Ke Au Hou, Volume III, Number 4, 31 January 1912 — KA HANA ANA O KE AKUA I KE AOULI AME KA WAI OLUNA [ARTICLE]

KA HANA ANA O KE AKUA I KE AOULI AME KA WAI OLUNA

Olelo A'o 6. Na Malamalama e ka Lani Hoomauia mai ka Helu 3 mai I mea e oluolu ai ka puka ana ame ka napoo ana o ka La, ua hana ke Akua me ke akamai loa. Ina e hoea a kapoo koke ka La, ina ua olinolino ka maka i kakahiaka mamuli o ke Alaula me he ula wena ahi 'la j a kahaha hoi kakou i ke ahiahi no ka pouli emoole, no laila mai ka li'ula me he wai anapa ala. He hookahi hora mamua o ka puka ana mai o ka La, kuu kekee mai ka La i kona mau kukuna iwaena o ka papa ea-hanu, a oia ka mea e nawaliwali ai kona ikaika. Ar.o ke pelu o ia mau kukuna, loaa ia kakou elike me ke koo_koo e moe pi'o hapa ana iloko o ka wai. Pela no hoi i ke ahiahi i ha'iha'i ia ai a lawe liilii ia na kukuna o ka La e na hunahuna liilii o ke ea. Oia mau hunahuna ea ame ka mahu loaa ka hooluu uliuli lani i ke aouli, a na ia ea hoi ame ka mahu e alakai i ka malamalama ma kahi e hiki ole ai ka La. Maluna ae o ke aouli, he eleele pu wale iho no aohe uliuli maikai o ka lani. Hui ke keokeo o ka malamalama me ka eleele lipolipo o luna, loaa keia uliuli maikai o ka pio'na lani i paapu i na kui hoku gula no ka oluolu maikai o ka maka ke ike aku. Ua hoohui ke Akua i ka malamalama ame ka wela iloko o ka La, i mea e loaa ai ke kolora, ka ulu ana ame ke ola o na mea ulu. 0 ka La ka lunahoomalu o ke ao, i kona puka ana mai, he ao; a i kona nalowale ana aku, nalowale pu me ke ao. O ka honua no nae ke kumu oia hana, no kona kaa ana maluna iho ona, a hoohuli liilii mau oia i kona mau aoao i ka La. He peresiden& hoomalu nohoi oia no ka makahiki a me na mahele makahiki. O ka honua no ke kumu oia mau mea, no koua kaapuni ana i ka La i na la he 365 ame ka hapa o ka la. 1 mea e huli pono ia ai kona poai waena i ka La, he elua manawa i ka makahiki. He hele pu ka mahina me ka honua i kona kaapuni ana i ka La, a ke kaa nei maluna no ona iho i na la he 27 ame ka hapa. He peresidena oia no ka po i kona

ia, aole e ike loa ia 110 ka huli ana o kona aoao pouli ia kakou, a huli hapa hoi kona mau aoao malamalama i ka honua. Ua ikeia no na ouli e like me keia i kona mau hoahele oia hoi na Hoku hele e ae. 0 ka po oia.ke aka o ka honua, ina e hele pololei ia "aka" maluna o ka aoao malamalama o ka mahina, he mahina pouli ia. Aia ika wa mahina poepoe wale no i ikeia ai peia, i ka wa e ku lalani like ana ka La, ka mahina ame ka honua, a o ka honua nae mawaena. He "aka" nohoi ka mahinay ina e hiki ia "aka" a ku ma ka honua nei, ua pouli ka La, pouli hapa i kekahi manawa a pouli loa i kekahi manawa. OLELO A'O 7. No NA I'a 1 iho la ke Akua, e hoopuka mai na-wai i na mea ola e holo ana maloko 0 ka wai. Ua ku loa i ka mahaloia na hana kupanaha a ka Mea Kiekie Loa maloko o ke kai ame na muliwai, aole nae e pau i ka haiia no ka nui launa ole mai, mai na mea liilii a na mea nui he lehulehu. . O na unahi ame na iwi, ka pilali e uhi ana ia lakou i ke anu ame ka make. O ka hu'ahu'a-kai, he mea ia e hoomaemae ai i na mea like ole, a ua hana ia a kapiliia maluna o na pohaku o ke kai e kekahi mau mea ola liilii loa. O ke ako'ako'a e mahaloia nei i ka nani, na kekahi mau ilo liilii o ke kai i kukuln ia mau mea i mau hale no lakou. Ona momi kumukuai pii, o ka hou paa ia o kekahi mau olepe o ka Moana Pakipika. Oka mea ulaula (purpur) e kahikoia ana e na'lii i ka wa kahiko oia na koloka, he wai ia i hookaheia e kekahi i'a iloko o kona iwi. O ka Nanatire, he wahi moo ia no ka moana he ewalu ona lima, ua kapiliia kona kino me he moku ala kona ano. Hookomo oia i wai i kona opu a nui i kaumaha kupono no ka holo maikai ana. Ilookuu oia i elua o kona mau lima, pa ka makani ma ka alualu e hui ai, oia ka pe'a 4 ' Elua lima iloko oke kai, oia na hoe. Hookahi lima mahope, lilo ia i hoe-uli, a holo no ia ma ka moana; oia no ke kapena, ka malama moku ame na luina. Ina e ike oia ika ino ame ka pilikia, hookuu no oia i na pe'a ilalo, a hoopiha hou ka moku

cX C4 b lUfj <4. iVv_. illviL* .» V* * * ia, i kela aine keia makahiki e wehe ana oia i kona aahu paakiki, a no kekahi mau la wale no pna huu no; ina.e henio kekahi o kona mau lala» e u!u hou ana no. L a hiki i koua umauma hou ke ai i kona uniauma kahiko a pau. Ea, kupanelia, ee? 0 ua Koholu, na rnea nui ma ka moana, he 00 a oi aku kapuai ka li a o kekahi, ho 20 kapuai u keu ke akea o kona poo, a o kona mau iwi waha uh iike me ke kanana e paa ai na i'ft liilil ke konio iloko ona; o kona momona ua hiki ke piha he 120 tona aiia, a. he mea e wai wai nui ai ka aioa a e pomaikai rfi ku poe kalepa. Ua ikeia he 24 kanaka maloko o kona opu i aloia, He kauanuino tn« ka inouna mawaena o na i'a nunui ame na i'a liiiii no.ke aiualuia ana e na kohoia, aka, he mea no nue ia e pono ai ka noho aupuni ana ma ka inoana. Hoio nui mai kekahi mau i'a mai Nupaunalani mai, he huli paha i ko lakou ola ke kumu o ko lakou holo nui ana ma o a maanei, a lilo no i kela ame keia makahiki i n.ea ai na na miliona kanaka. Nui no ka i'a i laweia i mea ai, aole no e pau ana, e hanau tnau. aria he mau miliona i ke gokona hookahi, a ua lako na wahi apau i ko iakou lehulehu ana. 0 ke Kamano, ke pii ala no ia ma na muliwai, a na ke Akua no e alakai i tnea e pono ai no na mea hanu o ka aina. 1 ka nana ia ana, uo ikeia ma na mea hoonui ike iloko o ke kulu Wai hookahi he mau tau» sani meu mea e hoholo ana a e ana, me he mea ala aia i ka moana akea. He kekahi, atio loihi kekahi, a he palahalaha kekahi. Hautiu keiki ola kekahi, a hanau hua kekahi, ua ale no kekahi i kekahi. • Elike me na mea o ke kai, pela no na muliwai ame ko na kahawai. O kekahi mau i'a, aia ka iwi mawaho a o ka i'o maloko; a o kahi mail i'a, aia kfi i'o maloko a o ka iwi no maloko, a mawaho he ili i uhiia i na unahi o pakele ai. He loihi ko lakou kaahele ana me ko lakou mau hale kaumaha, a he mama hoi i ka au me ko lakoa kino miomio i lako i na mahamaha me he mau

ciii& yj no ca .... koke no ia ilalo A ina e hookomo hou ia ka ea maloko, pii hou no oia elike me mamua, Ua hiki no i ka i'a ke hanu iloko o ke kai no ke ola ana, ano ka mea, he ea no koaa. Nolaila, uanui ka mana o ke Akua i ka hooponooono ana i keia naau mea kamahao. (E hoomauia aku ana.) I I . ■ lAi 111 !■■■ ■! ■