Ke Alakai o Hawaii, Volume I, Number 5, 31 May 1928 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO NAMAKAOKAPAOO He Wahi Keiki Uuku Ikaika Nui Wale Me He Puahiohio Ikaika La i Ka Wa o ke Kaua [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO NAMAKAOKAPAOO

He Wahi Keiki Uuku Ikaika Nui Wale Me He Puahiohio Ikaika La i Ka Wa o ke Kaua

MOKUNA I He'wahi keilel uuku loa o Najnakaokapaoo, eia nae he wahi keiki iHaiku loa oia i kona wa opiopio, &oh onn lua ma keia mau mokupuni mai Hawaii a hiki i Niihau i ke koa. wiwo ole no hoi. 0 Kauluakahai kona makuakane, no Kahikipauaialnwa, he aina i Kahiki.nuu. O Pokai ka makuahiihe. He alii nui ko ia nei makuakane no Kahikipapāialewa, a he aoao akua kekahi o?ia. 0 Hoaeae mu Ewa, Oahu ka aina, ■malaila na makua € hui ai he kane a he wahine a hapai a hanau ka laua. keiki oia o Namakaokapaoo. A hapai o Pokai īa Namakaokapaoo hoi aku 1a o Kauluakahai i kona a>na la Kahikipapaialewr a» a noho iho la o Pokai pie kona opu e hapai kelki ana a hikiWalē i ka wa i hanau mai ai o Namakaokapaoo. He nele iaua nei a noho iho la ka makuahine me ke keiki iloko o ka hune. ' la iaua nei e noho ana, ua ano nui ikl ae o Namaka okapaoo, hiīu mai la o Pualii» he kanaka no lihue mai, he kanaka maikai no hoi a ui na helehelena ke nana aku, I hele oia 1 kana hana mau o ka la'waia, a kipa mai.la" i ko laua' nēf• wahi hale "ē-«noho ana. Mai Honouliuli mai kona hele ana mai i kaiawaia, 1 ka :k( < PUalii ia Pokai a ike aku la he wahine u*i. launa ole k<"l i komo iho la iloko ona ka makemake iaia lat e lilo i * ihme nana, & no kona hoohih'i'loa'i ka u*i o Pokai, oni n nae ua han&u keiki oia, noi okea mai la ' Oia-ia Pokai me ka olelo mai, "Makemake au'ia oe i w«hlne na'u." Pan'e malla o Pokal: "Pehea oe e makemake ai i wahine au nau, ōiai ua loaa no hoi ka'u kane a ua hanau ka maua keiki, 'aoie'' oia wale, aka ua kahiko au a ua alu'a ko'u mau B huli aku oe i wāhine e like me oe ke anō-a e waiho mai no oe ia'u me ka maua keiki." Pane hou mai 3a o Pualii, "He mea ole ia mau mea, O ka mea nui no ina makemake oe ia'u elike me ko'u makemake iajoe, ua pono iho la." He u ia nokeiana a laua nei ī ka walaau a hiki i ko 'Poka'i noi ana mai e lilo oia i wahine na Puālii, a lilo iho la lāua'he kane a he wahine, a nele aku la' kela kane rnua naha ke keiki o Namakaokanāō.o, a hoi o Pokal ma'a ke kula o Keahumoa noho malaila a mahiai ai. ĒJua mala 'uwala loihi a Pualii i mahi ai ma k%|a aina. Ūa kapaia ka' ihoa o keia mau mala uwala o Namptaokapaoo. I ke oo ana o ka uwala, hoopuka ae la o Puali i kana oleio hoohiki € olelo ana, aia a kalua ke poo o ka ulua me kā uwala, alaila noa ua uwal'a nei ana, a hiki hoi*i kana wahine ia Pokai ame na poe ae ke ai i ka uwala. I kekahi Ia holo aku la o Pualii i kai o Honoulkili .e lawaia ai i loaa ka ia e aī pu ai me ka uwala ana, A hala o Pualii i kai i ka lawaia, kii aku la o Namakaokapaoo i na keikl he umikumahiku a hoakoakoa niai la ma kahi e kokoke ana i na mala uala a ka makuakano kolea.' A akoakoa mai la na keiki he umikumahiku, kauoha aku Ia oia ia lakou e huhuki I na uala a paii me ka lau a koe ole hookahi uala iloko o na pue uala. Maka'u keia poe keiki i ka huhuki p'au'i ka iiala, nolaila kaohi malie no lakou ma ka uala nunūi a koe no na uala liilii me ka hana ino ole ia o ha pue uala. Ile uuku wale no kahi kino o Namakaokapaoo i keia . wa, he elua no wahi kapuai me ka hāpa kona kiekie, aole; paa o kona wahi huna i ka hume ia i ka malo ; no ka ilihune mai no hoi loaa ole kahi malo, I ka ike ana o Namakaokapaoo i ka lohi o na keiki mamuli o ka maka'u 6 huhu ia, nolaila hoomaka aku la oia i ka huhuki pau i kekahi mala uala, a pau ia mala i ka huhukiia, lele aku la oia a i kekahi mala u.ala huhuki iho la a pau loa no uala me ka lau ame ke ka, a koe w r ahi mea ole iīoko d ka iepo. Ku iho Ia ke ahua o 'k'a uala he kanaha ka nui. Pau hoi ka ia nei huhuki ana i ka uala, hoi aku a ho'a i ke ahi, a ohinu aku la eha lau uala iluna 0 ke ahi e a ana, laia e pulehu ana i ka uala iluna o ke ahi, hoi mai la kona makuakane kolea mai ka lawaia mai a ike iho la i na puu uala he lehulehu-, ninau maija ia Po-kai'-kan awahme, "Ea, nau no anei' i kauoha iho nei ia Nain'akaokapaoo £ huhuki i na mala uala/' Hoole mai la 6 Pokai me ka i ana mai, "Aole au i ike i ka ke keiki huhuki ana i ka mala uala? Aole paha nana i hana keia hana, pehea auanel e hiki ai iaia ke hana i kelā hana no ka m'ea he nui maoli kela niau mala uala loloa, a he wahi'keiki uuku.wale np ka kaua." "Āole, ua maopopo no ia'u nana *no keia hana kolohe. Ō ke poo ona ame na maka na mea ee.inai ia o ku'u uala i keia la, nolaila e make ana oia ia'u 1 keia la," Kaua mai la o Pokai i ke kane aole ē hana ia hana lokoino, aka ua piha loa o Pualii i ka huhu, nolaila aole hooloho aku i ka leo uwalo a kana wahine, Kii aku la oia i ke^ko'ilipi'a hele aku la i' waena o ka mala uala loaa akuia o Namakaokapoo e pulehu ana i na uala iluna o ke ahi. Ike mai la na he Aimikumahiku ia Pualii'e heleaku aha. me 'ke ko'Hipi me'ka piha launa ole i ka huhu, holo aku la lakou a kahi mamao ku mai la e haua i ka Pualii mea e hana ai, no ka mea ua māopopo ia lakou he hana kana i makemake ai e hanā me kela ko'ilipi ana e paft ana ma ka lima. Olelo aku'la o Pualii ia Namakaoka-; paoo, "He keu maoli oe a kahi keiki kol.ohe uui wale. Nawai'i olelo aku ia oe e hele mai e huhuki iku'u mau mala uala a pan.' Aole au i 'kauoha 9io nei ia oe e hana i keia hana, O ka'u uku iho la ka paha' ia o ka malama ana ia oe a e hana lapuwale mni oe ēlika me keia. E mako ana oe ia'u i keia !a, rj:i ke ko'ilipi nana e hookaawnīe i ko poo mai kou kino mui. u kalua ia a'ku ko.poo i ai iho au i ku'u uala i noa ai ia i na poe a pau.". Aole he mea a'hoo» 1 'lohe wai o Nn s vink:!okarao(\ t keia maii oleu» a ka makua- ' knpf nn'i O na knmalii nae f holo a knhi inamao ! ku nu'il ua kau loa ia ka well ia lakoU a pahaohno. hoi f lakou i ka m»vka'n o ki> Inkou hoa paani h inanao ua kuh ia palia konn.mau pei.«:iao, fl manuo kekahi o lakou ' c kahea mai ii'i'n r ho!.< » i o!e e kiī maoli mai no iaia ā kaili | aku mai o Pnalii w.'ii, aka maka'u hoi lakou o okiia mai ko [ l#kou mnu poo i ke ko-'ilipi. . I

■ • < >■, J o *s<iknpJ"''' i PPual'i j i i. ■>' .< h',oj. 4 <, i uuā j a t nu j<a i na ojejo mua me ka ko oī ae o ka i.ui i ko ka wa AoV <" A a<> o ko Namakankap.-i'.o mau inaka 1;< i- \. hI! <<<■ konf mau mak;j 3;-;ti;i]fi rr.a; mu ia u hooiiejichcj!if hiia ia i'ualii. I'iha loa ia iho .la o Pualiii ka hnhu aoi aku ikoka wa mu;t a h;-pai h<i la o'M ike jCo'i}.; j.,] iluna no ka hooinukaukau a;ia <: uhau iho a oki f ke por> e» kf I■'oikl. Ia wa 1 pule ae ai o Namakaokapaoo i kana pule no ka make o Pualii iaia, Penei kana pule ana; Aleha wale na maka o a'u wahi paoo i K hapuupuu, e hapapa mai nei, ! R ai j)aha, e waiho paha, { E waiho paha na Kukuiaimakafkalani, | 0 Kukuiaimakaokalahi kela, | 0 ku'u wahi aikahe - | .0 Namakaokaia ke iii nui o Hawaii. j.' E hee la, e heo. ka hohewale, | O kanaka no me ka ihe, j 0 ka ihe no me ka pahu, i Make no ia Namakaokapaoo. ((Maanei e wehewehe iki akujao keia mau inoa elua, oia o Namakaokalani ame Namakaokaia. He mau alii laua nei no ka mokupuni o Hawaii f he makuakane o Namakaokalani a he keiki o Namakaokaia, a' ua komo keia mau inoa elua iloko o ka pule a Namakaokapaoo.) A pau ka pule ana a. Namakao.kap.aoo t hoomaka iho la o Pualii e hooiho i ke ko'ilipi e oki i ke poo o Namakaeia nae ka mea kupanaha, aole i huli ka oi o ke j koi ia Namakaokapaoo, aka ua huli no ia pualii, mamuli | o ka mana o ka pule a kahi keiki uuku, a hopu o Namakai okapaoo i ka lima o Pualii o paa ana me ka ko'i a hoihoi j aku la i ke oki ana alte ko'i i ka makuakane a moku iho i la kona poo a lele aku la i kahi e a olelo mai la ua poo nei jia Namakaokapaoo, "Aloha oo e Namakaokapaoo." Laj lau aku la o Namakaokapaeo i ke p.oo o Pualii a kiola j aku Ia i kai o Waipouli, he ana aia makai o kahakai o j Honouliuli he elima mile kona loa. j A make o Pualii ia Namakaokapaoo, hoi aku la oia j a hikj i Kona makuahine ia.Pokai, noho iho laua, aole ai o ; Namakapkapaoo i ka. ai, Iu wa e noho-ana o Amau he alii no Oahu nei ma Waikiki. Hele mai la kekahi kanaka no Hgnouliuli mui a hiki ma W aikiki, e noho ana ke alii, Olelo. aku la oia i ke alii, "E ke alii e! He oi kahi keiki uuku ikaika nui wale, ua make kona makuakane iaia a ua, kiola ia ke poo i kai loa, he w r ahi loihi ellma mile ka. loihi.Aiohe o Amau, oleio aku la oia i ke kanaka, "aia kona ikaika a make au iaia, aka ina aole au e make iaia, alaila āole ona ikaika. Ike alii e olelo ana p.ela ua lohe aku la no o Namakaokapaoo ia mau olelo no'ka mea he wahi ano aku'a iki no kona. (Aole i pau)