Ke Alakai o Hawaii, Volume VI, Number 39, 1 October 1919 — HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela KE AIWAIWA A ME KE AH KANANA O RUSIA Ke Koa kiai puka Helu Eono o ke Aloahi o ka Emepera Petero Ka Nui -A I OLE-O KE KAIKAMAHINE ALII ADERAISA O SANA PETEROBORO. [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela KE AIWAIWA A ME KE AH KANANA O RUSIA Ke Koa kiai puka Helu Eono o ke Aloahi o ka Emepera Petero Ka Nui -A I OLEO KE KAIKAMAHINE ALII ADERAISA O SANA PETEROBORO.

MOKUNA VIII. Kakauia e GEORGE K KANK A na kH-'pmapinai o na h?ju m-»n i pahikau? ua mm kieaea nei me k* ikaika nui i huipu ia hoi tne na p?le akamai lua oie, i hoike aku i ua poe pow.i nei. O na kannka opio a lakou i kuhihawa ai e lilo ana i mea paani >a lakou, ua like laua me kekahi pa pohaku paakiki e hamanaui ai ka oi o Ka lakou mau pahil^aua. A ua mau kaeaea nes hoi 1 ike iho ai, he poe okiloa ka noi keia,no kamifulu KLawaihae, ua'a tiiH Kalepoiepo. Mamuli o ke kan< koekoeie o ka lakou nei mau h?una pnhi a me ke kani oeoe o ka lakou ne : mau med.ilaki].j, ) hoopioloke aku ina koa kiai a l;»kou hoi \ holo mai ai iloko, a ke alii ki iaina hoi i puka koke aku ai iwaho me keu m ;ui o!eto i kona mau koar. E ho ke koke aku i o;.kon mau ahikea, no ke p-n.ku nna i i na wahi a p.ui o k».'n kakela n' i rre k.i ik.uk i o »vl:ham ri koa, ao|c io. e i.o-a kok.i hi mea komo mai a pi'l.i }i m me kekiihi m«M o pnk i ..ina mail ko. nei a hiki i k,<. wv loaa hou aku .=i o ke kauoh.'i mai j«s'a aku. A hala aku la k? koa ki.ii iv ka haoko ana i ke kauohu n.aue

c'q \ i . > "> Ui-* -.j hakn I ihaaw. ■ Aua alii kiaaina nei no nae il hoi hou tīku ai iloko no ka j nnua ana i ka kopenā o ka ha[kaka. tnawre.n o na keonimnna .he umi a mo k ipena koa o ■.! oie» p» no ho', ■ ikona wa i lohe hou aku ai ika : Seo o Pīiuka e k;ihea ana me ka leo nui. .. " ..: E makaaia ioa no ko oukou mau oL iho o iialawai auanei me ko oiikou hopena mai a XJiu j ka.aku. . j E aijo nae ia mamua o ko ou i

kou. huuhilahila ia ana imua o ka lehuiehu ma ka la o ka ta ap6po. ■ :i He mea oiaio, i!oko o keia mau oielo a ua nei, ua I like 1q» oiī me U liona po-j 101. h e idia i le s t ku ai imua o'

kona mau enen? t hoopi.fi pu iaj afa_ i. ka-paioi» : - j lir,ko o ka hauoli o kela ■."mau | im-.iea he iehulehn e nanamai ; ann ia hun !-'t. pihoihoi ilokoj 0 ki weliweli nui.. A a h i h"■ n '(> n , |, ( he ekoln! 1 u ' }". i p:no o \i I Iliuka n?>, j m'.ffiu!i (.• 'k.- V imo pu ; muanu 'iiJ - ak.i ei; ! .vi'< _ -i o k-j p:ih!~ K Ur< ,-i u-j II uk.) [ e'; ma kr> i-v kou m. i! ru»wai, A l<e Koa Ki.v! Puka He ! u ivrnn !ioi e.ku.mai ana e nana i pokif, oi-a', ua pau (oa lakou-i ka waiho iiuna o ka■ papahele ona pala'pu like o|e i lo.ia \i Inkou «isi ke palau i;iu f»ku i) kana nahikaua, Oiai,- ao e loa ia ka ma-n--e ae : ko lakou ma« ola e-like me kon ; i poll Rc be Hiti k ' - li >n :1 ai me ka mei.eme ns- o!e. i

Aka, i hana akn oia i keia mau hana maiuna o lakou no ■ke a'o.ana aku u lakou mai imi mai i ko mm .ola o lilo ia i p 3 hu kiipapon no lr.kon f. lonu ] \ ;»i.. A ke ;'iii hoi e ike "ab. a n::e kona ohana i: ka oi lu,« ? ku o k-* ikaika o KaWela inimni o kom pokii Hmka. Ka mea hoi nana i hoohauoli loa aku iaia a me kona ohana, i pau iho la kuhihewa i ka la o Msina, i ka aiwiiwa maoli no o Keia-fcanaka. A-hkou nae hoi e hoomau nei i ka nana ana i ka hopena o ka Hiuka hakaka ana me kana poe e!im». A ua Koa Kiai Puka Helu iiono nei hoi i ike aku ai iloko o ke 3hishi e hoalu iho ana iloko o ua rum» nei, i ka haukae o ki pnhikmia a kona pokii Kob;j Hiuka me ka wai ulaula. Iioko pu hoi o !;o!a wa i hoomaopopo koke iho ;m no oia, o k.-la p: v o o w;v.|;o c\v- oie ab, ua ua hki.i -"■* uL'-io m.ii ko Lkou kino ;>kn, No mt-a. m ikr i kona poki : . I;'-. vi.i o hoop.ikole i kn iakoii ni'i: ola, -:u u.i loaa ' ui.i he dm;i w i m tīk.u o hana |aiittfena. v k ī ;; k; ana iaia ke p *~<: \ ; vi' s k< :\a p.«k i. ua ike ,iUc !. ;>'a i k . u"! w .h an i ih.» t> k.Mi' >i\::r' i!a!.\ r h.~! ip i i k.-.ko o k )na p*Hkai',t i';;na k.i aahn o kek.ihi p.-\v > o ?v-:Ifa\v\ ani ; kona aho ho].x 4 ii\

! li.iko pu hoi o kela wa ua Kiai Puka Eono ne i kamailio aku ai me ka: leo maiie,--- . ■ E Robe, kuu pokii, aole au i man?o, e hwe ana oe i ko lakeu mau ola, a e h'oeha wale ana no ee ia lakou me ke kaili ana mai i k« lakou mau pahikaua, e l'ke me ka'u i hana ai ma'una o ko'n nsau hoapaio. i ' Lulilu'.i ino ih > la ke poo o ua Hiuka nei me ka hehi ino ana iho o kona mau wawae iluna oka papahele me keia mali olelo.

| Aolt! Aole loa au e hoopakele i hookahi o keiā 'poe laepaa mai ka niaka aku o ka'u pahikaua, no ka .mea, be hoonuii waie ana aku no ia i ko kaua «i3u eoemi, a he hoolanakila | ana aku hoi ia ia lākou e maau | hele m.a keia honua. j Pela no, aka, mai lawe mai i ke kanawai ma ko kaua mau lima a rula aku. maluna o ka lahu' a hooko aku me ka weliweli, no ka mea, aole ia kaua ; a man;i. ■ - A' iila, e hoike mai ana ee e knu kaikuaana, aole ee. i lawr i ke e l-i o kela poe e waiho mokaki mai la ma o. He mea o;aio loa kela e kuu poki), r>ole au i lawe i ko lakou ola, ak.-i, ua hoonele aku nne au ia ākou.me ka pahikaua ole i pau i k3 hakih'ak', a'u hoi i kiu aku ai ina palapu like o!e ma!una o hkou pa'kahi, me ke palar halaha o ka'u pahikaua. ■ He keu oe a ke kanaka hupo nui v.' i?e aku, no ka mea, aole pihi l.kou ala e waiho ana ia'oe, ina lakou ala e ike mai ana ua loaa ia lakou ala he manswi kupono e īe]e mai ai a lawe koke-ae i kou'Ola me ka hakalia ole. Ia !fiua nei no e kamailio ana.; malam-ii&ma ana o loko ina iho iho kukui nana hoi i hoahuwaīe ae ia loko me na hioEiona weliweii e hoomaikeike maopopo mai ana- maloko o u& keena ka,kau nei o ke kiaaina. ' Oiai, ma kahi a Hiuka i hakaka ai me kona mau hoāpaio aia ke koko ke hilihlli aia iluna o ka papahole a me ka paia, a hoohaukae pu aku hoi i na pale puka-auiani a pau e kuuweiu iho ana maloko o ua keena nei. A ke alii kiaaina hoi i komo mai ai iloko mahope iho o ka malamalama ana ae o loko ina ihuiho kukui a me kona ohana a luluiima iho la me ua.'mau kaeaea nei me ka hauoli, Ma ka aoao hoi o na wahine opio ka oi loa * aku o ka p'pil aia maluna o na kanaka opio oia ke Koa Kiai Puka Helu Eono a me Hiuka, me na ninan no ko laua wiwoole i ko laua ku ana aku imua o keKahi poe lehulhu loa a h3 mau minoaka wale no ke luawiia aku. Iloko koke no lioi o kela Wi» i ike koke aku ai o Huika i ka onieni mai o na hoa palo o kona kaiknaana, oiai hoi oi.< i lele Aku ai a'ku iho la ■ ma ka ao,io o ke kanaka i onioni ae ai m ihope o ka waiho poniuniu auh no hapaha hora 4 | A ua Hiuka nei hoi«i" muihi r ao ai i kana pihikāu;» i makaukau lea me keia mau huae-klo

imua o kena h;ku ka : kuaaiu Wela. E ae mai ia'u e kuu" kaiku=iana e hoopau pono ae ! ka'u hana maluna o keia poe eu<?mi o kaua. K Robe H»uko kuu pokii no hoi e, uoki, mai hoopa i kAu pahikaua maluna o lakou. ua iawa. ■ •;/ ■■ No ka mea, ma ke aioha o Wela ua hoopakeleia ko hkou mau ola, ua iawa oe me na ola kino eono i make ia oe *i kein la e kuu pokii.

Mamuli o kei i mau olelo a kona kaikuana, ua okipu wale iho la uo keia mao manao oua Hiuka nei, iaia hoi i hoo iho a i kaoa pahikaua iloko o ka wa-hi. A ke Kama'|iiwahine Vioia i kamailio aku ai me kcrleo na.he n vhe me k'a haalulu pu, oiai hoi aoie i pau ko iakou pihoihoi no keia mau hana weliweli a lakou i ike iho Jla ina minuie i aala aku la. Rcbe, ua lawa loa keia mau qana weliweli, e Ike me ka holoholona ma ka'u hoomaopopo, ika hiki ole ana hoi i ka maka o kau pahikaua ke nana i ke ola o kahi kanaka, a'u iioi e hiki ole ai ke hoopoin i. ina mea o keia ahiahi a'u i !ke ai me ko'x mau maka. Nana mii !a ua hlukanei me na maka oh maluna o ke Kamali'w. hine Vo!a, wahi no noe a ua Hiuka nei i panai aku ai. Aole au he pepehikmak», BkaJ he hoopakele no ko maua oia iho, me ka haawi oie iho i manawa no ko'u mau enemi e iiou ai ma ko lakou man pukaiiiu, no ka me*, he hoonui' nui hana wale aku no ia ia meua. A ina ua hana aku au ma ke ano holoholone, e kala mai ia'u. No—no! Ao!e au i olelo ia

oe 'holohol'ona, aka, ua nke mc ka'holoholona ko-cluft weiiweii ole ia mea he m ke, y'n h-ii e . haawi aku nei i ko'u no keia hana koa !ua oie n';ua • hana ai. s mea maopopo ■ la i hana i keia , akou i kekahi :n - ī ole i keia pn, wani a U l'l ' ' 2i. ■; . ' A Xiai. Puka He'u Eono hoi i hul| aku ai imua o ke aii : kiaaina, oiai hoi oia ē" kn oaumule wa!e ana no nne'kana aliiwahioe. 5 kuu kl' kie, e hocj,:>. -i* poe a pau m'ilok? o ku h. ahao, a o ka r.of: 'i make e'k- ī 'lakou m-h-p- : ho o ka h'L.i ~ -..na c 1 k ■; -'•>o =>;■

pau— • a Haio! līealm v-".hl „a ua Koa Kial Puka Helu Eono nei, iokip' ;ho krin n=.vj o'eSo T aea hei i aī mike ano i !oht pm aku i ke kapalulu o i wawaei nna lio o nee (n.i .'na* tmua o iak u. A Hiuka hoi i ! he pn aku ai ana hoi i hooho koke ae me keia mau n^elo. ■Ouapoepowa nei no anei keia? Hoike k(,ke akn ia ke :;In' kiaaina e iikf me kann i k?uōba ai. O ke'u mau kp.i i' Ik-u--nui aoa e i ko'n k<k la nei maia!.- o k.i'n m; u *ī;u) oh,a.

M iiai" ; k i-U'o, w hi j ua Ko.i K'3 ; Piik .V īi«no ne I ', hoi i 'n-.li. -1' •. .<• v 'Hiuka. * H n -' t- «ih' k >■•!'*, i r lawe' m *'!" m• o n ■ / . ;n! t" 1 e!< <:n ' ' • • in li o I "■ •* '< t L' l li Hn:vi ;i ' u s. k- ku 3? ike k,Hv''l, ■ s -. I ■;f iole an,~. ; U' •i * powa r.c', .* kr n • ' ■ >■> • kamaHio mai 31* ; ke ll: .a 1 ka He !u eoīso.

M,t Inm oln o ki mska; r;uin ien keh o ko'u ike-maka ana i kek'-.hi p- to weliw.-li 'mawaina o nrt mea elua a rr*e kei;-he-llUKi i*: !'. Nola:!-!. e ka'u nuui ma'ihini kiekie, aole a'u m:iu mes e knmailio hou se ai, in 'ehe I kou a u:i ikemaka e like like no hoi me kou pokii. E kuu mea kiekie, ma ke aio wale iho no o na Lani Kiekie

Loa i hof pakele'M ,ii ko aiana ola, a'u hoi e nei aku nei i kou oluolu. ■.K-kaia mai i kuu mnu k;Hiwst nei, a e ili no ke ko'iko'i o na pono o kuu mea kiekie i he opoinoia maluna iho o ko maua maū hokua, a na maua no e auamo ia man hoo'ilo a pau e like me kau koi~e waiho ai ia nr?3ua. E knu Kapeni Wela/ao!e loa he mau koi a'u nn keia mau wahi mea liilii wale no i hoopoino ia, a ioi loa aku boi me kuu hoohewahewa ole ke hoike ae. lia mai oiua i kuu !a a me-kuu ohana mai na win-a kimopo mni, No .ka Hie:4, akuhi no au aj miopopo he poe powa kela nie n-i aahu .-pi.kn o ka hoc!'.-'.mn-ni ma ko l.akou man helehelena ipiha mana rn ; n o (_■ nokoko o ka pepeh kanaka.

NUaila, mai noonoo iki olua no kahi mku hookf.umah.i ana ia olua no keia wehi me? iiilii wale'no, ka rrsjth?.io .1 nui ia*.oe e kun me- no keia loko•*n i ?jv-, oa uiai, 3 pH - 'ii - nei a pau e noprk--'!' s U ?i niai ko kakou mau er.en»i mai. ke;-i m u o'elo i kamailio e un Koa Kiai Pnka Heiii Eonn nei me ke alii ki;< oiw no ka iwa i p;in ai ka hnli ana a f-? uk;t ifok nka noli o m p-w., ku- ■:' :i -h'.Ki o n 1 pa'apa'a ole i ku'lke \V ■I( p' > H3 p-.| .1 O.iu t;. •:. > i -.ikumu . npe >.iyi \ ADS h" : k!f m:<i' ui •

j hwp ?ku i'ī 1 k \ pp v.<: ! e?n n ;; i v k" o !' h' ' i-a ■ . •. 1 O r«i P>- i m k-e : ■■ n j. ;p •, I * ■: n 1 ho:'n oia aun^op. j Ij x i:!.j ke'i.i he'u:' i nn> i , k i. , ~h i i i ;• - k • ! ,; , ' v , ho-w o.\ : |, k.i.i ■ ~ - '"■;oK ; c" An s k* \vt>l;\vo-. ; lV " '' '' 1 uuk o 'Nvro V,;. , '> ' «■ ■ i i ; ' p. e k f, M a '•.••'i -v .i nv '--i kikou m:.u k • - \ -V. \ .1« no j a _ L . - i • 1 . , .1 n,i ko.i kiai ' ,v - c " ( *ou :i > nui-

na wahi a pa\ī (> iia home t:ei o ke kifi;.inn. Oiai nfe lakon eni hn<<, aif wale no kn niaka o na ahiwahi ne maluna oka kaua ma • kaeaea, me he al', ua lilo na mea ai o k-j papaaina- i mea ono o!e ia eko lakeu j-tm, :< ; j k.-> i ono a me kr» hi'nhi.ii any a* ko lakou mau puu wai malun > o kela mau hioh|.mi w i inohia o ka kakou niau koa Mahope iho o ka pan " ka'Lkou al ana ua hoi ; : ku |a !ak<'u no ka rumi hookip.-i, ke alii ! īhaina ī kamailio mai ai me ka minoaka pii ana iho me ka piha hauoli.* , He mea hoopiiiwa loa akn keia i na■makaainana o keī;; kn lanakauha'e ke lohe aku aohe mau.kakapahi oka la apopo e like me ka mea i kuka.laia ma keii awakea. Nolaila, e na kanaka opio, heaha la ka'u e hana aku ai nie k kou, e ili ole mai ai ko iakou hoahewa iha mai maluna o' u nei? Kulou iki iho la ke Koa Kiai Puka Helu Eono ilalo no knh; manawa pokoie, e noonoo ana hoi tio na olelo a ke alii wahi no nne ana -.iaia i mn,--aku ai i kiaaina iaiā no hoi e rtana mai ana: . Ap'e paha e lilo i m?a e hoo-k-aum-iha ai ī kuu mea kiekie ke hoike aku imua o na makaainana o Morgorod nei, mapuii o aa kuia o ka rnan;iwa e hiki o!e a ke malama ia na hana. kakapihi ma ka la apopo. ' I mea e lilo ai ka l.i nui o ka h apopo i mea hialaai iap 'ka iehulehu ma ka Paka Mo : - wahine, ua makauk„u maua me kekahi hana hoikeike e ae o lakou. E haof ana maua i keia nou ' ke me knu i h-ina 'mo ai nn m nmeka puuwni hamama, o ko\« m.mr-o ktii a'u e knhihe ■v > t 1 - ne m' ke olelo e 'U •■lr e me kou mau maiiao • Ohv> vho h\ n* h?r»hicni n

; ir kiaaiiia no"ke;i tn u !i,--.:-U ■■ >; ke Ko 1 Kmi Pi.ki i Kono, niH. iu.i i'apono jkoke mai ai me koh mni olelo f kuio' j Ke ■u;atpo mao:- noi o!,u i ] ke ko'iko'. o ke»a ham, .1 k*' -.p no loi „ku nei .11 e l nuki olm p«p» kuhiki'.hi e \v,r.iui nni aaa, a na'u hoi ia o kuk ib «ku imu\ o ki {t J hu!rh s ; k i ■. k? e h<x'mak=j ai na h m ■. Apoj.v» ma ko kakon j\-una kak.ihi.iki 0 vva : in muī .t: 1 k;j m.iua papa hoonohoivho hana o

ria ieē-le., kf oie i??ie e loaa mai iioehena ana me miwih/. ye o keia poe i ra<>ke )hn 1k uw pokii ame n.< poe i h K'haia e -i'n. Mino au e kuu pena ;io!e i;e poe hou ae maw. - » ho■»*•, o kela Dor, a ina lie poe hot! >'t- kt k->hi, alaiia, ua' piha uia6h o Ni>rgur(,d nei i keia poe okipuu, e p..jii aj lakou a pau i kii hopiihopu ia a hoopaa nialo oka hniepa-ih-m, mamua o ko !akcu haalele ana iho i kehi kiv

iaiakauhale no Mosekao me : ka lakou mau hina i,]<ipuu lapu-' wa!e. ■■ ■■■ ■■ i He ninau pohihihi loa ia e kuu mea kiekie, aka, ka la ap,jpo i.a e hoike mai ia kakoū no na mea e hoea mai ana m* !a U. , Me keia kukai olelo ana ua hōi aku ia lakou e hooluolu no ke koena oia po, mahope iho li .M o ka hala ana o kekah| mau līeī-i,"ā ma kahi hōTō"līālīoo"lūulu he ekoa iua ka ke Koe Ejai Puka Helu Epno e hoohaua ana o kon waihona uooneo. ■ • ■ ■>: i ile ekolu waie no enanawa o ks 'Pol e laweia ma kou home e n*v limahana oka Ahahui Kalepa o aa Hawaii, oia ka POAKOLU, : :;a : cnē:ka ; POALIMA. i\'. ?• poina i keia kauoha, no ka n* ia e loaa ai ka Poi, ar>L- taa kahi Sa e ae a h : ki ik > Vnkc heu ia ana aku ena 1 Ni«, * * * i He elua w.Ue no mahina i ke 3o ka pau no keia o keia ma kihikī a hoc;> mii ka 192L me k in m.u h.vM. O k;s mak:ihi k' koho ba!rta no hoi keia a h' ra mai.'