Ke Au Hou, Volume III, Number 1, 10 January 1912 — KE KANAWAI HOOKAPU AMAAMA [ARTICLE]

KE KANAWAI HOOKAPU AMAAMA

Ua laweia mai imua o makou kokahi mau hoomaikeike aoa no keia kanawai, e olelo mai ana ua hiki ole ka ke hopuia na poe e ku&i nei i ka Amaama mai naloko mai, a wahi a ia poe, ua kauoha maopopo mai ka ke kaaawai, ika noa o ke kuai ana o na Ainaama mai naloko mai. Aole makou i manag e kamailio hou maluna o keia ninau, aka, i mea e maopopo ai ko makou kulana ame na olelo i hoopuka miia ia aku e makou ke lawe hou nei makou i keiā ninau a kalai hou aku. Ika manawa e noonoo ia ana keia kanawai e ka Ahaolelo, i hala aku la, ua lawe ia mai ke kanawai me ka moakaka, e hookapu ana i na Amaama apau, maiko ke kai akea a ko na loko; aka, i ka ike ana o na oua loko i keia mea ua hoouna aku lakou he Loio e hakaibko o ke e k\je ana i k$ k<»pu o na

Amaama loko, a e hoihoi aku ke kapu a o na Amaama wale no o ke kai; ua nui ka ikaika o keia Loio, a ua lanakila kona a ua hooloiiia ke kanawai a kulike me kona makemake. Ua lawa oia ma kana manao ana a u& hookomoia ke kanawai elike me kana i manaō ai. O k.a 111 ea nae nana ke kanawai aole oia i i haa\yi pio mai, ua ike iho oia aia no he'puka e i'a loko, oiai wahi ana, ua lawa ole-ka ike o ka Loio nana mai na hoololi. Aia ma ka ĪPauku Ekahi kakou e ike ai i ka manao o keia kanawai elike me ia malalo nei: KANAWAI iio, Pauku x. E lilo no i mea hewa no kekahi kanaka ka lawaia ana, a i ole ia ka lawe ana, a i ole ia e lawelawe ana i ka oihana lawaia no ame ka lawe ana mai kekahi m"ai o na wai ik)ko o ke Teritore, i oleia, koe nae elike me ia i hoakakaia mahope ae nei, i ka Amaama, ilokar o kekahi manawa mai ka la i aku o Dekemaba a hiki i ka la 31 o Maraki, e hui pu ana me ia la, iloko o kela ame keia makahiki. A he hana hewa pu np hoi no kekahi kanaka ka hoikeike ana no ke kuai aku, a i ole ia ka loaa ana paha iaia no ka hoike ana, a 1 oie ia haawi aku paha ma ke kuai i kekahi Amaama, a i oleia iloko paha o kekahi o na manawa i hoikeia iloko o keia Pauku koe nae 0 ka hookapu ana o keia Pauku no ka lawaia ana a i ole ia ka lawe ana i ka Amaama, aole ia e pili aku i na ona a i oieia o na poe hoolimalima o na loko i'a i pa ia, i ona ponoi ia hoi e lakou. Ma ka hoomaka ana o keia Kanawai, ua oleloia: "Ua kapu ka lawaia ana iloko o na kai ame ka hopu ana, lawe ana, kuai ana, hoikeike ana no ke kuai ana a malama ana paha no ke kuai ana. Aka nae, no na Amaama loko ua noa kona. iawaia ia ana ame kona laweia ana.'' Ma keia wahi iho la no pau, aole i kamailio ia ua noa kou kuai anaaku ina Amaama loko, o ka ke kanawai e kauoha mai nei ua noa ia oe e ka mea loko kou hopu ana i i'a nau iho, aka, o kou kuai ana aku, aole oe i ae ia. Ma keia wahi kakou e nana iho ai, i ke akamai o ka Loio, mai manao kakou ua ike ole oia i keia mea, ua ike no, aka, 1 wahi e loaa hou mai ai kana kala, ua waiho iho oia i puka liu, i wahi e loaa hou ai iaia he hana a he pomaikai. O ka mea maopopo nae, ua hiki no i ka mea loko i'a Amaama ke lawaia a lawe mai i ka i'a

0 kona loko, aole nae ke kanawai i ae aku i kona kuai ana aku ia i'a. O keia iho la kahi e kue ianoi o keia kana\rai, oia hoi mamuli o ke kue o kekahi hapa i kekahi hapa iho .no o keia kanawai. A ina e hooholo mai ana na Aha ua kupono ole keia kanawai i kanawai, alaila, e nahalia mai ana no a kuai ia no na i'a loko. O ka minamina nae i keia kanawai maikai, he nui ko makou minamina, no ka mea, o-ke kanawai hookahi keia e hoao ana e hoolaupāi hou mai i ko kakou mau kai i keia i'a kaulana i ko kakou mau kupuna. Ua nui hewahewa na kanaka o ke au kahiko, aka, aole manawa i nele ai i ka i'a, he mea oiaio, ua nui a lehulehu na manawa i wi ai ka aina, aka, i wi ma o ka ai, aole ma oka i'a. Ua ike pono ko oukoa mea kakau i ka nui o ka i'a o na Kohala i ke au o kona mau kupuna, ua loaa wale mai ka i'a me ka luhi o!e, ua lawa no ka hapaha e paU ole ai i ka ohana no na la he nui walet aka, i keia mau la iloko o ka uuku o na kanaka ai i'a, ame ka nui mai o na io pipi ame na io e ae, ke pii nei ka i'a. Oke kumu o keia pii ma ka makou ike aku, oia no ka waiho ole ia he manawa e hanau mai ai ka i'a. Ua ike kakou a uakamaaina, ina e pepehi ia ana na pipi wahine i ko lakou uianawa e hapai ai e hiki mai aaa i ka manawa e pau loa ai na pipi. Hookahi wale no mea e laupai ai ka aina me na holoholona o ka haawi ana ia lakou he manawa e hanaa mai ai. Pela no na i'a. E haawi aku kakou i manawa no lakou e hanau mai ai. Ua hanaia keia eko kakou mau kupuna, a ua ike kakou i na hopena waiwai oia hana ana pela. Eae aku ana aaei kakou e lukuia mai na i'a i ko kakou mau la i mea e nele loa aku ai ka kakou mau keiki? Aia ka pane o keia ninau ia oe eke kanaka Hawaii. Ooe no ke make i'a ana, ua hiki loa i na kanaka o ko na aina e ke ola me na i'a o ko lakoa mau aina mai. 1 hea kau i'a e loaa ai e ke kanaka Hawaii? Maluna ae o keia mea, ke malama nei na hanauna o keia manawa ia mea he moloa, ka mea loaa ole iko kakou mau kupuna. Aua olelo mai ko kakou mau kupuna, o ka mea malama ia mea he moloa, he nele ka mea e loaa ana iaia.