Ke Alakai o Hawaii, Volume I, Number 14, 2 August 1928 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO KAMAPUAA KE KAEAEA O HAWAII NEI I KONA MAU LA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO KAMAPUAA

KE KAEAEA O HAWAII NEI I KONA MAU LA

Ō Lonokaeho haī haawi inua mal 11ta ai ma kona honkuu ana Iho i na lae ewalu onfi- o mo n ; - na o Kamap\iaa m c k' 11., m-ūia<'' i« mau. īae e make ai o Kamapuaa, eiA nāe 1 ka Iko ana 0 Ipimapuaa 1 na lae o :,r> e iho māi ana ma!luria :n w nuip aku la o!a 1 kona akua 'a KuHaikekaua me ka olelo ana: "E Kullaikekaua ma, e hoohuīi 5a ae na lae b Lonōkaeha i anai ia iiuna 'a-k& |>ahoGhoe." īa wa hoohuli feku ana ka mana o Ku- ; .f«dkekaua i na laē o"Lonokaoho ilima 0 ka pahoehoē, a ilaila kahi 1 noke ia ai ua mau lae nei a pau loa'i ko kumumu a pau loa ka oi. Aole oia wale, aka hoopaaia lho la ua mau lae nēi o ■ Lonokaeho iluna 0 ke pahoelioe a hiki ole ke ea h0;« ae a pii iluna ē like me mamu'a,' no ka mea ua oi aku ka ikaika o ka mana o ke akua o Kamapuaa o Kullaikekaua mamua 0 keia mau lae 0 Lonokaeho, nolaila pau ihō la ko lakou walwai ame ko lakou ikaika e hiki ai ke kokua ia Lonokaeho e make ai o Kamapnaa, Aole oia wale aka( nonol aku īa;o Xamaouaa-i na kino ona e ulu maluna 0 na lae o Loiiokaeho, oia ka puaa kukui. ka puaa uha loa ame ka puāa maumau. Ulu ae la keia mau kino iluna o na iae ewalu 0 Lonokaeho a paa loa iho lakou, a pau tho la ka mana 0 Lonokaeho, nolaila hakaka iho la laua me na klno maoli 0 laua. Kena aku la o Kamapuaa 1 na kino puaa ona e ai ia Lonokaeho n:e kona mau kanaka a pau loa, a hoomaka aku la hoi ua mau kino puaa nei o Kamapuaa e ai ia Lonokaeho me kona mau kanaka a pau loa a koe ole hpokahi kanaka, EAUA AKOLU A KAM 4PI T AA ME KUILIOLOA Haalele iho la 0 Kamapuaa i ka aina a hele pu aku la me kona makuaaonowai a loaa 0 Kuilioloa ia laua. He iiio keia 0 Kuilioloa, he elua ona ano. he ano akua he ano kanaka. He kupu a he koa no hoi no kona aina, aole mea hookahi e pakele. i ka make iaia ke paio. Mamua o ko Kamapuaa launa ana me Kuilioloa, ua launa mua aku la o Kaniapuaa me nā wahine elua a Kuilioloa, a na laua no hoi i hai mai ia Kamapuaa he ilio ka laua kane, a ua kau mau ka maka'u maluna o laua no ka laua kane illo, nolaila aole hiki ia laua ke haalele iaia. Nolaila i ko lakou hui ana, nonoi mai la na wahine ia Kamapuaa e p«pehi 1 ke kane a laua ina ia he mea hiki, i pakele ai laua aole hoi e noho hou me ka ilio, a e lilo hoi laua i mau wahine na Kamapuaa ke makemake oia ja laua. He mau wahine ui launa ole keia, nolaila hoohihi iho la *■ no hoi 0 Kamapuaa ia laua, no ia mea, paa iho la kona nianao e pepehi ia Kuilioloa a make i lilo nei mau wahine ui iaia. Mahope o keia kamailio ana a Kamapuaa ma na wahine a Kuilioloa, hoi mai la oia. I kona hoea ana mai, naan aku hēi lakou, he ano okoa loa kona helehelena mai kona ano mau mai. i Okala ka hulu o ua ilio nei, wehe ; no hoi ke a luna me ke a lalo, j keke na niho a puka iwaho o ka ; waha. i A ike o Kamapuaa, S keia he'e- j helena o Kuilieloa, oli aku 2a oia ] me ke mele ana 1 ke'a mau laiani mele malalo iho penei: Na : u hoi na ka puaa niako. Kunahihi e— Kunahihi. Ano huhu e, Ano huhu. Helu ka manea, Will ka huelo, '■ " Aa na māka, ; Keke hoi na niho, *neane nanahu mai Moku au la, Moku au la. i Nau hoi na ka Hio, I Na'u hoi na ka puaa n>ake. ' la wa kahea aku 'la o Kmupuaa i *na k!no puaa ona, < Ka nahelehele, i ke knkui, ke am.oimau, ka ūhaioa. Hoomaka mai la o KuiHoloa e nanaihu ia Kam.ipuaa, e koo ae ana o Kamapuaa i ka waha 0 Kuilioloa a hiki ole ke nanahu iho, n komo aku la , kekahi o'ko Kemapuna mau kino ; puaa lloko e ai ia loko 0 ka i«;o a peia iho la i make ai 0 Ku.li olea ia Kamapuaa a Uin ilio la na wahine a Kullioloa i mau wr , hlne na Kamapuaa, MOKŪNA IV KAVA EHA A KAM\rVVV ME ,fi?LE IA Haalele ihoHa o Kamnpuaa i* m. wahi'ne 4na eiua a holo aku : la a hjki 5 Puna mwah, a nmi j lail* aku kaiw'pil nnK .1 htki 1» Kilauea, tcp, hom? 0 F noho

; ana'no hoi 0 Pel'- me kona mau •kaikaina.ame im' kunane. i ..O kahl'a Ka"ia]yUc'n i hele aku ' al a ku ijuna 0 KilaiK'a 0 Akanikolea ka inoa'o ia wahi, a he , wahi kapu loa ia no Pele. Ma)pifa nae o Kamapuaa 1 >;u ai a lrana Ilalo 6'ka lua a ike aku la ( 1 0 hoi oia ika noho mai o Hl3- | a!c'a„ e Hiiakaikapu"' "ne,»ne | Hiiakaikapollopele Kona mau ; kalkaina. He kui lei ka hana a ! keīa mau waiilne' llu'o 0 «a lua'o j Kilauea. ; I ka ike ana 0 Kamapuaa i r.-: wahine e noho mai ana ilalo 0 ka lua e kui l'e'i ana, hoomaka aku la ola e oli pēnei: A ka luna 1 Puuonioni, j Noho ke anaina uka wahine, I I:a luna o Wahinekapu, t Hc oioina Kilauea, j He noho ana 0 Papalauahi, ( Ke lauahi wale la no 0 Pele | ' ia Puna. . Ūa. one a kai 0 Malama, 1 E malama ana e, aloha. ] 'ī kesa o'li ana a Kamapuaa ilu- ' na o Kilauea, ua lohe ia mai no j e Pele, aka hookuli okoa iho la i_nae Ja me he mea-la' aōle ] oia i lohe' i keia Owili 1 iho la oia 1 ke ahu moena mapvaho ona a moe Iho la ma kae J o kapuahi. Ua ike pu mai la no |o Peje o "Kamapuaa' keia i oli 1 aku ai. Ua ike pu mai 3a no'hoi :o Pf3e. aia o Kamapuaa ilima o kahi kapu i ku ai oia hoi o Akanikolea. No ka huli o3e aku 0 na wahine iluna 1 kahi a Kamapuaa e ku mai ana'e oli, nolalla oli hou mai la no oia i keia 'oli penei: j ; Mai Puna hoi'au i hele mai nei Ua ike mai nei hoi au i n'a wā- ■ hine k.ohi noni, Wauwau noni, Pakuikul noni. Kakau noni, . 0 Kāptinaiki kanaka 1 . Ka loa o kanaka i ka hele ana, Make 1 ka oopa, 1 ka maloeloe, Ē ala, aloha e! Pane mai la 0 Pele mal lalo | mai o Haleniaumau: "He ala aku 1 ka hoi ke'kanakn, o ka puaa.ka la, oia iho la ka hoi ka mea e ala aku ai makou." O ke kumu !o keia elelo a Pele. no ka mele | ana aku o Kamapuaa i na wa- | hine kui noni. O ka -manao o ia I he. kuamuamu ia Pele i ka ma(kole. ; ■ ..... | laela o Kamapuaa ina akua ! ona: "Ea, ua ike ia mai la paha ! wau, ke olelo mai al 0 Pele he j puaa ka wau." Olelo mai la naj akua. "Mai nana oe i ka Pele | oielo, aka e oli hou al:u qe." Ia j ! wa oii aku la 0 Kamapuaa pe- : nei: i la Makalii iau awaawa o Puna, j Hala ka wai mauka o Kapapala, i Lani o Hiīo—e, [1 Hilo, i&m ; «UßTef':i E Pele e ! liaila kaua e | Kua aan i ka lehua i Hopoe nei I la, ■ . E kui oe, e lei r.u, E ala, aloha—e. Olelo mai-4a na kaikaina o : Pele iaia: "E ala mai oe e moe loa nei, a e nana aku 1 keia kanaka maikai e ku mai nei iluna 0 Akanikolea. O oe hei o ka mea j ike i ka nana ana i ke kanaka nui, i ke kanaka iki, i lee ka-j naka loa, i ke kanaka pbko, i ke J kanaka pono, i ke kanaka hewa." i I mai la o Pele i na kaikaina ] ona: "O kela puaa ,la ola ka j olua e kuhihewa nei he kanaka 1 maikai; he puaa keia. o Kamapuaa, ka moopuna puaa a Ka■maunuaniho, ke keiki a Kahikiula me Hina," I aku la na kaikaina: "O kela kanaka maikal ka la e ku mat la- iluna o Akanlkotea, o kau ka ia e olelo mai ai he puaa, he oi ee a ka wahahee nui wale. Ua. ike no makou i ke aiio 0 ka puaa maikai o Puna, aoie like kona ano me ke l-.anaka, aole no hoi hiki i ka puaa ke oielo e like me ke kanakā, a oki lo aku hoi ka hiki ke oli mai e like me keia kanaka a kakou i! lohe aku la. O ke kanaka wale j nn rhke mē kakou ke ano ka mea ! hiki ke olelo a ke 01l e like n keia." Olelo aku la o Pelo H pu-.a kela aole he kaimka n a 11 e Uke iv,r ko kakou ano. Eil e k an.'i oiua i ka pōlolei o k'au ke loihl loa kela kanaka maanei." <Aolc i pau)