Ke Au Hou, Volume II, Number 25, 21 June 1911 — Kaka'o ka Waha o ka Ua Nahua i ka Nahele! "AHU IHOLA KA HOKA I KAPAKAI." [ARTICLE]

Kaka'o ka Waha o ka Ua Nahua i ka Nahele!

"AHU IHOLA KA HOKA I KAPAKAI."

Mr, Lunahooponopono o Ke Au Hou, ka Hiwaa ka Lahui —"Aloha Na'i Aupuni " kaua. E ae mai oe i ka'u mau iniki ohi ia "O-u-ka-maka-o-ka-wauke-oi-opiopio" ame na auna kue i ka moolelo kumau o Kamehameha a Kamakau i kakau ai no ka hanau ana ame ka mea nana i hanai i ke alii, e ohi lauhulu wale ia mai nei e lakou hoopilipili alii ma —-oia hoi o ka hoopuka ana i na kuauhau hoike piīi alii, he hoopilipili alii no ia. He nui kuu aloha ia oe e Kamaka Kilimana, imi iho la au ia oe ma ka papaaina kuhinia o Ke Au Hou, aole oe i loaa, a manao iho la au ua pee oe. £ia ka, ua imi keena hou oe, a oili mai ana ma ka epaepa palauiau o ke "Kuokoa." E kala ka a-he, he okoa ka mea nana e kakau, he namu haole a kikoi ka olelo, i ka pa pono ana aku la, he mama hoi kau i ka holo. He ano hapa no paha, ke hemahema ala i ke kakau Hawaii ; aole hoi e hihi ua hoopaa oe i ko inoa malalo. No Kamehameha hoi ka kaua kumuhana, a i kuauhau aha keia au e hapuku wale mai nei, oiai, ua ike no oe he nui na poe pili iloko o kena kuauhau elike me ka nee ana ma ka nohona kane a wahine a makua ame na keiki, aole o oe wale no, a o oukou paha. Aole o'u hoole no kou pili alii, oiai, he pua oe na na alii o Awini. Aka, he mea hilahila ka pai kuauhau, wahi au; pehea la nae oe e hapaimemeue mau mai nei? Ei ae no o Liliu, oia ke alii i ikeia. A eia iho a nui wale na pua alii maoli e ola nei, a eia no na pua a Kaumualii a pela no me ka Kanekapolei mai a Kamehameha mai, aole he laele a pale halii au i pane kikaho mai ai. No Awini, he aina kauwa ia, ua kokua maiko loio o Kalolowohilani Imaikalani o Kalia, makai pono o Kawaiahao, i ka'u hoike no ke kauwa lae puniia, a "kauwa kikoni" a "makawela," wahi ana, aka, "aole i Awini wale ua puni na moku." (E ahu ana.) Ilaila i pee ai o Kaonohilani i ke kaikuaana ia Kupuioholani w., a kapaia ai he kauwa, wahi a Imaikalani ma ke "Kuokoa" o ka la 10 o lune, a pela mai no o Kaopua o Kapalama, ma ia pepa no o ka la 16. O kou haule pio mua ana ia ia'u no ke kauwa o Awini, a haule pu me na loio kakoo ou. Aloha no paha oe. O kou haulepio elua ana, oia ka hiki ole ia oe ke hoike <mai i ka inoa o kau alii i hanau ai ma Kokoiki, Kohala-waho, a kapaia ai kela pohaku o "Hanau Alii," au i hoole mai ai aole o Kamehameha ua alii ala. O kou nele a ho-a-a, oia kou haulepio, a mau no ka pololei o ka moolelo a Ka-

makau, H* makehewa k* eukou mlu oielō haku lauwili no Kamehameha, No kuu inoa, aole ia o ka kaua kumuhana. Aole no he mea pono no'u e hoike koke i keia wa i ko'u inoa, o hele mai oukou i Alanui Kukui nei e huhu ai ia'u a papa mai aole au e kue i kau moolelo lalau. Aohe'a'u nana i kou pane ole, oiai, ua ike au aole e hiki ia oe ke hoopio i ka pololeio ka Kamakau hoike no Kamehameha. Maanei ( e haawi aku ai au i kuu aloha poina ole iaoe, a hoonee aku ka'u paio ana me "Imaikalani" kekahi o kou mau loio kakoo, a pela hoi me "Kaopua" o Kapalama lo'i laiki. E na mea hanohano, ua poina ia olua i ka hoike ana mai i ka inoa o ke alii i hanau ma Kokoiki, a Kamaka Kilimana i hoole ai aole ia o Kamehameha. Ua nele like oukou apau. Alawiki aku nei olua i Ainakea, a mai laila aku ke kukini a kiola i ke alii ia Kahaopulani ma Awini, uhi ia ike ope olona nalowale. Moku ka piko oke alii i ka ohe, a hoihoi ia iloko o ke ana o na pali hulaana o Awini e hanai ai. (Pela paha?) O ke k'imu o kela pohaku i kapaia ai o "Hanau Alii," oia no ka īke a-na o na alii ia Kekuiapoiwa e kalele ana iluna o ka pohaku i ka wa i pae mai ai mai ka waa mai, manao lakou ua hanau ke keiki, ika imi ana nae, aole. Iloko no oka halau i hanau ai o Kekuiapoiwa. He po ino ia, he ua me ka makani, he hekili me ka-uwila. O Naeole he kahuna ia a he iwikuamoo, oia ka mea nana i pule ka hanau o ke keiki no kona makemake e lilo i hanai alii nana. Ai ka wa i pauhia ai na 'lii i ka hiamoe i ua po ala, e haakohi ana o Kekuiapoiwa, oia ka wa o Naeole i lalau mai ike keiki i ka hanau ana mawalio mai oka paia hale, a nana i lawe e huna i ke ana ma Kapakai, a panaia ai ia wahi " Ahu ka hoka i Kapakai," no ka huli ana o na alii a nele, hoka aohe loaa. Pehea e loaa aike alii i ke kukini, ke ole mai na kahu mai, a i ole ia he kahuna hoi? O Naeole ponoi no ka mea nana i lawe i ke keiki a hanai ma Halawa, a aia no ma Naohaku ka mala uwala a Naeole i hanai ai ia Ka mehamea. He mau wahi pana keia i makaikai nui ia e na keiki Kohala mai na poe kahiko mai. E hiki anei ia oe e Imaikalani ke hoole i keia, a hai mai oe i ke a.na i hanaiia o Kamehameha iluna o Awini? Aia mahea? Pehea i ike ole ia ai? Mai hoopuka i na Koihonua ha'i kupuna lalau no Kauhiaimokuakama, eia ka pololei: O Kalanikaumakaowakea O ke kio palepaa aoe helelei E hioto ole ai ke kapu o Kauhiaimokuakama O ke kipu kai oolea O ka nalu nui ke popo'i O ka akoako i kulana O ke kai mimiki kukahalelo Ikea ke ana kahi a ka la e holo ai He Nohu-ku ke Lii he mea walania O Kaulahea o na Iliilimakaiaikawai O Lonoapii ke paniwai o Ka-no Nana e hoihoi ka wai hoi i uka ( Hoi no i ka pali kapu o na Lii O Kalani ka inoa e —ola —." Ke kali aku nei me ka mahalo, Kohala-Nui Koiiala-Iki. Alanui Kukui, Honolulu, Mei 25, 1911.