Ke Alakai o Hawaii, Volume I, Number 12, 19 July 1928 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO KAMAPUAA KE KAEAEA O HAWAII NEI I KONA MAU LA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO KAMAPUAA

KE KAEAEA O HAWAII NEI I KONA MAU LA

'MOKUNA I' He kan&ka p Ka;nap\nn 5 ha~ nauia mai he elua ano h* kanaka kekahi ano ona a he n hoL kekahi ano ona. O Kaliuwaa konn wahJ noho i >jv ** mauka ae o Kalanul rridt tlo a" nei o Koolaiiloa, Oahu. O Olopana ke ali'l ia wa e noho ana tnā Oahu nei. Ika ulu ana ae o keia wahi keiki i kona wa liilii, hoomakā T.ō kuna eu ame kona kolohe. I kona ano hoonul ana ae ( lioomaka aku la oia e.hele e aihue i na mea a Olopana o na aina o Kapaka, Punaluu, ■ ame Kahana. Aole ka ia nei hn aihue mal a lohe ike ao. Hookahi fio po ō kana noxe ana aku I ka aihne, pau loa na moa a ke alii o ke'.a n-.au aina. Kokoke e ao loaa 0 Kawauhelemoa ia Kamapuaa, He moa, kūpua keia o Kawauh€lemoa. Naiia i hoowalewaie ioaa o Kamanuaa i nakjai a o:<;>pana, a lohe © Olopana o Kamapuaa Ua mea rrana i aihue na moa ana. a pau loa, kuahaua »i;u ia oia i na kanaka a pau īnai Kahana ame Kaluanui e kn ia Kamapuaa a hopu a E'ua lau kanaka i hele e liopu ia Kr>mapuaa. A hiki Inkou imua o Kamapuaa, hopu lakou iaia a nakinaki a paa, kao ihi;ja o ka manele, a puamo aku La ;< IV.]:,. 1 Punaluu. Kahea mai la o Kamaununiho he kupunawahine, • ma ka inea o Kamapuaa. He miki, he miki, A i haj*au mai oe e Hina. Ka maka o ka pua°., E iele ana i ka lani. E lele ana i ke kuahiwi. Ēwalu maka o ke keiki pu;n ?. Hina, Ma hina oe, Na Kahikiula, . Na Kahikilei. O Lonoiki oe, O Lononui oe. , O kiiu o kuu r.lu:'_r e, e Lono e, Hanai a moe i kuahu a O' iinj'' ■ A ko kako uaili, Kou inoa- e o ma;. Xa wa nu ae ann o Kamr',>".'-:t iīuna o ka auamo, iiiki ak i 1» lakou 1 Kahana. il?o iho In n-». niho o Kamapuaa ira o a ina;i - nei e luku iina i ra kano, 1 ; i a pau loa lakou i ka make a koe hookahi oMakahi i aha'l'mo e lohe ai ke alii o Olopana. Holo aku la' o Makalii i\ muaool opana me ke pihollw ame ka paupauaho, no ka me:\ ua r.uu pau oia 1 kona mama hoio i konr . holo ana mai, no kft ua kau Oia o make pu oia ia Kamapuaa me kela poe hea ona. K;a aku la o Makalii i ke alii i ka pau loa ana o kona mau hoa i ka make i Kp.mapuaa a koe hookahi mai oia. A lohe ke alii i keia ōlelo, kiiahaua aku la oia I na kanaka a pau mai Kahan'a a hiki i Kalae a Kaoio, aneane e. hiki i ka ēko.lu lau kanaka a kauoha aku la ia iakou e hoomakaukau' e hele i ke £aua me Kamapuaa. A hikl lakou i ko Kamapuaa wahi, aole kaua mal o Kamapuaa. ia !akov; t nolaiia hopu ahu lakou iaia & nakinaki iho la a paa, a auamo ho hoi e like me k'a; manawa inuā, Kahea hou no o Kamaummiho, ke kupupav,'ahihe i ke ki inoa o Kamapuaa; V* O Hiwahiwa ot, O Hamohamo nae,. Ka maka o ke akua Lele i oili i ka lani. O HaW-pne, O Ane-ka la, Kau hua, kau lani, Hookokohi ka lani, 0 ke kanaka oe. 1 hanau i uka o Kaliuwaa, Ewalu ka wawie, He kanaka ka manea,. O ka laū o ka hiwa, O ke ki, o ke ki kea. Q ka naiia kea, ■- O ka ha hei kea, Kakalai-iūhea, f?a,kalaufifi, E ka ehu, e ka ull, B ka hiwa, e ka mahakea, Ke kukui, kamaumau, Kahalauhaloa Ke aeo oo r keia pi-' >i. Ka haole nui mak? alohib>hi. 15 Kama leuo puaa, Ke ao puaā i ka lani, Na kiro puaa o Kama i Ua nahelehele, O Haimuu oe, o Haulanl, 0 Kaalokuloku, Ka mano o ka ia mu, 1 ui, o ko inoa ia, e o nuū, lā wa bu ua puaa nol ihma ka nui"r'i' ;; U:\-) iln l.i ona i l ,Utua!''i. 1 u' i kx li<"v i hiiH' a a- t H i * i e ;i I j,a kar ik- iaul - v »k "< 'i' no o Makal! l HoV Iv t . i.o 1 MakaUl a i.»"u '-r «ia hni a%i; la i H i Ka . i %liR I m kMu.ka a pau Ina a hookahl mai o.a. A h>']< o i \ P-' i">A 1.1 k K <r < pu 11 nM. ' i k*ru 5 r ak > '-i < ii i i na kanaWf 4 piu loa mn. Kaluanui a hiki i Kah-uku <> kiS ia

iKamapua'a a r Inwe mai imua 1 ona. A hiki na kanalea imua o. Ka- , mapuaa. noho wale mal oia aole j wale mai i kekahi. niea, ho- ' i-iila ho L m maalahi aku Ja ua ' kauaka laia a nakihaki hou no ) i- Jiī:e ;r.r naii;ua a oi ae, a kau , „ai i maluna o l:a manele, a au- ' an.o. aku la a 'Punaluu. '; Mele hou no ke kupunawaliine o ] Kumapuaa i ka inoa o;va: •! O Kanaiahuea oe, ' O !:e ,: kua maka oioi, . : Naiia ka niaka i.ka lani, - IE k)lo āna i ka moku nei, ' ; I J:a miki ua iani, 1 Ka puu e iono l ka haiūiu, i O Hilaka oe i'Puuokapolei, , Ke 'kua oe o Haia, t O Haia oe, o kou inoa ia, e o mai. Ku.hou no o Kamapuaa iluha ! o ka 'manele, a ala ae la a ai i | na kanaka a .pau a koe no o Maj kalii: Hoio hou no ia a hild imua T o Olonana I;e a!n e nōhō" hiāi ana i ke kaumaha no ka paii o 1 na kanaka i ka make ia Kama- ' puaa. Hai no oia e liks me ma'mua. Kena hou no o Olopana i I na kanaka i koe aku mai Ka- : huku a Keahuopuaa. A hiki nei \ nui kanaka imu§ o Kahiapuaa, hana no e like 'me ka kela i>oe ! mua. Auamo aku ia a hiki i Konaka. kau hou no o Kamaunuaniho i ke mele no Kamapuaa kana moopuha; j Na mumu ka lani, Na Muahaaha, . j Na-ilo eu, s N& N'kiioie, ? v | Na ka hua; nui, i O kē "lo.no I ke ao, j ■- Na ka mana o ka puaa. Na wali, na oka, Na kui, na nau; Na Haapēkupeku, Na kā puaa eku aina. E ku nei 1 ka īnoku o Kauai, Oahu alua ia nei la, j Kou inoa ia e o mai. A puu k(>ia mele 'ana a Kao, ai hou o Kamapuaa » k n^k. r> l!ke rre mamua a koe no o Makalii, Holo aku la ua lioiko la Olopana i ko mea i h',uaia e K&mapuaa. Aia',la t Laaliaua a'e la oia i na kanaka a pau o Oahu nei; na aliī malalo ena. na koa, 'ha makaamana, aelio kanalea e nolio aku i ka liome. I-lole mai la na kanaka a pa\i i me ka -makaukau anie ka lako 1 i na m.ea kaua; ka pololu, ka'elau, ka ilie, ka newa. ka hiho mano, ! ka oahoa, ka ahuuīa, ka mahiole, i na rnea make no a pau loa. i la Olopana ame na kanaka e hooiiiakaukau ana, hiki mua aku la l:u lohe ia Kamapuaa mai ke ■! kupunawahine aku ona, nolaiīa i hoomakaukau mua iho la oia j maniua o ka hiki sna aku o Oio(pana ame na kanaka. !■ KO liALIUWAA '' He pali kiekie loa o Kaliuwaa i ke nana aku, he pali hiki ole ke ! pii aku 41una, a ke iho mai ilalo, fno ka mea he kuhoho, a aole no jhoi he aianUi e ' hiki ke pii aku [a ke iho mai ilalo. He pali loj ihi no hoi keia ke nana aku, elua hapakota;"ps.ha x>ica~Tmīe kona kiekie mai ka ho2iua o lalo a hiki 1 ka wekiu o luna. " NO MALAE Ma ia pali nihinihi o "Kjvmapuaa i moe ai mai lalo y a luna, i alanui e pakele ai na makua, na kaikuaana, ke kupunawahine, na ohua ame na ukana o lakou. A pau lo? na mea a 'Kaninpuaa |ma i ka hiki iluna o'ka .pāli o ; iialiuwaa, a koe iho la ke' ku--1 punawalnne o Kamaunnaniho, nt> ka meo aole ona makemake a pii maluna o ka' moopuna, hs menemene oia i ka hana aku pela. Nolaila, hūli ae la ke alo o Kamapuaa iluna, a ma na waiu ka pii ana o l:o kupunawahine a kau" v,'a!e ilnna o ka pali, a pakele hoi ola i na -kanaka o Olopana. NO OLOPANA A hiki o 010p.4".i nn 1 kmn w kanpl m i ' ' ' *-> 1 o Kai* 1 n i I T 1,1 "'ie aku la 'a 1 . 1 lv ī ma ma na »> * i x 1 \ j i 1 KaiUi" i l -»' Mil l il i Viunalun i i "'al . nai a Waiiu h 'i < 5, k i Waikiki. a h\ui. a Waianao. a noho īho ia o OkM>ana ila.ua, no ka aI u la .!«♦! i n K>maTIrV n '«< f Ka 7 V , v v , ,\ i'-.i-u o o\ ] . ī i ' M m » > '!• -in i W.V'» ,yi ' n 1 ■>' M i kH i ~ ,N i o Oi • |>.i 1 h \, i ,\.j > . t i «.} i . , p\ ,\ 1 e 1 ihnv 1 i'** } i \K i. a r. .t ka jvno o S.e Rjs iii' u r"e kx mnt\nu o K" V 1 ! i u* m u ps i , I ,t, ,i-. i i, v* u" -t ! 'k! v a\' » i ' * lkt ,V. \ ,1 o' 1 I \ O' pir.i i •'huna i K.mn v* i r «n ,U'i u n >t A no ke-

1, . . , V. . j i . i, i.l. ii'i V. i ' ; ... t '■ (/. j; iiol'«i!a ho,>~ 1 ;j ■'!!:•. j' tv ;.-")}!<• Tc:iliurjt i-.na I Ola ke knhuna i Kii 3a i Kauai | mamuh u ka Olopana" kihwha, I kona hlki ana inai I Waianap a iuuna nw Oiop&na, olelo aku la ia Olopana ma kona ano fcahunp.: "E kuu haku, e ke alii *>, o iiiou paio o Kamapuaa, j 'kua kona ano, aole e make ia f»e, I aole hoi oe e ola ke iieīe aku e ! kaua m:tolJ. Eia ka pono ia oe, e i hana aku rn i ko hoa paio, a pela iōe e lanakilk ai, X puaa lau, 1 I awa lau, i moa lau, i ia lau, i j kanaka lau, i maia lau. .O keia īmau mea a pau loa ola kau e l lawe aku ai jrmsa ona a hahau i aku, a kona nawaliwaU no la a ' pi'U kona kona ikaika. Ma keia o]e!o a Maiae ke kahtma, i hooko ai o Olopana. A makaukau keia mau mea, pii aku la ia me na kanaka a loaa o Kamapuaa. hahau' aku la o Olopana i na mea a ke kahuna i olelo ai. , Mahope o ka hahau ana o Oiopana, nawaliwaii loa o Kamapuaa a palupalu loa iho la. Ia wa alakai ia o Kamapuaa e na kanaka a hiki I Pahoa fhe aina la aia 1 Waianae a hiki i keia la) . Ilaiia maluhiluhi o Olopana a haaleie ia Kamapuaa, a hoi aku la i ka hale.„a koe iho la na kanaka e kauo ana ia Kamapuaa. (Aole i pau)