Ke Au Hou, Volume III, Number 5, 7 February 1912 — Moolelo Hialaai Nui ia o Sa Naita Wiliama Vanona KE DIA KEOKEO O NA PAE MAUNA O SADONI, KA LAWAKUA NOHO WAONAHELE O KATALANA, A I OLE, O KE PUKONAKONA KAULANA O KE ALOALII O EDEWADA KA MUA [ARTICLE]

Moolelo Hialaai Nui ia o Sa Naita Wiliama Vanona KE DIA KEOKEO O NA PAE MAUNA O SADONI, KA LAWAKUA NOHO WAONAHELE O KATALANA, A I OLE, O KE PUKONAKONA KAULANA O KE ALOALII O EDEWADA KA MUA

I ka hemo ana aku o Vanona mailoko aku o ka pakaua me kona mau ukali, ua wehe ae la oia i kona papale, a i ka wa i halawai aku ai o koua helehelena me ke anaina, aia hoi, ua like me he mea la e wawahi ia ana na puu i paa i ka hau o Garamafila i na leo hooho hauolio na makaainana Sekotia oiaio, e wawalo ana hoi mai kekahi aoao a i kahi aoao: "E ola mau loa ko makou mea nana i hoopakele!—Ko makou Alii Opio—A 0 kē Koa a puuhonua o Sekotia nei e maha mau loa ai, o Sa Naita Wiliama "Vanona ke'lii o na'lii, ao ka haku ona haku e ola ai o Sekotia." A o kela aoao mai kekahi o ka muliwai Tay i komo pu mai iloko o keia hauoli ana. I ka lohe ana o Rutawena a me kona ike ana 1 ke ohohia o na makaaainana kupa o ka aina me ka lakou mau.hoomakai he nui no Yanona, uai mahalo iho la oloko ona i ke kupono o ka haawi ia ana mai oia hoailona o kahauoli. Oiai, aole he akamai wale no ko Vanona ma ka hooponopono a me ka hoonee ana o ke kahua kaua, aka, ua ike pu no oia i ka hooponopono ana i na kanawai. Aka, no A.tola, ua komo ka manao lili a me ka hu ahu-wa iloko ona no konakomo pti ana mai la iloko o keia huakai a Vanona; ana i namunamu iho ai iaia iho no me ka lohe ole ia aku: "He wahi keiki haahaa hupo loakeia, aoiie i kujm ae ka heuheu, eia nae, oia iho la ka hoi ka keia poe Sekotia naaupo e haawi mai nei i ka lakou mau hoomaikai ana, he keu maoli no keia a ka lahui makapo." Pela iho la ka manuo lili e hoekepue ala iloko o . Atola, a uie he mea la he ano demona kona mau manao e hoakea ana i ke ala e komo aku ai na diabalo iloko o ka Paredaiso kahi a ka naheaa i hoowalewale mua ai i ke ao nei.

M uiope iho o ka pau aaa o keia hele makaikai ana a ua hoola la o ka lahui Sekotia, ua hoi .lio.u aku 1;i. lakou noloko o ka pakaua, a no ka pau ole o ka manao lili iloko o Atola no Vanon», ua haaiele iho k oia iaia ame Rutawena, a hoi aku la no ka pakaua Blair, malaila oia i hoolala ai i kona manao no ka hana ana»i kekahi.mau hana e hoohiolo ai i ko Vanona kulana kiekie. Iloko oia manawa, no ke kupilikii mau o ka pakaua i ka hele pinepine mai o ka poe makemake e ike ia Vanona, no ka papahi ana mai i ka lakou mau hoonoaikai ana he nui; nolaila, ua hoi aku la oia i kekahi pakaua mawaho o ke kulanakauhale e hooluolu ai, a he pakaua hooluolu no hoi ia no Rutawena. Malaila oia i hooponopono ai me kekahi alii o kekahi mau kalana no ka maiuhia, a me kahi e loaa mai ai ia mau mea. a peia hoi uie na mea apau e pili ana i ka hooponopono ana i na kalana aku ma ka akau o Sekotia, a hooholo iho la ia, oia ponoi no ke hele ma ia walii e hooponopono ai. Oiai, he wa ino ia, e nele uluulu ana ka ua ame ka makani. A haalele iho la oia, me Edewini, Gerahama ame na koa Lanareka he kanalima ona, a hele aku la e nana ika noho ana oka poe ona Hilana. iJ,t a ilio oia he hookahi la holookoa me na 'iii apau o na pakaua ana i kipa aku ai, a no ka m.iK.emake nui loa o na kanaka e ike iaia, ke kumu i hookaulua iki ia ilio ai ma kekahi mau wahi. Aka, ma na w.ihi apau aua i kipa aku ai, ua hookipa olaolu ia aku oia me ke ohohia nuiia, me ka nui paleua ole o na hauoli i pahola ia mai, e haehae inai ai i kona puuwoi. A i ka la hope oia makahiki e pau ana, ua hoohala ia ia mau hora e Vanona me ka Haku

ma ka pakat»a o Mahope iho o ka ahaaina ana; oiai, be mea mau ma Sek«tia ke ala pu ana nme ka hauoli pu ana o na haku me ka lakou mau kauwa, a hiki i ka wehena o ke kakahiaka ana ae oka makahiki hou, Ahe 12 hoi mahina i hala aku mai ia po mai, e noho pu ana ua Vanona nei me kana Mariona aloha ma ka puka aniani o ka pakaua Elaaaile. īna kauwa no hoi e hauoli ana ia po, aia hoi e kuikuilima pu mai ana no o Manona me ia, a e kamailio mai ana no hoi no ka hauoli ame na lealea e hiki mai ana i kekahi makahiki ae, "Ae," wahi a Vanona, "o kou nani e huipu mai ana no ia me na olioli apau o ka makahiki e hiki mai ana. Oka kaua keiki e kuu wahine, e hii no auanei oe iaia ma kou umauma, a e papalua ia mai no auanei kaolioli iloko o kapuuwai o kau kane nei," Oia mau mea nae ua hala, a aia ihea kana Mariona? Aia ilalo i ka lepo kanu oka honua. Aia ihea kela keiki opiopio i kau nui ia ai? Ua ku e aku la kona pikoi ka makakilaa ka mea pepehi kanaka mamua ae o kona ike ana i ka 'malamalama o keia ao. Me keia mau noonoo e hoomanao ana iloko o Vanona no kana Mariona aloha i ko laua mau la e pih ana, ua ku ae la oia iluna a pa'ipa'i iho la i kona umauma, a holo aku la oia iwaho mai kona rumi aku. Oiai hoi e hauwalaoa ana ka leo ona pila, a e hehe ana na aka, oia iho la na kumu i ike ole ia mai ai na kupikipiki-o ana o ko Vanona meu manao. Holo aku la oia a hiki ikawa a ka makani kolonahe i upo'i iki aku ai i ka hauwawa a ka leo o na pila, o kona hiki aku la 110 hoi ia ma ke ka'e o kekahi lokowai. Aka, no ka poina o kona hoomanao ana no kana wahine aloha ke komu i ike ole ai oia i ka huihui i kona wa i haule iho ai a moe ma ke ka'e pa-u o ua lokowai la, a aole no hoi i ikea iho he wahi inoino ia, oiai, ua kupilikii mai la oloko ona i ka hoomanao ana ae i ko laua mau la e nohopili aloha ana me kana Mariona. "Auwe! e ka haipule i hoopomaikai ia, no keaha ko'u mea i koho ia ai no keia mohai ino ana? No keaha la ke kumu i hoonele ia mai ai keia puuwai i ka olioli? ka hoa kuili o kuu mau la, ame ka hoa ha'iha'i olelo o kou uhane? E kuu! E kuu Mariona i nalowale, a i pauaho mai hoi ia'u nei? Ua paniku ia aku la anei ka leha ana mai a kou mau maka no ka manawa

mau loa? A aole anel au e upiki hou aku 1 k«ia raau lima, ka mea naaa i hoonanea mai i ko'u mau manao aloha? Ua hala! Uahala! A owau wale no koe!" Ualoihi wale kona haulehia ana iloko o keia mau kupikipiki o ana a ka manao, no ka pai ana mai i na uluku o na luana ana o ka wa i hala, aka, mai hoea ole mai no paha ia mau hoomanao ana i kona puuwai, ina aole oia i huikau pu aku iioko o keia mau lealea ana no ka hoomanao ana no ka makahiki hope. Iloko oia mau hora o ka ehaeha o ka manao, me he mea la, ua poina oia i kona aina makuahine, kona mau hoaloha, kona lanakila ana maluna o na kahua kaua lehulehu a ua like wale no keia mau mea apau me he mea pahenehene la, oiai, ke ake aku la kona kino kanaka e halawai aku me ka uhane nana i hoolilo i kona home i Paredaiso, a i a Edena hoi no keia noho ana, a lele aku ma na eheu lani, ke loaa mai ke koi lani ana 6 na legiona anela o ka noho ana ma kahi i hookaawaleia, aia wa*e#tio a o na poe i kuluma i na hana pono, o lakou ke pinai aku ilail«. "A!'' wahi ana, ,l he oiaio.'anei, he mea maikai a h© mea hemolele ka leha ana aku a nana i kou mau maka e Mariona? I ka wa i halawai mai ai na hoomaikai ana mai kou mau maka a me ko ka kaua mau kauwa niai, nani wale ka hilinai ana mai a kou mau papalina, a hooluliluli ae la i ka naue maikai ana a ko'u puuwai nei." Ia manawa huli ae la kona mau maka a nana aku la i ke olinolino mai a na kapawai. Aka, ua puiwa ino hou ae la oia, a hoopuka ae la i keia mau huaolelo: "He oiaio anei ke puanuanu mai nei? E Mariona! e kuu wahine i pepehi hooma* inoino ia ai e ka lima aloha ole o ka iuna o ko kakou mau enemi, aole no paha e liuliu ana, a uhai aku no au mahope o kou meheu, ke ae ia mai au e na lani, a ilaila pu aku kaua e hui aloha ai i ka poli o ka Makua Mana L >a," Ia manawa, o kona holo aku Ia uo ia mai ke kapawai aku o ka loko; ma kahi ana i holo mai ai. Aka, lohe hou aku la no oia i ke kani mai o ka leo o ka o-le ame na pila, aole hiki iaia ke hele liou aku imua ma ia alahele ona, nolaila, ua huli ae ia oia a pii aku la ma na kiekiena o na puu Bena Kaiakena. Mamuli o ka piba loa o ka puuwai o Vanona

me na manao e hoauwana ia anai holo paukiki aku ai oia a hiki i kona hala aku ma ka aoao o na puu, a kaupono loa aku la no hoi iluna o ua kiekiena la, oiai hoi ka ua e nou pono inai ana mamua ona me ka makani. Ua hoomau aku la no oia i kana hele nna ma ia kulane ona a hiki i kona iho ana ma kela huli o ka aina, a hiki i kona hoea ana aku ma ke kae 0 kekahi lokowai e hoaleale ia ana e na o aniani makani oia ahiahi ma ka liuli papuhea o ka aina. Oiai no oia e hoomau ana i ka holo ana me kona hoomaopopo ole ae, aia hoi, ua hookui aku la oia me kekahi kanaka, a mamuli o ka paukiki loa oia holo ana aku ana, i olepe ia aku ai kona kokoolua a pahu ana i ka honua, epela hoi oia i aokanaka ae ai. Ma ka nana aku a kou mea kakau, me he ala e heihei pu ana oia-me ka makani ahiu o ke kuiu aumoe a me na aheahe makani pa-pukiki hoi o ka hooilo, Lele iho la oia ilalo mai kona lio iho me ka nanauki ana i namunamu iho al iaia, no keia hoo ku'i ana o kekahi kanaka iaia, me kona hooholo ana e hele aka e ninau ina paha ua eba kela kanaka ma ia hookui ana o laua? laia i hapai ae ai i ke kanakaana i olepe aku ai mai kona iio aku ina oia i eha, o kana wale no 1 pane mai ai: "Ua kahuli wale no kuu okuekue wawae, a e oluolu mai nae hoi oe e kokua mai ia'u a hiki aku au i ka hale o kuu makuakane, oiai, aole no hoi i mamao loa aku mai ka kaua wahi i hui iho l«i " Ninau iho la o Vanona: "Alaila, i hea oe i hele aku nei o keia po e ke kanaka opio? ; ' "I kahi aku nei au o kekahi o ko'u mau hoa'loha i ka hulahula me kekahi kaikamahine no ka hiki ana mai nei o ka makahiki hou, oiai, e lilo aku ana oia i wahine mare na'u ma keia mua aku mamua o ka pau ana o keia makahiki ae," Lalau aku la o Vanona i ka lima o ke kanaka opio a kau koo aku la no kahi ana i kuhikuhi mai ai oka hale ia o kona makuakane. Ai ko laua hiki ana aku i ka hale, e paa anano ka puka o ka hale, a oia ka uar kanaka opio nei i pane mai ai mahope iho o ka Vaii9na ninau ana aku i ke kumu o ko lakou pani paa loa mau ana i ka puka oko lakou mau'kauhale. Oiai oia ka Vanona e ha'oha'o ana.

Pane mai la ua kanaka opio ala: "He mea pono maoli io no ia kakou ka hoopaa ana i na ipu- • ka o ko kakou mau hale me ka laka, oiai, ua pau 1 ke kuekaa ia e Vanona na paia ame na alahele huna o na poe Pelekane, a i keia manawa ua piha loa na poe Pelekane i ka huhu i na Sekotia." Mahope iho o ka pau ana o keia mau kukai kamailio ana mawaena o ka oipio ame ke kanaka ana e manao nei aole ia o Vanona, ana hoi i hoopuka mai ai i kona inoa, oia no ko laua wa i kupono ai ma ka puka, mahope iho o ke kikeke ana aku aua kanaka opio la. Ika wa i hemo aku ai o ka puka, ua ike aku la o Vanona he elemakule e hele mai ana, a e kukuli ana hoi kekahi poe opio pio me ka haipule ana i ke Akua ; a penei na huaolelo hope a Vanona i lohe aku ai ma ka lakou pule ana: "Oiai makou e pule aku nei ia oe e ke Akua, e kiai a e malama oe iaia, a e paku a e alai pu aku oe iaia mai na poino aku a na enemi, ka mea hoi nana i hoopakele ia Sekotia nei mai na hookaumaha wale ia ana mai eka poe manaoino wale. A e hoopakele pu ia hoi ko makou hoa'loha ma o ke Koko Waiwaiio o Kristo, pela hoi e ola pu ai kona lahui a hiki i ka ike ana i ka maluhia e hiki mai ana, a e ai hoi oia i na pomaikai o kana luhi ana.a e poina ole ai hoi i keia lahui mai keia wa aku a mau loa aku ka inoa o Sa Naita Wiliama Vanona * ka puu kalahala no Sekotia nei, iloko oia ao aku a ia ao aku— Amene." (E hoomauia aku ana.)