Ke Au Hou, Volume III, Number 6, 14 February 1912 — He Moolelo no ke Ahi o Enelani Sa Naita Odisa KA METALA DALA O KE KE'A HEMOLELE—KE KAE'AE'A O KE KAHUA MOKOMOKO O ASABE—KA MEA I KAPAIA KA ILIO HANU MEHEU POHIHIHI, A I OLE, O KA NAITA HELE-ULUULU [ARTICLE]

He Moolelo no ke Ahi o Enelani Sa Naita Odisa KA METALA DALA O KE KE'A HEMOLELE —KE KAE'AE'A O KE KAHUA MOKOMOKO O ASABE —KA MEA I KAPAIA KA ILIO HANU MEHEU POHIHIHI, A I OLE, O KA NAITA HELE-ULUULU

Ua hoomau aku la no ua ihepa ula i ke'.a a.no hana ana a hiki i ka wa i puiwa okoa ai ka lio no ka hilikao o kona mau wawae i o a ianei, a hu ae la ka aka a ka Naita o ka Aahu Eleele no keia mau hana pauaka a kona hoa hele, a no ia mea, ua konoia mai la oia e noho hakanu me ka uumi ana i ka akaaka, a nana malie aku i na hana kolohe a ua ihepa ala Ma kekahi mau wahi, ua hoohalaia e laua na himeni ki-ke loloa a pokopoko me na leo hooba'iha'i, a ilaila i ike ai ka naita aahu eleele he loea maoli keia ihepa ma ka ike himeni, oiai oia e hoihoi ana i kona leo ilalo lilo a nahenahe aku la iloko o ka puu me ka maopopo oka olelo, a ke kilei aku hoi a lele oi maluna o na ]au laau, ua like loa me ka leo o na manu iiwi, aole e pau ke o ana o kekahi leo, a kani hou aku no kekahi leo mahope. Ua piha haaheo l«a ka Naita i kona lawe ana mai iaia i hoahele nona. Eia kekahi o kana mau mele i kiloi ae ai me ka nani nui— E Ane Marie, he Ane aloha na'u i ka La hiki, E Ane Marie, he Ane aloha na'u ika aluna ahiahi, Ke hea mai la ka noe, a oli nani na manu, E ala ae e kuu aloha, e Ane Mane E Ane Marie, e ala ua ao Ke kapalili mai la ka leo o ka hone Ke ikuwa mai la i kumupali i ka lau laau. Mahope iho ua himeni palua ae la laua, a he piha maoli i ka lealea ame ka hauoli keia huakai hele loihi, a i ke kuu ana iho o ko laua mau leo, ia wa i pāne aku ai ka Naita: "E Wamaha, ke manao n«i au «a lohe m&i la paha ko kaua haku o k«ia ululaau i keia mau }«o uh«ni, »i oU 9 k<?o* kihuonpuU

"Aole pela ko'u manao," wahi a Wamabā, "ina o ka pu au e lei ala ma ko aoao ke hookani ia, aole e nele ko lakou lohe me ka piha leale».' "Pela no," wahi a ka Naita, "oiai, oia ka Lokela hoailona i haawi mai ai ia'u, a aole o'u makemake e nele au ia makana kiekie mai kona hanohano mai. A oiai ua hoike mai oia ia'u, ina he ekolu a'u mau huaolelo e puana ai ma keiaohe e hoea koke mai no na kokua i ka wa pokole. Ke manaoio nei au ia mau olelo waiwai nui, ke hooko au pela e hoopuni kokeia no kaua e ua poe kanaka hoopono ala,- ke puhiia nae i ko kaua wa e nele ai i na kokua." "Eia nae," wahi aua ihepa ala, <( ke hai aku nei au ia oe, ina no aole e haawiia mai ia oe kela makana o ke aloha—ma o na lani ala, e hookuu mai no auanei lakou ia kaua e hele me ka maluhia me ke ke'ake'a ole ia." ♦'Heaha ke ano o kau olelo e Wamaha, e manao ana anei oe e hoopoino mai ana lakou ia kaua no keia makana o ke aloha i haawiia mai?" "Aole loa pela," wahi a Wamaba; "aole a'u olelo ia oe pela. E hiki loa ina lau laau ime na pa pohaku ke hoole mai aole pela ko'u manao, oiai, he mau pepeiao no ko lakou e lohe mai nei i ka kaua mau olelo. "Ke makemake nei nae au ia oe e Sa Naita e pane mai i ka'u mau ninau: Ika wa hea la eoi aku ai ka maikai o ke eke moni olohaka mamuao ke eke moni piha, a pela hoi ka pika waina ole mamua o ka pika waina i piha?" "Ke maopopo aku la ia'o ke ano o kau eepa e olelo mai nei," wahi a ua Naita la. •'Ua maopopo no ia'u aole oe e pane pololei mai a»a i ka'u mau niuau. Ko hoomanao nei no •noi e«, lio oi loa aku o kou pono % iuu mua o« i ki wal&i d Iwko oke i-e a maaut o kw

haawi ana aku i ka Noremana o ke i-e wale 110; a pela hoi i kou hele ana ma na ululaau Sakona, e waiho mua oe i kau eke d£la i kauhale?" "A! Ke maopopo aku la ia'u ke ano o kau mau olelo, e kapa ana oe i ko kaua mau hoaloha he poe powa," wahi a ka naita. "Ke lioole hou aku nei no au ia oe; aole oe i lohe inai la ua olelo aku nei au ia oe pela? E hoomanao iho oe, o ka hana kupono maoli no a ke kanaka e hele aua i ka huakai loihi o ka wehe i kona kapa kila, i mama kona lio a oluolu ke kanaka, eia nae he hewa wo ilaiia. "Ua maopopo no ia oe, aole au i kuhalahala no ko'u kapa kila ole, aka, ina nae he kapa kila ko' u, ina no ua waihoia e a'u i kauhale me ka'u eke dala, i ole ai e nui ka hana ke halawai aku me ua poe maikai ala au e haanou mai nei," i pane hou aku ai ua Wamaha nei. "E kuu hoaloha," wahi a ka Naita, "e pono kaua e pu'e no lakou, a e hoopoinaia hoi na mea au e kamailio mai nei." Oia ka Wamaha i olelo hou mai ai. "He pule no au no lakou i ko'u wa i kauhale, aole i ! oko nei o ka ululaau; o iike auanei me ka Abota o Sana Nalomeli ka nee i ka pule no na kumulaau olohaka kahiko, aka, aoie nae ua poe ala i hoolohe mai i kana pule." "E Wamaha," aole anei oe i ike ua hana maikai aku kela poe kanaka ia Cederida kou haku i ka wa i kaua ai ma Torekuilatona?" "He mea oiaio kau e olelo maf4a, ua hana lakou pela, oiai he rula paa ia no lakou no ka hui kalepa pu ana me ka lani." "Ke ake nei au e ike," i hoopuka awiwi mai ai ka Naita o ka Aahu Eleele, "heaha la ke ano oia mea au i olelo mai nei, e kalepa pu ana lakou me ka lani?" Olelo aku la o Wamaha: "Aole anei lakou i hoohalike i ka lakou mau hana ana me ke auo o ka haipule ana a na kahunapule e Lookohukohu manaoio ai, ma ka hoahu ana i kekahi waiwai no ka lani elike me ka ke alii powa au i ike pono ai, i hookahi hapaumi o na waiwai hewa no ko ka ekalesia waihona waiwai? "Ua maopopo pu nohoi ia oe," i hoomau aku ai o Wamaha i ka kamailio wa; "pela no ka lu> daio i haoaia ai, ua huikalaia mai oia nm kekahi klokie e ke auo ole, i oi pahiku aku

hoi mamua o ka waiwai hapaumi i hookaawaleia no ka ekalesia." - "Oluolu anei oe e Wamaha e hoike mai ia'u, heaha la ke ano o kau mau mea e olelo mai nei ia'u, oiai aole he maopopo iki ia'u?" Oia ka ua Wamaha nei i pane mai si, "Nani no ka nui o kou pohihihi e kuu hoa, ahea la ka oe hoomaopopo ike ano o ka'u olelo. Aole anei oe i ike, aa haawiia aku he hookahi haneri dala ma ke gula i kela Feria makilo mailoko mai o ka uku o kn Abota o lavoula? "E hoomaopopo iho oe, o kela haawiia ana ua oi loa aku ia mamua o ka haawina kumau, oiai o ka mea maa mau he hookahi no hapaumi o kela heawina e ohiia nei e ko kakou poe kahunapule?" Ninau hou aku la no ua Naita Aahu Eleele nei: "E Wamaha, ke makemake nei au e hoike mai oe ia'u me ka huna ole, o ka hana hea la aua poe nei au e kamailio mai nei kai pono, a oka hana hea hoi kai hewa?" "He liookuikui olelo maoli ka! + " wahi a Wamaba. "Ke ike nei au, aole e pono ke hele pu me oe e keia koa ka poe hupo; aia a he poe ike wale no; nolaila ke manao nei au, aole no i pau pono kou noenoe waina a olua i inu pu ai me ka Ha,mita i ka wa pule ahiahi'. Aka,e hoakaka aku nae hoi au i pau kou poa'ea'e a poeleele, o keia poe kanaka puni lealea o ka ululaau nei, aole o lakou makemake e puhi i ke ahi i na pupupu hale, oiai ua maopopo no ia lakou aole e ukuia ko lakou luhi ma ia hana ana, aia i na hale kakela nunui; aole boi ma na ohana haipule, aia a ma na halepule ka lakou hao ana; e hookuu wale no lakou i ke kanaka ilihune, a e pepehi nae i ke alii maikai. "He ano maikai ko lakou puhi ole ana i ke ahi i ke Sakona Faranekelina a hoopakele i ka Baroaa Noremaua ma ko laua mau kakela, eia nae, ua aihue maoli lak«u i na waiwai aoi aku. He poe oluolu, he poe powa maikai, ao ka wa oi lou aku nae o ka maikai ume ka laki, aia a halawai pu me lakou ma kuhi inehamehu i ko lakou wa nele.'' "I'elua ke uuo oja uiea e Wamaha?" wahi a ka Naita. [E hoonianawanui mai e ua makamuka i kahi ihopa u koi» pul« (£ hwmwia sJh» ana.)