Ke Alakai o Hawaii, Volume I, Number 15, 9 August 1928 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO KAMAPUAA KE KAEACA O HAWAII NEI I KONA MAU LA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO KAMAPUAA

KE KAEACA O HAWAII NEI I KONA MAU LA

Olelo hou no o Kamapuaa i na akua ona: "H® oiaio ua ilee la mal Ja e Pēle, a aia laleou lee hoopaapaa inai la e pili ana no'u,*' Hoole wai lā no na akua ona no ka lua o ka manawa ma ke ano hoopunipunl, no ka iro& la ike no lakou ua ahu w !e nai 1 o Kainapuaa ia Pele. Oii hou aku ia no o Kamapuaa: ' Aole oe i ike ia'u o Kama, 0 Kama paha i kuahiwi kau i ike . I ke kualono, Ka nahelehele, 1 ka pulupulu ah', I ke kpma nel o ka iaau, Kau ka'ma paha la i ike, Pane mai lft o Pele maiialo ma! o ka Jua me ka leo' i plha rae ka huhu: "Ua ike au ia oe, ,mal Kahiki mai nel oe i hele ma: ne! a nei. Kaua mai nei oe nu Lonekaeho a make oia i«. oe, Uk o Kowea i makuahonowai noij mao.'o; ka lilo ana o kana kaikamahine i wah'me nau. Moe oe me kana kaikamāhlno a loaa ka olua keiki. Kii aku nei kuu aht a ke m&ka ohiki. Nōlaila oe i hele tnai nēJ e kinai 1 /kuu ahi a e kaua me Pau keia olelo ana a ■'oli mai 4a-oia i O Kama hoi paha oe, O kan&kn o k& pali ku O ka pali moe O ka pali ku-hoho 0 ka pali kaa o ka pohāku, 1 hehi ia e ka manu ka!okr.;o ( . Anu ai ka uka o Kaliuwaa, Nou no o Hiwa, O Kama hoi ee, O ke keiki puaa a Hina ma, Moopuna puaa a Kamaunuaniho O ko pa la o Lelepa, O ko opu la, o opu ohua, 0 ka aha o ka ihu, o Haleaha, O Kamapuaa oe, o ka ler£n h<?;elei uale, O ka ihu i hou ia I ka aha, O ka mal pill 1 ka opu, 0 ka huelo kahili mahope, E o e Kama i leou inoa. A hopki o Pele i kana oli ana oli maī la hoi o Kamapuaa i kana 01l Na keia inau oli lūke a iaua 1 hoomaka ai laua e !:aua m« ka ikaika loa mahope iho; Makole, makole akalu. Hele 1 kai o Piheka, Heaiha ka ai e ai ai, He lihillhi pau i ke 'kua, He 'kua, he 'kua, He 'kua na 'lii e Kon^, A Paieie 1 Mokuhia, Hele aku 6 Panaem, Ikiikie, Iklikie! Ikiiki hoala hiamoe, E ala ae oe e moe loa nei, Aia ka la i Ouli, Uliuli kai e uli, ' Ka ua lele huhe o Hopoe. E kui e lele ka wahine, 1 ka wa o Maukeke. Hookeekee kahi akua, Hoopunipuni kahi akua, Kuahu la ke 'kua ai puaa, O Pele ke akua ai puaa, ŪW-—uha~mai ana o Pele, E Pelē «! kaukāu li, • _ E Pele e! kaukau li. HOOMAKA KK KAI A ANA 1 keia 01l a Kamapuaa, plha loa o Pele ika inaina, Kona aku la la i kaikaina ona ahie na kaikuah!r.e e ho-a I ke ahi, Olelo akii la o Pele i na'kallninane, e pil kekahi Iluna a maluna iho o Kamapuaa, oia o Hiiakaluna, a o kekahl malalo ae, ola o Hiiakalalo. Pii aku la na kaikunane e hoolohe ana i ka leo o ko laua kalkuahine, a i ko laiia hootekoke ana aku ia. Kamapuaa, n!nau aku la o KMiapuaa i kmm mau akua: "Owankeia mau kanaka e pii mal nei a kokoke i o kakou nei?" Pane mai la na akua ona laia, i mai la: "O na kaikunane kena o Pele, o HUakaluna ame Hiiakaīalo. Ina e hul laua make kakou, aole e ola." A lohe o Kamapiiaa 4 keia olelo mai na akua mai onn, hoouna aku la oia i ke akua hoalohaloha ona o Lohoikiaweawealoh'a, e hele aku e hoaīohaloha i na kaikunane o Pele. A hui ke akua hoalohaloha me na kalkunane o Pele, kuu pau, aku īa ota i kona maalea nui a pau, a mako wale iho la no ko laua manao e hooloh« 1 ka olelo a ko laua kaikuahine. Mele aku la lau i a noho I kai o Puna 1 Malamanui ikp no o Pele i hana a na ka kunane ona Nolaii» ole'o aku la o la I *m n \\\w, r ho a i ke ahL A tke lu o Kamnpuaa 1 ke ahl e hele a ia kn i ka mil, 01l aktt la oia } enr! 0 ke ahi a Lonomakua 5.~s A ka wnhine a Pe!e. Ke a 1* iuka o Pt;na, 1 ka hau »is»! o Mnunak^A

! ka uwahl po S ka lani, A ka w&hine leo nul i Poliakea Ke halawai -la me ka lani, Hc n.kua kino !;n:, Klpo." pahaohao, • 0 Lono ka īr.a!?a, o',?r.'.i k"e kip.o, Ke kil )r.nl noi īīawali ia'u, 1 ke kaiila v, - aimaka nui Hilo kh lae o ka pohaku, lo io ka leo o ka alp, Kui ke koi a'weaweular~"- - Uwa ka Teo o ka manu; . Ka leo waimaka liūi o Hilo e! Pau Kilauea i ke ahi e! Kunla aku la wela ke one, ! lio'a ke ahi lele iluna, I Ra ai inoino a ke 'kua wahine : Po Puna i ka ua a ka awaawa> Pakui i ka uwahi a ka hia, Hriuna i ka uwahi a Pele la e, j Aioha ka wahine o ka lua. i Olelo hial la o Tele ika pau !»na o keia oli a Kamapiu.a: "He t he* oialo ia, ina oe i hele mai nei me ka maikai. ina la he maikal aku koonel, aole ua hele mal- neī 00 me ke ino, nolaila me ka ikai|ka e loaa ai o Pele " Kena ae ia j ō Pele ia Lonomakua i, ke ahi, ; na Hiiaka na Kahoalii, na ma--1 kuakane, na 'kūa a pau loa e kuu 1 ka- lakou pemo a pau. Ta wa lele ka pohaku i ka lani, paihi luna, owela ka la, kau ao ole ka īēv/a. Hele ka wela a ke alo 6 Kamap u? a aole ona wela iki no 1 a mea i ri punl oja 5 kona akua ia Kaliaikekaua Pouli nae ke «o ka i i i"a ka wahine, ua nalowaie o Kilauea iloko 6 ke ahi enaena, ua hoio ke ahl me ka hahana i na mo"ru. Nolaila manao o Pele ua make 0 Kamapiiaa i kana ahi, a hoopau iho la ela i: ka a ana s ke ahl, a emi iho la ka ikaika o ke ahi a liiki i kona pio ana, a Hoe wale no na momoku ilaio o Halenmunm). I nana mai ka hana o Pele, e kuaku ana jio. o Kamapuaa i-luha o A!;anikolea kahi kapu me ke oia kino nmikai, aole i kau aku ke alina a ke ahi maluna o kona iiino. Kena hou no o Pele e ho-a hou ia ke ahi. Ia wa kahea o Kamapuaa i ke kaikealiine ena ia Keliiomakahanaloa, he wahi ao uuku, e pii mai ana ma Kona mai, O ka hele no ia o ua wahi āo uuku nei a kau: pono maluna o ka waha o ka lua o Kilauea, a o ka ililū iiio !a no ia o ke kuaua nui aoie i kana mai a hele a piha o . Kilauea a hanini. ka mawaho o Jke kae o ka lua, a pio | loa iho la lee ahi a PelG, a koe i. &a aunakl anie ka auiima. Iho. mai la na kino puaa o Kama n fs nnnAo o «-> T-» n ?

a pma o nuauea, a nanai aku hoi ke kino maoli o Kamapūaa mahope a hoomalumhua ae la i kona waha me ke keke o ha niho a koino o Halemaumau iloko o Kamapuaa, a o Peie hoi me na ' kaikaina ame na kaikunane a kekoko iakou e make ia Kamapuaa. O ke akua healohaieha hoi & Kamapuaa, hoiolua kōna manao, a hookomo ilio la oia' i ke aleha iioko o Kamapuaa ame na akua e ae ona e aioha ia Pele, a pakele o Pele aoie i makē ia Kamapuaa ia kaua ana a. iaua. j haalele iho la o Kamaj.puaa ia Pele ame kona poe ame ! Haieniaumau. Ken.a hou'ae la'o j Pele ia Lonomakua e ho-a hou i ke ahi, . | Hi'a ia iho ia ke ahi a a nolōko ; o ka aunaki, pulupulu iho la a a, hoa ia iho la a piha hou o Kilauea i ke ahi. Pii mai la ke ahi a loaa o Kamapuaa iluna o Akanikolea. Kuu ihp la o Kam.n- -' puaa i na kino.lau ona, oia ka iaau, ke olomea, ,ka 'hala, uha]oa, ke amaumau, a pela ka laua kaua ana n haia he manawa loihi loa. Aole 1 pio.o Pele, aola no hoi i pio o Kamapuaa. Mahope o keia kaua loihi ana a laua, noho a kante a wahine iho kma Iloko o 'ia nohoana a laua, mahele ia iho la o Hawaii iloko' o na mahele elua, hookahi no Pele a hookalii no Kamapuaa,

| penel: Ekolu alha !a TYle o.p o ! Puna, o Kau ame na Koua, h? ( •mau aina a loa lakcy. O'Ko- j ihala. o Haī"a' v.n a ,v, e Hilo. no ' Kjn>.i puaa b,o> iv.au aina, he 1 mau alna a 010 «ika be lepo, P( la i pa tīr»i K-'Mi K.uia mr.\va~ ena o kei;> mau kupueu a elua, MOKI'NAV KAI A KAMAPI-AA ME MAKALH Mahopo b ke kaua ana a Kumapua?i me Pelo n maholo ia ai 'Ka mokiii-ui' o !īvw.Ul iv»v\va<?na o ]nu!> ho'o ~ku 'a ol\ ir.u Ha'\N.\h s\ku a -i Mo'okai a |hiks ioa mas j o:ihu noi Mai ; Oihu aku uoi i i Kipu ma Knua f Ilalawai mnl U «uo 1% o 'Umaloa, e hele ana i kaht o Kanrik.s ho lii a he aimoku, a

' iala no hōi kekahl' mau ahupuaa o l;a mokupuni o Kauai. O ke kumu o ko Limaloa hele ana la. -he makemake l 'na kaikamahinē ā Kanaiki, ' He kino kanaka keia hele ana o Kamapuaa i Kauai g. halawai ai me Limaloa, h? ui a he maikai ke nana ia mai. Nolaila hoaikane iho Sa laua tne Limaloa, Ia laua e hele ana ma ke ala ī&a, i inai la o Limaloa ia Kamapuaa: "O oe ka mea e loaa ai a'u wahine, no lea mea ua pau loa' kuu waiwai ia laua, aole nae 0 laau loaa iki ia'u." Pane aku la o Kamapuaa ia Limaloa, "Heaha auanei hoi ka e hoao no hoi paha ka niea e ike ia ai ko laua loaa ame ka Toaa o!e." Hoomau aku la no laua i ka hele ana e hikl ni i k;thl o KaneJki. hi\\i laiu iluna o Kemamo, pur.:: v..;j o inu ia. ua p:*.a ka ipuka 1 kekahi wahine kini 1 ke pnnr.;t Nipau aku la 1 Kam.\pv.?a i k.-. :ūcir.u a h.oole moi la ka wahine aole he wai e inu o kena wahi l'i hai mua aku i.\ nae <.■ T.;m j.\ Kam.ipuaa h.e w.'.i ko s;v waht. I ka hoole ana mat o ka \vahine aole he wai o sor.a wahi, pli ue la ka Inalna o Kamapuaa i kr aloha t»lr i ka nuhhiui. hopu aku ;a o ( a i k.\ wahiue a kioia akuj;> iaia ilalo o ka pah. a inu iho ln Uuia a kena ka make wai a hooma\i aku Iniia 1 ka-heh* an.l a hik{ i Kilohami j lAoie ! pnu) '