Ke Alakai o Hawaii, Volume I, Number 13, 26 July 1928 — KA OLELO AKE AKUA [ARTICLE]

KA OLELO AKE AKUA

(Hoomauia) i HIKI UOV MAI 0 KRJSTO ; J E uwe ana anei o lesu no ka- j kou ma keia hope uku, a 3 oh* kf \ uwe nel paha oia i kela wa no- k(» { kakou ae ole i kona makem&ke £ houluulu ia kakou e like me ke j kinana moa e houljiulu ai)a i kana mau keiki malalo o kona j eheu? i A i ole e lohe ana anei kakou 1 I ka leo aloha o ka liaku e pann [ mai ana, e komo kakou ilokn o j kona olioli, Pomaikai waie ha- j kou ina oia ka kakou leo e hea j ia mai ana, he hoike ia ua pono i ka kakou hana ma k«?ia ao, a ua ! makaaia kakou. a ua mak!tala pu ! hoi no kona hiki mai i ka 3ua o ka manawa. * Makemake au e hoihol hou ia ! kakou i ka mokuna 24 o Mataio a e heiuhelu hoi kakou i ka pau- j iku 29: Mahope iho o ia -mau la popilikia, e poeleele ana ka la, aole hoi e malamalama mai ka ■< mahina, a haule iho hoi na hoku - mai ka lani mal, a e hoonaueia na mea mana o ka lani, O na mea i palapalaia ma keia i pauku, oia hol ka o ka! la ame ka mahina ame 'ka haule ■ ana o na hoku, ola kekahi o na hoailona maopōpo lea no ko le.su hlki hou ana mai. no ka mea he hoomau ana no keia paiiku 1 ka pane a īesu i na haumana no ka lakou mau ninau i£ia o ka hapa hope o ka pauku 3 o keia mokuna. Ehia la o kakou poe 1 maopopo ua hookola keia mau olelo wanana a. ka Haku. Ka manao nel 1 au, he kakaikahi wale no ia poe, ] I a owau hoi kekahi i maopopo i | keia mea. TTa palapalaia no keia I mau mea iloko o na buke, eia ka pilikia, aole mea nana, i hoike i ka lehulehū. He nui no ka poe i heluhelu i na mea e pili ana i ka poeleele ana o ka la, ka pouli ana hoi o ka mahina ame ka helelei ana o na h6ku, aka mafhuli o ko lakou noonoo nul ole i na mea pili uhane, aaoJiaila, aole lakoi/ i hoike ae i keia mau mea,! He mau mea ano ole keia.i ko la-! kau manao, aka he walwai nui j loa nae i ka mea huli Baibala. Ua hooko mua ia ka olelo wa- ] nana e pili ana i ka poeleele ana j o, ka la ame ka pouli ana o ka 1 mahina ma ke ano kupanaha Ioa f ! a ma ke ano maopopo loa no hoi e hiki ole ai i ka mea i ike i keia pauku Baibala a ike pu hoi i keia pouli ana o ka la ame ka mahina ke pohihihi. O ka la 19 o Mel, 1780, ka la i ikeia a i kakauia ma ka moolelo o ka honua nei 0 ka pouli e hiki ai ke hoopiliia i keia wanana a ka Haku, E nana ana no ia o na kanaka, a ejtioho ana hoi ka ahaolelo o ka mokuaina o Connecticut 5a la, a mawa- ' na o ka hora 10 ame ka hora 11 o ke kakahiaka o ia la, hoomaka mai Ia ka la e pouli, a hoomau ia a"ku la ka pouli o ka la a hiki. 1 ka po ana; a i ka pii ana mai hoi o ka mahina, he pouli paa pu ka mea i' ikeia aku, olai nae he po mahina piha ia. Aole he ao ka mea nana i paa ka malamalama o ka la ame ka mahina, no ka mea he la kalae loa ia o fea lewa, aka me he mea la ! ua paku ae la na lima mana o | ke Akua i kana mau mea i hana ai oia hoi ka la ame ka mahīna, a haawi ole mai la laua I ko laua nialamalama. Wahi a Jca moolelo i palapalMa ma na buke he lehuiehu wale,* he aak! maoli ka poeleele o ka la ame ka po iho. I ke ao aole hiki ke ike ia ka manawa ke nana iho oe i ka uwaki; aole hoi hiki ke hēluhelu ia na mea heluhelu me ke kokua ole mai o'ke kuku!. Manao iho la na holoholona ua po ka la, nolaila ikeia aku lakou e hoi ae ana i kO lakou mau hale holoj holona. na manu hoi, hoi ae la lakou iluna o na kumulaau a I himenl mai la t ka lakou mau I mele ahiahi a haule aku la moe; | o na moa hoi hoi no hoi lakou jno ko lakou mau hale, Oiai na ! holoholona e hoi ana a moe aku j la i ko lakou mau wahl pakahi i me ka noonoo ole ae o ka īiorn ! mna mau paha keia o lakou e i hoi ai e moe aole palia, a hauV | aku la e hoomalw me »a i maikai a pihoihoi ole. aia nae na ! kanaka i hanaia me na. īwnoo ! m&ikal; « ploloke aiia, ine ki\ pi~ i hoihoi nui, nie ka piha i ka mai ka*u, no ka mea aole i n\aopopo : ia lakou ke knmu o kela poeleele ! ana o ka la arge ka mahma j Moe iho la kekah.i he ' Iphu u-«lo i ka honua; ku ae !a ' no hoi kekahi poe Uuna o 'eha 1 aku la mak« 5 ka lar.i jv,e ka ] uwe ana ka'leo nui k e k.vliea ana i ke Akua p hoop-akele mai 1 u lakou, a o kekahi hoi he 'nui \\«U\ nkoakoa ae la o f na luakl:-;! e pule at no ko ! no ka nnw m«nao lsK.-u o ka hopena pal'.a 1 m o ki\ hor \ia nei a \ o!r hf l\o,- • ' pai paha keta na ke Aku.\ i ko ! ke ao i:ei

Noonoo a hull nui ka poe ake- ! akan.al u k'i nei 5 kc knnmj! o ,kda mea, a hikl walo" mai i| keia Ja, aok ho maopnpo ikl 0 kn kumu o vk«la poeleele ana o ka la ka mrthlna, a linnw!' plo ,ic la lakoii me ka olalo Iho, ao!c loaa la lakoo ke kuīnu o' ke!a poeleele kupanaha. Ia la~ kou e maopopo ole ana 1 kcta mea, no ka hull ok« amo ka mao-' popo ole 1 ka Palapala īTemol<M*\ ela nae, o ka hupo huli 1 ka Pala- 1 pala Hemolclr, ua maopopo iala, | 0 kekahl kela o na hoallona na kokoko mal 1 ko Icsq wa o hikl 1 hou mal ai 1 ka honua nel, Aole no 1 punl ka- honua 1 poeleele ana o ka Ia ame ka mahina, aka nae'ua nul no kahl 1 hoopoulUa. Oleloia he mau kaukani mile kahl i ikesa ai keia pouli ma Amerika. la'u me ka'u wahina i Ka~ leponi i ka makahlki 1515, hele aku la maiia i Oaklanei e hoolohe ai I ka' haiolelo ana a ke- ; kahi kahunapuln. I.ehulehu no j na po a maua i hele ai e lohe i 1 ka haiolelo a keia kahuna'pule, a |l kekahi po, maluna o na hoali lona o ko ka Hakn hlkl hou ana I mai kana halolelo, T ke kokoke p.na ē pau kana haiolelo ana, nlnau mai la oia i ke anaina, i keianinau; "Eia aneī iloko o ke anaina kekahi mea ua oi aku kona mau makahiki mamua o ke kanawalu?" Ekolu mau elemakule kane i ku afe iluna, Ninau hou | krf kahunapule: "Heaha ka mea ano nui loa a oukou i ike ai lloko j o Ko oukou ola ana mai ka wa liilil maia hiki i keia manawa?" Hookahi elemakuie i pane mai, o ka helelei ana o na hoku na mea ano £yi loa ana i ike ai i kona wa liilii, a oia no ka mea ano nui ana i ike ai. I aa haipule e pau ana I ka hele.i na luakini e haipule ai, pau pu 'aku la me kekahi p'oe aia 1 kā hahal ia lakou no ka manao e alohaia mai e ke AKua no ka hele aku 1 kona hale e hoomana pu ai me na haipule. | O na kanaka koa a makau ole, emi mai la ko lakou mai} pa- | keneta makau ole a ole loa„no 1 ka mea aohe mea koe e ku aku imua o keia kupapaha launa ole; 'he mea i ike mua ole ia e ko ke | ao nei.

j Iloko nae ona kanaka manao j Akua ole (me kekahi poe walaau j he manao Akua no) e pihoihoi j ana a e uwe ana, aia hoi. na hatj pule i mao:popo mua i ka manae | o keia mea' e hauoli ana me ka i manaolana e hiki koke inau ana i ka Haku, aka aole i pau pone j kana iliau wanana i ka' hookoia j nolaila aole ia o kona v/a*e hik' } mai ai, nolaila aole no oia i hik: I mai ia wa a hiki mal i keia ia 1 Aia a pau kana mau wanana i ame na wanana a kana mau knlula i ka hookoia, alaila oia hik I mai; o ka oi loa aku nae o k? i waaana ma ka pauku 14 o ke i mokuna 24 o Maiaio e pili ana i ka~ liaiia aku o keia euanelio nif i na wahi auk&naka a pau alail? | hiki -mai ka hopena axne ko lest ) hiki hou mai no hoi. ,

\ HouHmlu mai la na makua- | kane i ko lakou mau ohana pai kahi iho ia mau la a hooman&o > mau aku la ia lakou no ka hiki | hou mai o ka Haku, a nui no" ka i'poe i manaoio ole i ke Akua ■! mamua aku i huli mai 1 ko Ke : Akua aoao me ka manao paha o ! pau lakou i ka make mau loa ke I haalele ole i ko lakou mav aoao. ■ Mau no ke kupaa o kekahi poe i : huli mai ai, aka o kekahi poe 4 no ; ka hiki koke ole mai o ka Haku. hoi hou aku la lakou i hope. | E noho'ana ka ahaolelo o ka mokuaina o Conneoticut ia wa s a i ka iweleele loa ana mat i ka hora 12 o ke aole hiki i , kekahi hoa o ka ahaolelo'ke ike ; aku i !fekahi hoa, a nui no hoi na hoa i piha mai me ka makau ' Ku mai kekahi kaukaJ na\vai o Mr, ko:ia iuoa 'a oleio ki. "Mr. Speakcr, . o ka 1a .hookoiokolo paha keia o ko ke &o nei, a aoie pahA? ao'e oia. oiaila aole o kakou poiio e hoopanee i.ua nol mu% ae U kekahi e hooiiane? ka ahaoklo'-. Ina o ka la hookoloko'w keUi, . ke makemake nti &u e KV*a , tnai e hana aiia i ka'u hana laiia ke r.oi nei au e laweia r.vai i mau kukui ihoiho i hiki aL h\ ' kakou ke hana i ka kakou m;vu hana " A hiki i kela ;W l loaa na kukul &ru rv, thu, u ok'> !oa aku !>ol kukui M3;O 3vu rr.a? nei.o au nnauao , Kv«! na p*>e i kaluu i ko maliina o Vel:\ Vaa lakou ; 'ko ii'Aku ai. A >5A no l* n* i ■ ■ loko o n.\ r,.i nu- ' 5 > m ; xu v.a i'.w 1 , iv,au o na'buks* l^ukhu O ka wale r.o >> -i«ie ka ni«h'hH 'ke>s f la poina ole. Mei 1?. ! & i>

y.u. hookoki n.na o ka hel'-le: (.•;i--•i h:i hoku. aolo i;t 1 ikēU U 1 jHri i-u. o k.e X3 o Noyem.it-'. Oleioia e ka poe i Ike mau milipna paha ka muf o nu hoku i helei i kelu po kauiana Nuī na- nupepa J pai ae i Ui*' mfca e plli ana i ka A.n.i o im hoku ia nwu 1a a ua /na lama no liol .kekahl poe i ka ktkou mau nupepa o ia mau Ja. t (Aoie i pau) 1