a kunahihi iluna, a ia wa i uwe kapalili ae ai au me kuu ikaika apau. "Ia wa, ua hu mai la na hoomanao walohia ana iloko o'u nou e Keoki Leone. Aole i kana mai ko'u aloha ia oe. Ooe okoa wale mai la no apau imua o ko'u mau maka, me he mea ala nohoi, e noho kino mai ana no oe ma kuu aoao me ka aahu manewanewa. Oia ka'u i nalu iho ai iloko o'u, eia io no paha oe maanei e kuu Keoki aloha, a ina pela e hiki ana anei ia oe ke hoopakele ae ia'u mai ka luapa'u mai o ka make. He oiaio e Keoki, aole au i kuhihewa ma.ia manao ana, oiai, ua lohe oe i kuu uwe ana, aua hoopakele io mai oe ia'u. E Keoki, he anela hoola oe mai ke Akua mai." "Pela io no, ua haawi mai ke Akua ia oe iloko o na umii ana a na kipona nehiwa o kuu aloha, a hoihoi mai la hoi i ka pomaikai ame ka hauoli i kaili lima nui ia mai a'u aku e ka puuwai awahua.'' "He mea oiaio loa au i olelo mai ]a o Keoki, a pela oe i ike ai ia'u ua maewaewa uiahope o ka raea a'u i aloha ai ame ke aloha o ka luaui makuahine o

' : - | : ; : j; :V V -;-. -V ■.: ■■■ vv-V^ V ..> ■ "O ka thea i>iaio a'n e manao fe-fattu__ Evali na aloha, oia no ke aloha a oia ka mea i l&fiakila maluna o ka luakupapau. i Ke nana aku nei au i ka bora e hoea mai ai kuu hauoli.'' ' "Aloha ino no ka hoi oe e Keoki. Ke hookaukolo mai nei no kau mau olelo no» no a me a'u, aka, ua poina paha oe i ka hoomanao ana iho, ua mok īhia ke kaula o ke aloha mawaena o kaua, oiai, ua mareia au i ke kane?" "E kuu aloha," wahi a Keoki i pane aku ai, ua mokumokuia ke kaulahao nana i nakiikii a hoopaa ia oe me ke kanaka au i aloha ole ai e ka anela o ka make. E hoomaopopo oe, aia mawaena ou ame Kauna Birene, ka waha~o ka luakupapau ame ke pani pohaku mabala o ka holowaa i waihoia ai oe. Na'u ponoi oe i lawe mai nei mailoko mai o ka pahu kupapau puanuanu, a mai na lima huihui koo-u mai hoi o ka ānela o ka make, a nolaila, e kuu Evalin&, na'u oe, a na'u wale no. Aole loa au haawi a e hoihoi hou aku ia. oe i kau kane." "Aka, e Keoki, pehea la e pau ai ka mana o ke kanawai o ka aina? Mamuli oia mea, e hiki ana no i ke Kauna ke kii mai ia'u, a nele oe e kuu aloha." Ike aku la o Keoki i ka haloi ana ae o na waimaka ma na maka o Evalina, aka, ua huli ae la nae kona poo ma kekahi aoao. A no Evalina hoi ka uwe, ua uwe naaupo pu wale aku la no hoi me Keoki. a liuliu wale pane aku la ia: "Ua make hoi ke Kauna-wahine, ahe elua wale no kanaka ma ke ao nei i ike, eia ke Kaunawahine ke ola nei no. Owau ame kela makamaka opu lokomaikai e moe mai la ma kela noho, ka mea hoi nona keia pupupu hale a kaua e noho nei. Me ke dala e hiki ai ia'u ke pani aku i kona waha a paa, a hiki ole iaia ke kamailio no na mea e pili ana i ke ola hou ana o ke Kauna-wahine Birene." "E Keoki," wahi a Evalina i pane mai ai me ka nana pono ana mai o kooa mau maka, maluna o Keoki, me ka ninau ana mai boi: (< Heaha la kou manao nui! 1 ' "Makemake au e haalele ia Parto n«i ma kou wa 3 ik&ika poao ae ai, a e ha«lele boi i k*

uluwehi o kona mau pua ame kona kulaiiakau? hale Moiwahine nani, a ia kaua e helepu ai> e hele kaua malalo o na inoa hoonalonalai'' ''Ea, e Keoki, ua noonoo uluaheWa 3ar paha Oe? E manao anei oe e haalele aui ko'u ohana?'' : "Ē haalele kaua i na mea apau i keia wa, a e imi aku kaua i wahi no kaua e malu ai, a hiki ika wa e ike ia ai ka pono mawaena ou ame a'u, e lani ana iluna, a e honua ana i lalo nei, alaila, noonoo mbi kaua ia hope nei." • I keia wa i palulu ae ai o Evalina i kona mau lima i kona niau maka, uwe iho la, b me ia uwe nohoi, pane mai la ia ia Keoki: "Aole! Aole! Aole hiki ia'u ke hana pela. He mea oiaio, i ko'u kanu ola ia ana iloko o ka luakupapau, ua manao ko ke ao nei apau, ua make au, a ua kaawale loa aku ka uhane* ola mai a'u aku. Oiai e mau ana no ka a ana oke kukui o ke ola iloko o'u, pela no ka mau ana o ke kuleana o ke Kauna Birene maluna o'u, mamuli o kona mare ana ia'u, elike me ke kanawai o ka aina ame ke kanawai nohoi oke Akua. Aohe hiki ia'u ke makaia ae' i Veia aelike laahia i hanaia me ia. Oiai hoi e aneane ana e pio iho ke ola iloko o'u kahi i kuleana ai ka materemonio mawaena o'u ame Ka> una 6irene, aia hoi ua hoopakeleia ae la au e oe mai ka make mai. Ua a hou ke kukui, ka lama o ke o)a me ka ikaika, a ma ia mea ua hoopaa ikaika hou ia ke kaula inateremonip, mawaena o'u ame ke Kauna Birene, a ua mahuahua hou kona ikaika e paa nei maluna o'u. He keiki ka'u e Keoki, aole hiki ia'u ke haalele iaia." "Aole anei e hiki ia'u ke kaili malu mai iaia m&i kona makuakane mai, a hiki nohoi ia kaua ke lawe aku iaia?" "E Keoki, he hana menemene maoli keia au e manao nei." "E hoomanao hoi paha oe, ua oi maoli aku ko'u aloha ia oe mamua o na mea e ae a pau, aoie hiki ia'u ke ola ke ole oe. O %o'u makemake wale no o kou lilo loa ia'u, ana'u mau loa hoi oe. E hoolohe mai oe, e Ēv4lina me ka hoomanawanui. Ma kou wa e waiho ana iloko o ka luakupapau ua makemake loa au e pepehi ia'u iho, a īna e hoi hou aku ana oe me kau kane, alaila, 6 hooko «ku au i kuu me» i manao ai."