Ke Alakai o Hawaii, Volume I, Number 10, 5 July 1928 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO PUNIA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO PUNIA

0 Kohala i Hawali ka aina o Punia i noho ai, a iak e k mak 'kime, ola lT t cl o Pu.iia mr ka mi,lruahinp m- IHna O ka 1 n h ni maa 'mau oia ka' mahl 1 ka uwala- a Joaa no hoi ka ai e olK a. 0 kanoho ana o ia aina niakani r.o!e naelieia. No ka laua nei nftie mau i ka ia. olelo aku o Pun'.a ke ke»ki a ka makuahine ia Hina: '«% }ho palia au i ka luu u:a na kaua, 1 ka lua «la a kuu makuakane i loaa ona wah! ia na U*up, akahi ka hoi ka ono ole o kahi poi kc al aku i ka loaa olo o kahi kokoolua?" Olelo mai a ka makuahine o Hina 'Mai hēle oe t na lua uia a ko makuakanē, .noS mK aole;e 1 hele ilalla, he pau wale fto i ka ai ia e ki maho." , ' He mano o Kwaleal- ka inoa a oia hoi ke alii o na mano e ac a pau, a. o kona hpme la o na lua ula a ka Makuakane o Punia. , HiPumi ka hui o na mano malalo mai o Kaialeale, oia hoi ka Siktoiamafehi f a o ko lakou home llke iho la no ia a pau e noho maU No*ka nakela Iioomanao o Punia i ke koi 1 ka makiahihe e heīe e luu ula na Ūua, ae aku la fea makuāhine me ka olelo aku e akahele loa oia o pau mai i ka ai ia e na mano a pilikia hot oia 'i'ka noho hookahi aku mohope 'e thai nona ame ka makuakane. 1 ko'ia nei'iho ana a kahakai, kau aku la m&luna o ka waa, a holo aku la, a'maluni pono 6 na liia ula; l nane iho ka hana i lalo e moe lolii mai' ai';a o Kaialeale ka.mano alii ame na mano e ae no a pau lie umi. Ka-'oa iho la keia maluiia' ms ka leo nui: moe nei 'no paha ua mano iiui nei o Kaialeale ka iiioa ame. iona mau hoa neho lie. umi. Kuu luu aku no auanei ia a ma kela lae la, ea ae. loaa »o na ula.elua, ola no au me kuu malftiahine, ■ hoi aku no aj me na uala ola-no 'ka noho ana o ka uita 4a ole, - I ka ia nei kahea ana pela. ala ae la na mano a 'pau me Kaiaīeaīe. pu. I ak'U'la o Kaīaioaie i r i mano ukali ona- "Nana pono auanei kakou i kahi a Puria e luu ai alaila au aku kakou e ai iaia." Ua lawe o 'Punia he wahi pohak\i nia kona lima mai uka aku o ka aina, a i ka pau ana o kana kahea-ana, a e hoolalelale aha na mano e aīualu iaia 1 kona wa.'e ai, hoonotf aku la keia i kahi pohaku ma ka Iae 'ana i olelo ai i kana kahea ana i na mano a i ke poha ana o ka pohaku i ke kai, manao !ho la na: mano'-o j Punla ia ua luu niāi la ma ka lae, pau a pau aku la lakou no ia j lae, a waihō hakahaka iho la ka īua ula, luu aku Ia keia a loaa ha ula elua.'ea ae la' a kau iluna o ka waa, elelo aku la mano: "A-haha! lui' iho nei no o Punia a loaa ha ula elua, a. manao ke | olā» kpe nō ka nvu nn oukou <- na alii o ke l:ai. Ua ola au me i kuu makuahiiie I leeia la. a na ka la apopo e nana ko ia la, Na; kekahl o na mano ī hai mai ia'u i ka'u'.mea e hana ai i. loaa lea'u mau ula." Na ka mano ekahi. na ka lua, na ke kolu, na ka h£r; na ka īima, na ke ono, na ka hiku, na ka walu, na ka iwa, na ka umi, na ka umikunmma»cahi o na mano au i hai mai iYei. Na kā mano hiu wiwi, liana au i hai mai nei" A lohe o Kaialeale I keia olelo a Punia, kaheā aku la oia i na mano a pau he umi e moe ilalo i nana oia a loaa ka niano'hiu v;iwi. Moe iho la na .mano a pau me ka makau, no-ka mea u- kemo mai la ka manao iloko o lakou e make ana ka liiam hiu wlwl o lal: )u E makemake ana fio.ua' manō e īiana i ko lakou mati hiu pakahi iho i ike owai la ka mano Mn wiwi, no' ira meā aole ■ lakou 1 nana mamua i ke ano 'o ko lakou mau hiu oiai aoie i \ilu mai kekahi ninau no na hiu o Iakou mamua aku o eeia munav,a, aole nae e hiki ia lakou ke nana no ka mea ua puka mai la l:e kaouha a ke alii' o lakou e moe malle Iakou me ka oni ole. Helu mai o Kaialeale i na mano a pau pono he imu, a nana mai la oia i na hiu o lakou a loaa hookahi mano hiu wīwi. I aku la o Ka-iaieale; "Nau ka i h?i a'ui nei ia Punia a loaa ka 'ia'la mau ula. a nele kakou i.mea ai el n " Kauoha aku la o Kaialeale i na mano e ae e/pepeW i ka mano hiu wiwi. 'A make ia mano, kahea mai la o Punia mailuna mai o ka waa. "A-ha-ha! Make no ia hoa o oukou ia oukōii no!" Hoi aku Ia o Puniā me na ula.'i' loaa I&Ia a kau hale, ua makaukau mua ka alii i ka makuahine, pulehu i na ula a mo'a/ai iho la maona, hoomaka aku 1?; e hai i ka makuahine i kana hana i īoaa ai na ula me kon make ole, aka hookahi mano i make.no ia lakou mano mamuli o Keia mau ula elua. A pau kei? ula i 'ka ai ia me ke akahele loa. make hou no i ka ia ole, hoeu ae la no o Punia e hele no i ka luu ula i na lua a ka makuakane, iiolaiia, ole'io aku la oia i'-ka makuahine: '"E i iho hou no paha au e luu ula na kaua? Akahi hoi ko kaua nele i i;a ia." Imai la ka makuahlne- "O ko iho ana paha kela, pakele oe, i keia iho ana paha auanoi au, p0in0 mai oe. Mai iho oe. Paakiki'no ke keikī., a no l?ona pakela paakiki !oa hookuu mai la no. no oia i ke keiki e heie. . .. Zn ae la o Punia a iho no kahakai* leau aku la rio hoi 'ma ka waa J \olo no'na Vua ula, nana iho la oia iialo e moe ana no na

mano a pau lie umi i koe iho, kahea iho la keia: "Ke moe nel no anei pa maiio palaualelo?'' Lohe no rsa mano 1 ka ia nei kahea a ala ae la. N'ou aku la keia ika pohaku ma kekahi aoao, a; lilo na mano ilaila. Liiu iho la no keia a loaa 'na uia elua, ea ae la tio s Kau Uuna j ko ia nei waa a kahea hou aku la no e like' me ke kahea niua ana i kela l«u mua ana, 'i aku la na kekāhi no o na mano 1 hai iAai iaia i kana mea e hana ai i loaa iaia na; ula, oia hoi na ka mano <pu nui. Nana pakahi aku la o Kaialeale i lia mano a loaa k t mano nui o ka opu, pepehi ia ihd la ! oia a make Olelo hon n'iu la o Punia: "A-ha-ha! Make no ia hoa mano o oi.kou ia ouki>u." - 1 . Pela no ka Pueia liana ma.u ana a pau loa na mano paalalo jie umi i ka make a koe o Kaialeale ka mano alii, '* Noonoo iho la o Punia i mea e make ai iaia o Kaialeale, no ka mea aole e make una oia no ka mea aole he mano heu ae inawaho ona iiaiia ia e pepehl. mai a make ke hanā. maalea aku oia. Nolaila manao ro oii nana ponoi e pepehl i ka mano, nolaila noonoo iho la oi.i a loaa kana alahele e make ai ka mano iaia. Kālai iho la oia i ehia ku laau he iwilei ka loa, he auneki me lea aulima, helianaiiU tup i;a pulupulu, he ai, he paakai, he opihi, he pahoa, a pr»u a Irko o ke eke. Aole i hai o Puma i k< m hiea i ka makuahine 1:0 k v 1 ea ua maopopo iaia ma e niaoiv»po Ika makuahine kai>a u e hoo- • lala ana no ka moke o k-i mano iaia, aole loa e houUuu nna kaj makufthine ia'a e hana' i-v ha»a.- .Nolnila huna k»*» Ikeia i: keia mea, aoie hol';r i kon.i nialīuahine, -, ; A makaukhu hela irav mea a pau, iho aku la oia a hiki ma-! luna pono o ka lvn u mee ana no 0 Kaialeale ola hookahi wale no, no ka tnf i u-» p. » ' i p t u<r he umi i ka mp.ke l ka Punia mnu hana K1 ' < m> o Punia e līke no eiē r.a hahea ana mamua: "Ke iao i -'i v > ua mano nui nei o Kniuloale' Ina i luu au a \ mha >• K k«I ia'u a make au, pa.ii kuu k;-ko iluna a ike kuu 3v.ik.u£ i \ < t>i £ > hou au. Alta, i luu a hamama ka waha o Kaialep'e a hk> il * «a Uoko o kona e make lo no au aole e oi, l ' h P, m 0 OMO ana pela, ke lohe mai,la no ka mano, a i iho la oi um ih-v "Aole au e nahi'i ia oe 0 pii auanel ko koko e Ponia iluna o ka ilikai a ike ko makuahine, ola oe, {.l.a v alapul «> ;m.' au ia oe i make aku oe iloko 0 kuu opn me ki puk 1 « ovo koko iluna ika ili oke kai a ike'! mai kd makunhine ola K>u < e He o! oe a k-; kanaka mar;!ea 1 maoli. Pau h«i kui - > noa IHa make i kau niau hana maa- 1 !ea, *'E nn.k - »o un k, «. la u l'keia ia, aoīe oe e an i ia'u." ■ . ' | luu ak k i ,i -> P .«•» p , '-> k1 . \ ,r-" i p'h ' ir;" m ,i m 1 1 h'»o:raka : - fi« •' l " i' * ' " '< Oia i hopa ua' tr n >. ' .• aku li I-ei.» f s kl' 1 1 >-i p t Iho la ka sv.i . > > ' ' »- 1 " ' 1 — 'u > ' 1 T\i;- ■ i 11 - !'vrj' e 1 u(i ann 1 * * 1 w "R" rv '■ * ' ' '*• "• " no3a'ia h.ik a' M P i » «'- ' • p- : ' : puhi "kau ka nMi.-.hu u hr,;c iee am t ka nui. * ; , „ lAole i pau) |