Ke Alakai o Hawaii, Volume VI, Number 18, 7 May 1919 — HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela KE AIWAIWA A ME KE AHI KANANA O RUSIA Ke Koa Kiai Puka Helu Eono o ke Aloalii o ka Emepera Petero Ka Nui :-A I OLE-: O KE KAIKAMHIME ALII ADERAISA O SANA PETEROBORO [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela KE AIWAIWA A ME KE AHI KANANA O RUSIA Ke Koa Kiai Puka Helu Eono o ke Aloalii o ka Emepera Petero Ka Nui :-A I OLE-: O KE KAIKAMHIME ALII ADERAISA O SANA PETEROBORO

MOKUNA V111... Kakania f GEORGE K KANE Pehea !a keia i kou rmnao, a'u ēlke nei he wa maikai !cv. keia au e hoike mai ai i kou ae a me kou hooie, Aole i houknulua ihn ua hu I na nei <j k<? kiaama i ka p'-ne ana mai i ka o keia niuau a ua Huika nei, ka a kuhthex9 !oh o kon > nianao e.lanakiln ni>a ia oj:,i maiH* na o kona eaemi .wa i mnki*. «el'.w A la lo i iii. E like me ka ike i 10-aa .iaia a puni ke taor.a Pafkov, n>) k-i <neā, oi't ka he!u ekahi m< k 1 k-ik'm ihi, ei;i ka- he uk s j ho\<\a om n 1 u 'o Polani. r Ke apono ne». au > ke-.i kono au me ka hoohalahala o!e i ukti ia ai oe no k-u* h m i uir - I*3na o ko'u mau kanaka a tiic ka mea pili loa m*i. ia'u e ken•: asa s aukae, a Hiuka hoi i mino" aka Iho ,ai no Iwia apono k. ke nna mai o ua Lvitinī:!a Kaie.ua nti ine kana mau olelo welawe- - la, houhou th i na a-i-io a pau o kona pnuwai. Manao paha keia laepaa n hiki ana iai A ke ho ine'one'o inā hulu o na Pea 1 0 M .... ir < wai o Polaii'. E aho >i. . ia, 'loaa ka mea panni a • n-i Baa Keokeo, mamu ; hoi o ka ce-e loa. O ka huila kqhe ae !a nn <a o ka pah'kaiia iloko o ka linu o ua Hiuki nei, me ke kam »'!(.• pu 'ina aku hoi i ua hupo i i ue; a ke kiaainaj A n % k ♦ wanawa tKni, a e mikaala. pu hoi uo kni i i ho e keia laepaa. A ua Lutaue!a K'lmi- -vi hoi i unuhi ae u 1 uv a le'e mai ia oia o ua Hīuka nei me ka os o k:.m pahikana e hoopoioloi ai.i -nw i me ka b»H pu ana r.v k \ ikaika' a ke o kani koekoe'o ho*. o. Ua

| r v u,ji liu! (*■?■«; . k.ihi hyik.ih : t.' ho.i--j Wi\Voi6 /•;, •',/ i.Tku o ua wshi lrum» nei a- !s»a e ! Kti n;o- t īri i ntri hoike.' aku |-m H ; uti k u*. bt>u e pu i:e hupo haalele hv. i>;, 1 1 k>-• p hi, aohe e hemo ho.-kdl-ci oho o kooa poe; * a nu ki 1 !.; p.ĪL'- ;,'.■ loa oua H-.u!< -:t j i i- , . nei ake an, «' hooho dt* la no Ki r-n- k > !«.*■ -'pii. o k3 piha inainrijL ru ko jc e k-.-ihupo p<-.pe-nj lio ! j;:"ckua u ka poho o '..'.i c!(ij im; l rnt ko'a haawi ■\> r > o!t: r .ku i-i !-.e i tn-«nawa nou' o '-U '»• e i'en-:- ];ep^. iloko o pur.;a nui o rv:t!i-rna ne: i ka wa i

ki t. i - ,ku di <Z,r Jt : ..h,k<rj i m kr, ■ --ikj r le.n. tn • u liena e i.u I;ki en?, ; kekahi o n.j k:in-p:'.h-,kd- . : u;; ne l ", a leie k jhe"f"c: , <!;■:> tiun,, ■ i k;. haule ana liio iialn oia no kona wa 'i ! .>a 'u ! kt pah'kaua a ua H:iik'-» ii '! =. p u :: t. jka ha'ih .. ar '■ ri pah k?*ua e paa pu a>ia, a mokaki ana iluna o k 1 p>ip.:hele. Iloko pa no i)' ji o ktla wa ua Hnika nei ' pakt iho ai ike

kuau o ka p h kaua e paa ana iioko o■ kona hma iluna o k.t •paheie.-i-ai'a- hoi i .lele aku ai ma iuna o uh L»j|'inel-a Kalem t nei,' me k*'.imai hou ana aku hoi i miu >tl'l'" ki ieo nui ahii.: <. E keia hupo iaepaa! e make oeepoao-ai? Q ka pia nku !a t;o ia ō ke kiii' j -i o L,tane'a Kalema nei ina l>ma kona-hao o tia Hink'? nt-i } ]"\\ „ ja ke aleio o ua huno.-M i ei a ke kiaaina, a ua Hiuka tiei hoi 1 hapai ae ai i k; j kino !'-,i . u hun ->n,i a ke j<jaitna mo !)C w .f»i pU' s Io m - .13 il i m ,nr.m an i īluna 0 n-i oohoilnia kakauha o ua -Hiuka -ae», me" ka ho» koke anai - ho e pik: .' 1 v k-i p-ipahele, e h liil'i ai iw- mi. o naihunnni pc i '-:e kt ijin;-, - i pau |"ii ken ike h n. .u, , : n ;! p ,p.j--j nna nohea <. uu k.tiKanvihine-a I ke kia;.in . 1 - -.■-■■ O k i i' -, • -emo m<v.i a: j L n runi! ne : a nii -■. ka ie.i i-- i n kf ♦va- Pi'k-- H«i'i Eono i f hi . j v i . i '•€ K.un ii o an.. niiii; IV 'K, -. ! . iO * i j 5%.0'...-t v.>l3, itv !-..i uiv: ,', il-i aie '.'M • k Vlok •> • o - ko kl<- | '•/ i , -\ M u: 1 l. ■' 3 ! ' h • 1 * > v . \ .n*i r .- i- • ■ ' -! iiii u' J i r -■•"'■ - -■•- kin .IV 1.. • I I'H 3o'; o a, o ki , in , !OA ! a , , - . . Av o }k,'. i I.} ( :-o. , uio- ; w ,i I" U' i l ," o s, ,ti ' 'i; Uu k.i k. i- ! an i. I ' r !l " K - ! -- jkuuivfe', ko"! >\M , k ~l\Y i'o .i, w.- !:< !i,ia po\o!c jv k.n s ae ? o .ku ti N ..roa o ki »u.ko, ni.u "t 'v o tn ;a oo k • i. ■ v 'ko ui.v H \ i" iii:.jJ; ; 'haei;; 1 uiu iiuk..y w a k.'."i hupo me kona

j rr ai,- 'iokua e waihō mokak; n;i, ro k.i uku ana i kekahi hapj o ka J u hana i keia po. Nolaila, ua hgoholo au o kekahi hapa hoi maluna no iu o kela kanaka iaepaa, i aa.-ai e kl| irnai imua o kaua me korri wshi ikaika mailiuli, e|aho ka bebe mamua o kela laepaa. Robe ( ua !awa ka inama, ka mea, ua make he'ekolu !a a n;> V nloha hoi o Wela rrd e hool.i i ka hununa a ke kiaaina. ' ; - ■ . . Luiiluh iho U ke poo o u:t ■L-liuka nei, laia hoi i huli a he!e aku la e hu'H i ke kii o ksna Daina i na!ows!e mai iaia aku il 'ko g ka pJi o k?. Lut?•n'ela Kaiema. - Ahe mea oiaio, ua loaa aku iaia na meā.a. pau loailoko o ka poh e ua Lutanela Kalema nei, ka m. hoi nana i hoopiha loa majj ua Hiuka nei me ka hautli nai, ana hoi i hele huli ae ai j i kahi o kana pahikaua punahe-l le i nalowale a me kekahi o kana pu-panapana i lawe pu ia, a keni kaikuaanā i ninau ai hh: Heaha kau mea e huli mai neū malia paha o hiki no hoi ia'u kokua aku ma ka huli

an«? '.....' ■ ■.:■ O kuu pahikaua punahele a me o ka'u mau pu-pana pana i lawe ma-lu ia aku nei e keia poe laepaa a me keia Leobitj huelo poomuku e moe mai nei. - Ua loaa ia mau mea ia'u mawaho ae nei, i ku'u wa i hpea mai neī, a haawi ; mai la ua Koa Kiai Puka Helu Eoho nei ina mea kaua a kona pokii, a ua Hiuka nei hoi i kakua ae ai J kana pahikaua ma kona puhaka a me kana pu-panapana. Uoko pu.no hoi o keia wa i hele aku. ai ua Koa Kiai Puka Eono nei a ku iho ia ma ka aoao o ua Lutanela Kalema nei me ka hoala ana ae hoi a noho iluna, i ua hunona nei a ke kiaaina i naaa mai ai maiuua o na kanaka opio ana i liii loa ai; me aa m,.ka i he!e a puu iwaho it(f ka ptha i ka hilahila i kona hoolilo īa ana i mea ole e keia qiabDlo nana i paluku iaia, a pakeie kona ela ma 'ka apua i ke h.jkookia o na kanaka opio, <t' ua fvca Kiai -Helu Eono! hei h-oi i kamailio iho ai i ua i hunona nei a ke kiaaina me ka !eo m •![e, me he mea ala, aole 'i mei ht- inaina iloko o kona puuwa': He kamaaina oe no keia %v^h : , u ua hiki ee ke hoi nou iho ir? ka hoopMikii hou ole ta | r ku u pōkli. au nae hoi e tho a ! , ma ke aioha o Wela ka mea nana i hoopakr ? e ia oe mai ka make mai, 'noU'l-, 0 ke aloha no kou, me na hoo. man 30 pt>ina ole atn hoi īioko lounoWela. '•(ookokoe Iho ia na maki o 'H uki, nie keia wahi ulelo hope a u i Huika nei i ua i KUenu nel. Ua laki oe ma ko *al hi o Weh, no k^ aol? ba he aloha e lo.aa akn an » ii oe mai a'u aku, oi.i\ he eiv- • mi ino loa oe no RoIm?, ' A hu!i ae la hoi ke Koa Kiai 1 . . ! Pnki Helu Eono nei a knm.i--1 ilio i.i|Hiuk.r ■ • Aole a kaua hana i ken . koe | wa'e iho no ko kaua haalele iho

i k*; \ »ū kr. 'oi- i ■oe hc maaawa (■ hoo'iioh» ,' .y--n:> ki kaua o k?i iv H >nīc-1e !?: iL> >n pwi'-, <•: tr ( nei a kako; 1 . i !< ■ s < K I e lo'vi!r-mi s.iī V• ~ mau wah'. a p-ii ; c Hiuka. .. . ' . ■ A kekahi hoi « kf->., ukali i hali ms:i ; 5 a i Lutjh-!c. KaL-'iia-ne' pabpu f no kn l-.ikeu k-.'i ], ana mai a hula k;- w. kiii..-.: <•. ana i kauoha ai no k. 'a ii : i

j3oi £ ! vj, eii nae, i .h- a eiku ai 3 \w_,hpike ae oia no k-na pnv.\< rr, --n iana.> kekahi po--ī u„ t ; '.y, ■,* :• pC"!0 o!e ai, a i kon:a w.* ' raku ai no kona hct*r.L', uaku h no'oh ivmoa fi-'oV"hi \ k?na wahīne. l'a manaoio po (:o. kana wahine r<o ar -j a kana kaoe, no kf r a-i wu!e no oia 3 ike i*n p-L, ± -u • !oaa i kana kane e !ke me keia, . ' A ina pahn : ma jpopo rn»vi i ua Lede Kalema net na leekahi o nakanaka rpio malihini i paluku na helehelena 6 k-.n_, k\-.r,e' |mai nei ua kapaei* ua L iihel.il

Kalema nei I keia pim ;'nuī ona e hoohilahiia ia aī oīa me ka haahaa loa, A 3 ka manswa hoi o ua Lutanela Kalema nei i nioau ia ai no ka make ana o l<vk\xhi mau kanaka ekolu ;loko o ka rumi ona i loaa aku ai, ua hoike aku !a no ua .Lutanela Ksl3ma nei: Ua oi aku ka nui o ka poe nana &ia i powa a me kona rnau hou'li'ha; rmmua o ko lakou walii hehina uuku. A ma ia ano i nalowale joā ai na hana a keia puuwai eleele, a kakou pu hoi c. ha'oha'o iho.. ai no ka hoea polok'i ana o We:-"> no kahi o kona pokii i hoopaa ia ai. He mea oiaio, iloko o'ka biamoe nui o Wob, v.;\ ho;:.pu : w., loa ia oia. i ka hoala aoa aku n uo ka pepelil ma!u ia ana o kekahi o ko lam nuū lio e llke me ka hoike a ke 'kiaipo, a pela hoi me ka hoomau ana aku a Hiuka i ka huli nna ma~ hope o ke p'~f;chi holoholoona hi!ahi|-i 010. I k\ lohe ?na no " i: i Wela inei, aole loa oia i kali hou ihe ! no kekahi wa, ak.v kikwa Uoke | o i,\ oia i kana p,>hik.uia nn ikon-> pulnka, no k > : .4 liconi.'> Ipopo ana, aole loa o Hiuka e |hoi koke ma£anu,ke ■:!«? e !oia ai"i\vaho. \n pi'u " ; poe e noho r.na koo'iaiannii o ke ",.iirj.v r i ko l.ikou Sobe ana hn i kc ; .*j mau mea feoo!v!e I; d> o ko 1 aumoe, J A ua Wela ikm t> > ;; i hv\\a aku v. no ka luielio, > kuh:k,> ■hi mai la hei'kahi k : i : ;„v « ka , Hiuki i hele ii, „1 ua Koa ■ t£iai Puk.i Heiu Hon * hei f | kilohi waie ibo ai p.o :ni!uua 6 •kv k : no puaon.w 1 . ckesa!\i> ko jlvua mau Yv e w.-.iko o:ū ole ana, he kumu aīaka; he* no laua ' e poono ai e 'ttke «k v i\a !u>otala t o ka s ' ! A ua Wolh nf. bei • t haa!eV 'koke iho ai i :io, kahi 'e loaa aku a; o iaia, j i , a kona kaa att,v*kv. o

* i- % l '- 1 ' 1" ; i"'M~ ; ;i-Ī r rbcn: w'lw' īi"o>; orfck J : -u' ".r, \ \ i ';.;j o wn i bcopio koke :h*> oia i ka rnc- kcnr-; uaki! poehi-! ,j ana hk'j hoi u:e 0 tr. h i'* pc,!iak>i e knko rn t i: jana k hik«'ole. iaii "ke boojm iopōp. i w:thi »; hr!e nc ; >, : n . ks =r'itiihini loi j i n i ,Üb> , l- '.j k ,ia , i}«a. | U.r b,thi ;-/) keh iiullTje!e ana la ii* Ko-; Fiiai p Vi k- He!\i Kono ni': i kon~; j3okji n-i walii a . a kena p;peuo e īohe ai -i■oj like jie, e>a n~e, lole|he wai, ip^.a ; .o' r>o ka !o^a i-oua v/;ih' M!-', me kona , :\ooh-.io auH ihi- n huii an-u oia , i k pok'.i U'e,k'-. hoouaha. . ,i hlk: ! kon;. wa e lat,4 *i otaj, aeiie ■.>->- no ina ih;-, koe %vaic rio kona i| kekahi ulia e «e e poino ai kona j ola. lioku ūj »ae o kona nanea ■jui; ua h;opuiwa loa ia oia, i kona wa i iohe koh'uli'u ai : ke kani o ke o-o ka pahikatv, me'h? n e> »la, ma k3na īhoj aia he hakaka me na p"«bik?ua ke msl?,n»a i? .i!a ma vvahi aole 1 maifiso loa mai iaia aku, ana hoi i hnnkoln aku ai o ke kan? koekoele o ki nruko o "ka pahikaua. ■ Ka mea hoi nana i kokua.eui ioa, mai iaia» a eiki i kona ku ana mawaho o kenahi hā'epohaku, ana hol i lohe ai i ka leo o kona pokii, ana hoi i ku ] iiio-ai ma ka pukd a ike iho L oia i ka pahikaua a me ka pupanapana. a kono pokii, iaia hoi 1 wehe aku ai i ka pukd o ka ma iuwa hookahi vio h a ua H'kka : ei e m -'i:.;-. a,=a e paki iho i ke kfino o ku Li-Uuela e ike n;o ni rr.e;- r. d?u a kakou i| ike. ae ne':. j A i:i !:.ui i hoea ?ku ai no ko laua rumi, a o"a r > ka wa o Haka i hoea ma; >.i, a me na huaoieio mah'imaha oia '0 ka| hauoli o?n i kamaiii;? aku ai i u,i j mau kanaka opio nei a ka- ] kou. * | Pehes, ua io->.a aku ne* no u olua k. 4 holohoio* na hUalūla ole o ke. aumoe, e kuu mau hoi'loha opio. : Aoie he nuu w.iiiī liionion \- :io kon-. iona nku i, r. ; iu,\ ua ike no hoi ee he rnahh : ni maua i keia wahi, pee poli i|sp ia no ua ' na rttr^y n; n< "' ' Ksi kui'I3SJs .:: ■- o: :o - iKorxr» oi.i i<c; ma ke a!eha o i k^Tu pela no iuv itoa*&tai iwa-wlu net e malauu ka ino.i o ka huno-.n^ gui ka ike w:i!> ' aiw e feoe:nitf^J^\ īoia, a-Hluka uoi » luule v aku ai 1 hooluoiu i kona \vah; p,«akn kiI ao no u n»u hor * pon;p.m> o Ika wanaao. j, A \:a WeKi nei hoi i noi aku ia Hak\ na pa'u e \ \ia a/u 'i ? ; r> b.v v i k> : o ko laaVko i 'make; u.\ w.\hi liuka :»?i hei boo ;k • ~i h;- n::i ba ia mot f* »■■ ■ . . .■■:. he ! : o a i l:o Hele 1 a"-e 21 1 a UX !.-• \k ; V > h> h'o :<i;ka hoi i ol ,ro o

l:ekn[• ■; u■ kc iaua aau Ho No':.!b, mahp;:? i ~ , r* ka he-u n-i'nnk.iu o n-\ lIKI-ii i.\;l-1 I-leKi Eono Iko h: ,: rnau ! v;.īhi p-A'kī kaMie'e a iu? k-;> :l.tU'i v,',ihi opeepe'e :-e no! hei, me k \ hoapaa ana hoi ilun» oko Iha niau !io no ka !'iua !ī'rjka : ; uakah iho la oii a awa J j kta kupono ae, no ka "loaa aua! ]hoi he oluolu mnikai i konā pokii, iia hoala aku la oīa, no ko ' l'laua hele ana e ai pu me ke kia| j.-a : iūo,- e 'ike uie kana kono ma. j horfi 8 o:a kakahiaka, 1 I ke aU aaa ae oua Hiuka lnet, u.i iua> ia'a ka o!uofu"a me. fka in&iia ē likp|fne na | aakoko wikar.f e ;jhoJspuai ana i |KDna kino, e !iIo ai na haawiua [paki'aki'o ka po i hala aku i ioiea o!e iaia. . .

| A Liua hoi i kau ae ai maluna -a kp laua mau lio a me ko laua nla!J kalewa, e ukali ia ana ! hoi e Hak j ko laua .iioekahi ale iho no oia ! taona,no ka home o lse kiaaina e kali' mai la ia iaua. Ia lakou nei e bele ana i ke alanui uia ua kakahiaka nel e iohe ana lakou nei ina kanaka e kaoiailio ana no ka powa Au-i kako, no ka'mea, ua lohe h a\ puai ua taona nei, no ka paa ana o ua limakokp nei. Ua liio no hoi keia i mea kaao nui ia e ka lehulehu me ko maopopo ole hoi i ka nana i hopu, ua lilo no hoi ko i.laua.nei nele me na lio kalewa ine HJ r a i mea aluMu ia e ka ' n.j :-:o iaua aei mau n me k.i 'mlihini no hoi o io iaua nei mau helehelena fa iakou. A ia lakou nei i aneane 'aku ai e heea mawaho o ka puka pa j q .ke. kiaaina. ■ . ~Ja plha owaho ina kanakr, e ,hcoS;eke r.ns no kekahi poe nn-i iihini bc ka nui } e ho~ ' -ke v na hoi lakou me lU wiuia- ; he a he mau k-naka oplo

, v - v-r , . . powa elua, ua mahpka ' ! mai kah' taQraa' mai o Lieio. A oifl. la ka,ka leh'ulehu e .hookeke ana i lohe pono aku al t ina olelo a ke:a poe malihini y ,ka hoea nui ana mai oia kaka;hiaka.

1 A -oukou hoi e o*p. mau hoa i heiuheiu e h<&manao iho ai, o jna keonimana no keia i paluku iiaaleka kakou mau kaeaea jma kahi taona o Lie'o iloko o jka Hale Hui o na Kanaka Mahiai e uhai hpomano fiei mahope 0 nx-Bea Keokeo o Polani. Xo hkou pei no nae i hoea aki?. al i ka puka pa, ua hoopuL- ■ iwa loa ia'ua Koa Kiai Puka Helu- K_>do nei a.me Hiuka i ke poha aaa mai o kekahi leo kala 1 kaia mailoko mai oke aluka o ka lehulehu: E ku iho! e keia mau diabolo mahukayo haiawai auanei ko olua mau puniu, me ka makou - mau kepau, i mea nana e a'o ia olua? Ia laua nei i huli ae ai ma kahi oka leo i pa-e mai ai, ike koke aku !a no laua i kela poe ;a laua i pepehi ai maloko o ka [ Hale Hui otm Kanaka Mahiai j.ma Lieioi ■ .. '. "A ke Koa Kiai Piika Helu . Eono hoi i hawanawana ma-lu iho ai ia Hiuka e hele ana ma kona aoao, me ka hoopili ana ae hoi iko laua mau lio ikahi hookahi. r E. hoomakaukau nou iho, i ka wa a keia poe iliohae e kue " mai ai ia kaua. ■ Ua makaukau lu no'u iho, no ke kipoka ana ika lae o kela hupo i walaau mai la. Oja no ko lakou nei wa i puni -ae ai iua poe malihini nei me ka waha o ka lakou mau pu j panapaoa e hamama paao raai |ana imua o laua nei, nana hoi i i hcQnau aku i ka weli i kahi I Hāka me ka haalulu aui iluoa

(E Nans ma ka Aoao Eha,)