Ke Alakai o Hawaii, Volume VI, Number 20, 21 May 1919 — HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela KE AIWAIWA A ME KE AH BANANA O RUSIA Ke Koa Kiai Puka Helu Eono o ke Petero Ka Nui :-A I OLE-: O KE KAIKAMAHINE ALII DERAISA O SANA PETEROBORO [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela KE AIWAIWA A ME KE AH BANANA O RUSIA Ke Koa Kiai Puka Helu Eono o ke Petero Ka Nui :-A I OLE-: O KE KAIKAMAHINE ALII DERAISA O SANA PETEROBORO

mokunaviil Kakau a'GEORGE K KAmE Mamua n e o kou he!e ana, e noi mua oe i ka oluolu o ka kikou mau malihini mamuli o kou haalele koke ana mai i ka papaaina. . A huli ae la ua kiaaina nei, imua o kaua mrm kaeap» a aonoi aku U no k.i huikala ma aku iaia no.ka manawa, Ua huikala aku-la hoi u;< mau ne:i a kakou ; n?. kiaaina ■ ne> «ne k" hookauliKi ole, 'i ua kī i-ilna nt i hni i ha?»leHi a'wiwi iho ai no ' ka h;>!epaah:o. I ka hala ann : kn o ua ki?. aina nei, ua hoole.l<i anaei'i <? Ia ka h.mli o ke Ko.i Kai Pu'o 9ttlu Eon-i a m« Hioka, no keia haalele honua ana mai o ke kiaaina, a okuku mai !a hoi kekihi me» maikai oh maw ena 0 laua a me ke kiaaina. Eia nae, aole ioa la.ua i hoike ae i ko ?aua ano pihoihoi, me he mea ala, heaha lā ia mr-a n ia laua, aka, ua ai a mu laua me ka hauoli nia ka aoao c na kaikamahine a ke kiaain.i, a peīa no'hoi me ka Leele Kanu he a me Haka e hnuoli, ana no iaua ihoJ * kakou hoi e n.ma ac ai no ke kiaaina. laia i hoea aku af no ka hale paahao, kahi i hoopaaia ai na powa ewalu, oia no ka wa o ua kiaaina nei i ike iho ai, o kekahi no ia o ko lakou mau hoah.m.'u oiaio, malaloo ka'hui a lakou i' kukulu ai, na ka hookahuli ana 1 ke Aupuni Moi o ka Bmeprra H flkA-ka-Nuī ka p\umm o ka Latraī Enkini. A ua hoopuiwa pu u ho; ua klaaina nei i kona L>he ana m.,i Ninieo a me Lieio mai keia «i ui kanaka"opio i hele mai ai, aole hoi mai ke kulanakanhalē m ii o Norgorod e like me ka wahahee

;a ui aii;; a kskou l I h.v! e j x\ ;• /; :-ia ua epi <:< oii ie n : . ri>!h : ai hoi i h " ; :v ■ .-o}! maīnb jkie.'. l' ; , . k.* wiwo o ra : sion:- t e he e ; V:, -.„■ • : ■ he rae i i maopopj : 'a l »* j i K;.e w St , ; n ro, ;ia fce hoo manpf)jo rtr.,i I .kou h.'ī mm k.a !xi:. m ii ke eloalii rri:;i _ nw ke-apo »> k,i bua kamail'io' ai».. re ki> nu.\ kilana hane-, han.o - h:e!«ic, a r o[e, he mauj kiu J uh n)i| !.c al"» mai o ka j •Emepf-ra, ■ ■ j K 3 . me:\ hoi nan t i. hoopii ae. ika h-liiee;; r> na papalinu o| ui kl.;iiii u!, n t ki hoohoioi kokp- a*v- •- i l'.oi <• ua kiaaioa neī e h - ku i ko kona'poe i kuhih/'wa loa ai nep. eeko'i ror> kona kauoha p?i ;.na aku h:)j iu i poe nei e lawe ika ols oka kakou mau ko'-. 1 i k .w i e iho ai »a loko. nei o ke kulanak l ū;. 0 k.ih '•lu. a <v, . o ho ; kakou e o'u m a ii-.' ! '..■■ t ehi e ike iho ai niL' ka h k.,i' N.'ihi'wa ole, o keia Ha.iin* h'-"!' mim pu kekahi li-'l-o o '''t r»ti«!n o ni ksnaka

h ik h Jīi kap.r-vr,; a ke au hooponopo!3tt o ka Emepera Pika-ka-Nui. JSTo k-'_ hfi»;V:uu- hnakila- ia anii o ua pne c» wa okipuu nei 0 ki 'Hu' Pu)!rvi Uianla nei me ka o!e ia, pe! t pi h->i me ka honpu'ijju'> i.'i Wi "ku o ua kta iina nei trm kanaka 'no ke kiai .ma na alahele a p -u a'kakou mau koa opio e hele a-ku nl. Mamuli no o kela hopohopo iloko oua, aole lo» e pakele keka h* w?.h! lieluna uuku ke ku aku iinua o kH:t nnu k.'n-ika opio d\i\r>hx Ka r-,e:t noi nana i hoopiha *ikt: ; "i rei n e ka hauoli nu', n-e ke pn hoi o ka aku nn nmi kekua a ko lakou hoihnnai! ia lakou, a l"-kou hoi 1 'Vo!f ih'. -1 -*>i .m- 1 ii i mauao omo koko o ka hehen?,;. j Me keia he!'.ir.r mahuahua i !.oaa m"i ko k'kou hoahanaui kiek?e mai, e ai kela mau w ih• ' --o K'* c!a ko kakru mau ho.i le'uile'iu i halawa) me ko I-kou hopena. | A ua poe nei hoi i haalele Ikoke iho ai ia loko o ke kulana |kauha'e, me k 1 hoolala koke fan-i hoi me k.i hoolala keke ; '.lo h i r\e k>- k. !i o'e, no ke 'p -ii ana in,. . !:ihele like ole a PO"- , A iw; hooiuiiu) kiai wale ia u» L i m i keia a me keia alai \ v. pake!e e'e <i ka kakou ui j koa opio, n;ai ka lakou m ui hunlekep'.u mai ina minu to pau no k*; hanai huaaleana m ■ ''i;- 1 ke kali ole i ka \va e r.kp ai o ko lakou mau enom : ino bn. Na ke.a mau nuhou hoolele hanli, i ho v'upu i iku ī ua kia aina ik k k i 1 n » nu l , ka mea ho 1 >. ia lu v>^k , !e koke aku : ke v I.'i I oo ai l o k i pow* Aukako, no ka mM, m kinohi ne !a osa ! kona iunakoa niilalo o k oia hunona, e li koke ia ka }po*\ i -\o.kjko me ke kali oie, imekaike o keia kiaaina > pu ois no kekahi powa ko'iko'i loi e hoao nei e hooka-

: iVipuni ams ka Noho | o k:> ET7epera | M-> kajnea, aple loa i kiwa jl,': ,h.xr;c!rano ame kā , \vai;vaī | o. ka no'onoo o' ka mea alu nu, oana e hookohokono iain r liln i katiaka hana kfcrftiiria elee'e, e ianakila ai no i kāhi man -wa no kahi manawa pokole v/:- ! 3 iho no. A e hr.ulehia ai hoi iioko o ka hīiahila nuī, a e uku pu ai hoi me kona ola ponoi iho. O keia kauoha l&kauha noi nae a ua kiaaina nei me ka hoo koJokolo ole ia o Auk'ako l%a powa, ua hooko koke ia aku ia eka luuakoa, aua kiaaina nei hoi i hu!l ae ai a hoi'aku la no kona home me ka hakanu, me ke ano hoihoi ole no na kahaka opie. ■ lena ihoea aku ai no J l?ona home, e nanea mai ana no kana wahine ame kana mau kaikamahine, me na kanaka opio a me Haka maloko o ka nimi hookvpa, mahope iho o ka pan ana o ka lakou ai ana. . Iloko pu no hoi o kela manawa ke Koa Kiai Puka Helu Eono nei hoi i noi koke mai ai iua kiaaina nei, iaia e haka pono mai ana maluna o kela nanaina hakanu o ke kiaaina,

roe he mea ala, ua loaa oia i ka ena'i. ■ ' He wahi ukana anei ka kou kiekie, na ka mea hatiohano V?ctor Toropakina, a maj)a e lawe aku aī no Sana PeteVpdoro? Pupuku iho la na maka o va kiaaina nei, iaia hoi i kamailio iw.ai.ai me ke ano hoomalae a kona mau maka e pana wale ana no i kahi e, ka huna ana h'oi i ka mea oiaio, me keia mau oīelo: O kela elele , i hoea mai nei i keia la, mai kuu mea jjanohano mai no ia, a ua haawi aku nei hoi au i ka leta iaia, e lilo ole ai i mea hana nui na olua i ka imi ana aku iaia. ; 'laa pela ua pau ae la no kau wahi' hana i 'manao ai na maua e hooko aku a me ka mahalo pu hoi i kou lokomaikai, Ua gau ae la no me ka hookaumaha ole aku ia olua ena opio, me ke ano maloohaha o kela mau olelo i kam?ilio ia mai e ua kiaaina me he mea ala, ua akenui loa oia e kaawale koke aku na kanaka opio" mai kona alo aku, Me ka' maopopo ole o ua Koa Kiai Puka Helu Eono nei, ua ike ia ko laua ano, a pela hoi me ka make e kali mai la mamua oko laua alahele, e hele aku ai. Mahope iho o na kukai olelo pokole ana, i haawiia ae ai ha luluiima hope ana mawaena o' lakou me na wahi oleio hoomanao hoi mai na kaikamahine a ke kiaaiaa' . . . Iko olua wa e huli hoi mai ai, e hoomanao olua i ka olua olelo hoopaa me maua. A i uhai elua i keia olelo •hoopaa a kakou, ehuli no maua ■ia o'ua ma na kuaono a me na ;poopoo o &usia nei, He ae wale no ka ua mau ; eepa npi, me keia mau hooma'nao i v.a mau kaikamahine hooJlalao ake kiaaina. E hele ae no maua e ke al~>ha a hoi mai, me olua maua a mau loa.

A lr 3 ua ne-i -i < :• ■ ' / iho ai ILa' ' i • ■ '■ < - 'ioh;i oiaiu, w w ! ■_ \; j -> oke ;iluha :!o ; . ' i'- . kor.A mau h \ . |hol i kauleo «mi u', ; i ana ina ii.na o!c i l: - [kaeaea. ; j E he!e olu* a hi, ~ ~ i, 11 | kipa ae olua e ike i \i , , h . .. nele, ua haaiam,) k-, pi.i. ; home 110 olua io ■ im iwi |Priu. . j | Gna tani kiek e w;vie. no- ko,olua kiai ma ko u'ui r i--\beie jmai na poino rnai o k;ii miiU ialdhele mehameha ewaiho niai mei matnua o olu;i, . !

Ua laweia mai kela m-u o?e T o aua wah ; 3aka eel e k?. kakou aīau koa opio me k;i makee nui, me na hooia ana hoi ma ko la.ua aoao, no ko laua kipa ana ma e ike ia laua ina e hiki mai ana ia manawa. Mahope iho oka pau ana o ka laua hui aloh < ana me Haka ua kau ae la laua maluna o ko laua mau lio, me n?» lio ieaiewa .pakahi, a huli ae ia hoi a puka iaku la mawaho o ka puka-pa i me na ani peahi lima a ke aloka mawaena ona w.-i.hine opio k hoehaehaia no na epio e nana aku ana ia laua I ke ku lohaloha iuka o Kapaau, i hoohenoia hoi e keia wahi lau palapalai o ka r uka o Manoa i ka Ua Tuahsne: Aohe eu 5 ka hana * ke anu, ■ E oni wale ana no i ke oho o . ke kupukupu, Ina hoaliko pua kau no\i i ka U, 1 ka loiele, hoi e ka makani. i Iko i kaa aku ai ma waho • o lee" kulanakat:ha!e o Parkor, a- he mau wahi hale kakaikahi wale no hoi malaila e e ku kakaawale mai ana, oia ka wa ake Koa Kiai Puka Eono i haupn anoe wale ae ai

no, no ke ano hakanu o na helehelena. oke kiaaina, ana hoi i hali ae ai ia Hiuk* e hele mai ana mahape ona: E Robe, e hoomaha iki kaua ma keia wahi, mamua oko kaaa hoomau ana 'aku i ko kaua hele ana imua i keia ma-nav-a o ka la. ! Oiai, ke ole au e kuhihewa; iaia he mau mea i hoomakaukau ia no ko kaua poino rr amua aku nei, mamuli o ka hihipea i loa o ke alahele e waiho mai i nei mamua o ko kaua alo. O kou manao e kuu kaikua* ana, o ko'u manao no ia, oiai, ihe oi aku ka maluhia o ka hele lana ika pb mamua o ke ao Ima ke ala. Me keia mau olelo, "kaohi mai ta laua i ko I;m,\ mau lio malalo o ka malu o kumulaau nui i hele iho kona_ nwu lala e ulu punonohu ana a pili iluna o ka lep'o, O auwina lu no hoi ia a laua e hoomaha t>ei mo"ko hu* mau lio e hanuhinn wahi weuweu ana, ■ I lloko tio hoi o ke\;\ wa ke' Koa Ki.ii Pak'A. Helu Kono i haalele iho v. ia Kin'ea e hoomaemae ana i ka \av.x mar m>u ! kaua, ko hiu ttu\u ho,i hele pi'a paa a maau hele vv,i| tku' la no oia m.ilalo o ka malw o n.i leumuKwu e feu p i ip i 'pi an*?, n x e ka makaala pu Noi \ ?hc> v> ike ia mai e kahl mea,

• i: f ' . I . a\ "■* 2 : a .-■;: •— I '■ ~ ' ■- a :,| '■« k . ' ■ " j vkj tC'„ i"ij'3 0 ke k'n.n a Njrgcr..d ko ! .-\ ■* h Ij-i ' rc e .\ u lVc\, . * U i b pu V/ '■!]•■ h.,, u K.w K'. 1 Plk-h *,2 Lom,- n-.i, IV. ia wa i i • ,ku ai i keia* pu.'loli'"! Is.hr o "i e kuku ms:j ana me kt l,ik<j pon;i kāua, | me ua k*;naki ī;o* e.nonoho ma ka'e oke ,'.!r;-iui i paa ko' lakou mau Lil'.heieua p-.u :; ka paluluu me na ioie ulame, 1 nid hē mea als e kali Ukou o 'keleahi me*. ]

| Aua i?.oa Kiai Puka E:iu Eono nei i ike iho si "ua "puei' ! laua ina hoohalna, e iike me [kana i haupu wale ai, ana hoi ij '.emi mai ai ihope a huli aku Ia aj hoi no kahi a Hiuka e- noho' m.ai ana me ko laua holoholona j ana hoi i kamailio aku ai me kahi minoaka: E Rob?, ua puni kaua ina ihoonalua, a'u e manaoio nei, ua maopopo ko ksua ano i ke kiafiaina. Heaha anei Ka piii o ke kiaaina me keia puolu. okipuu ō i keia wah)? Aoie ka. ee i hoomaopopo i jkela olelo ana mai ana, he leta j kana ne VictDr Toropakioa kela jpoo kihikihi o ka Hui Pulima Ulaula, hookahuii aupuni e hoolala nei i ka Noho Aupuni oko kaua Ewepepa i aloha nui ia e fila kipi ae i ko lakou wa e a\z~ kaukau ai, Li-o ae la-na maka o ua Hiu ka.nei no keia mau hoakaka a ke Kpa Kiai Puka Helu Eono ana hōi i kamailio mai ai me ka pii o ka ula ma kona mau papa lina: • . Pehea la oe i maopopo loa ai no keia mau mea e kuu kaikuaana. Eia pu me kaua e hele nei,

kela pepa inoi a kahi elemakuie Hukana i ike ai, no keia •poe hoala kipi a'u e lawe mai ai ia lakou ma keia mua iho he pio a paahao na'u imua o-ka aha hooko.'okolo, no ka loaa | ana o ka uku i kela a me keiaj pakahi o lakou, a'u e ike nei, o| keU kiaaina laepaa kekahi ilokoj 0 kelei''' puulu, a'u e hopu pu aku j ai iaia t»o kona hookolokolo ia j imua oka Emepera. ' | Hole-mose! Oke o'a o ka , Emepera aia iloko o ka polioama o ke:a poe kipi, a'u e iiauoli loa nei, ina na'u ka peka; mua loa ek : tnA ko lakou poo--1 ma-ka k'kipu hoi no k.i'u m.iu pu-panapani, a ua Hiuka nei me ka lee kuoo. E hiki mai :m;\ ia mauawa e kuii pokii, int: aole kaua e hala- . wai kau,t me n,\ alia pik,\Uk.i o ka mansw,i. A pehe.i hei oe i ike ai, ua puni kana ina hooha',u» v e like ■ roe kau i kam.iii'o :rui ue:. ' Aia iakou nu keia (u.ma o ■ ~bmi; k,i\n e hele :iku - , 4 \i hoi i ho,vo,ioiv t v aku ne' : ko Inkon nvx kah: pihi o i s 1 'ksn.?ri \ a : o':\ v" ui mai p.iha Jko l;k ; n: : . A), he p;:atikoa okoa no,. - ! 3 he.<? \ ka k.v.:; hn.\ m? keīa i pee okip«is?

i-u:. w. v ■ ia kaua >l:v! l.- ,y':cu i hiii.i ■ I.: •i _ ius\r>J.- y ;■ I;1 > l .ua i -i u I;,i i L -kou J , tu o ukpan;., v.l-i wfc,iv» noj mi > ).d e hu.-i nj kauai k\i . k ■ :- r l:;ho i.

hoolra!ii w;;l. rn o'u manae* n»3* ia or e kt v o'kii, oia no ko kan i hoo'.ili "i ko 1 k'jpa ril- i hele mai kr, • aiahele <-;e, kiua •? p 'kele ai j a filo r»e no boi m»i. keia poe i c nh r «i 'ie? \i J ra«Lihini !on k.,uiu no keia jwahi, pehea a<M-i e hiki ai ia Ikioa V.r mnnuo ?e ~ iK/.-ioli i ko I kai'.i alaheie, koe wale iho no k « k--:Oii ku <sk:i iniliā O.li» kou "> pai-) no k.t a me ke o!r. He hana h:.-po loa ia au e kuu. pokii'e manao nei r ua like

no* ia me. ko kaua haawi maoli «pa aku. iko kaua ola iloko o ka poholima o keia poe powa, e make ai hōi e like me ka make ana o ka holoholona. Pehea anei kaua e hana ai ;;oiai,:be elua wale iha no e kaua |no ko Kaua wahi ,o ka hana iloko qke kuhnakauhale o Mosekao. v Eia no me a r u e kuu pokii he palapala-aina o kefa m?u alahele like ole a pau e waiho mai nei, e hiki loa ai ia'u ke a!a jkai aku ia kaua ma keh mau [alahele me ka pilikia ole, pela au i aa ai no ka hele i Mos?kno A me ke kaaalua ai oi loa ae jboi, oiai oa e hele pu ana me

■; a'n; ■ ■■ ! lna.ua ikeoe he alahele Ja |no kaua e hele ai me ka pilikia ole, e pono oe e hooko koke aku t me ke kali ole, mapua o ka j loaa ana o ka hoomaopopo ana l '.a lakou ua Imi hou kaua ī alaihele okoa nokaua. . He wahi haīia liiliī wal? no la, o ka kaua hana nui wale no o keia imnawa, e hoololi ka.ua ina kapuaihao o' ko-kaua mau lio, e jjoohuli ia ,*jua mahope, a o hope hoi mamua; i ko lakou manawa e iho ai ina me-i heu kapuai lio, manao no lakou i no iakou iho no, a o ko kaua palekana np ia mai keia poe : mai, e hoohokaia ai lakou e j kaua me ko lakou heluna nui,

mehe kahua kaua aiiia ab. Akaaka iho la o Hiuka do j keia ano hana. hou ioa sna i ike.] ole ai enai >- an- ! mai, ka hnohuH ie q ke Kpi;r hao o ka i>o, Ua posio heia, ao!e h? iv: e i kali ai no w,hi'. apana hana aao hou kaū? «i •kuu ka)kuaari3. ; O ko iaua hana koke iho r a j no ia.ma ke kwipili bou ana i ke kapuai{)3o- o ko la-ua mmi-'-Ho jne i ke akaheir-, me ks puolo an-.'hoi | a pa& ka wawae o ka lio- i ku! Uua n»du paklio i o ; .r: ai r . k chc ia, ke koele o ĪHua ra.ni hr.mare. A i] c k- o r t .k«hi 1 wa|e no, oka p;Mj ae j a ~ . keia wahi h'.".rla a iaus . - maalahi. __ _