Ke Alakai o Hawaii, Volume I, Number 24, 11 October 1928 — KA HANA PONO A NA MAKUA MEA KEIKI KA HOOPOLOLEI ANA OI OPIOPIO — HE WA PALUPALU O KA NAAU. [ARTICLE]

KA HANA PONO A NA MAKUA MEA KEIKI

KA HOOPOLOLEI ANA OI OPIOPIO — HE WA PALUPALU O KA NAAU.

Ilo>o o kekahi mau home, 1 ka wa opioplo o na keiki, ua nana māi lakon 1 ka makuakane ame ka makuahine me lir» mea Ia he mau mea hemoīele loa laua ma na ano a pau, ua hoohuliia. aku ko lakoii t kahi e mamull o ka noonoo pono ok 0 na makua a hoohemahema no nae, Ina I naanao r»a 1 makna i ka hoopononono, malama a ao ana 1 kfeia- jnau keikl, j Ina ua hoopihaia ka home me i ka hauoli, a ua alakaiia na keiki! ma ' ke ala e loaa al ka pono | uhane, ka maemae o ka noonoo ame ; ka hoiomua ma keia ola honua ana. E !lke me ke ao ana e loaa mai ka hooloha ia ou e ka makua, pela no fca mea e pili ana i kou | hilinaiia mai e ke kelki, O ka| hoole mau 1 ke keikl ame ka | papa mau aole e hana i kela aj aole e hana I kela me ka hoaka-X ka ole i 'ke kumu o ia mau hoole ? me ia mau papa ana, no ka mea hapahapai ae ia i ka manao maikaL ole iloko o ke kelki a ulu pu ae ka ninat| iloko iho ona heaha la ke kumu o kona hooneleia a papa ia aole e hana 1 na mea hoohauoll mai ai iaia, he mau mea hoi a kekahi mau makua e keakea />le ana 1 ka lakou poe keikl, o ka hopena okela mea e hoemila mai ana ka hilinai o ke keiki ia oe ka mea ana e nana mau ai 1 na manawa a pau no ka loaa mai o na kokua.ana ame na ao naauao ana. E hiki ole āna 1 ka makua ke iula aku i keiki elike me ke ku- | pono maoii oial ke komo la Ka i hoohuoi iloko "o ke keiki no ke | kauUke ois~o~k3U mau lawelawe ana nona. Ua hoike ae o Mario,n M. Miller iloko o kana t»uke e pili ana i ke ao āna i keiki i keia manao; oiai no ua aloha nul ka makuahine i kana keiki, aka, mamuli 0 ka hemahema ame ke hoomaopopo ole e pani ana oia i. ke alahele e puka mai ka hillnaiia ona o ke keiki. Eia kana kumu--1 hoohalike i waiho mai ai. • He makuahine m» kana wahl | keikikane uuku o ewalu maka- j hyd. Ua liele no hoi kahi keiki, I o Kimo ka iiioa i ka paani e like me ke ano mau o na kamalii, a | i ka hiki ana mai o ka hora no ka paina awakea, aole oia i hoi koke mai, nolaila, olelo ae la ua makuahine nei; "Heaha la ka mea e lohi nei o Kimo i keia la. He hiki mau oia i ka hale nei I ka hora ekahi i na la a pau no : ka aina awakea, i keia la hoi, [ lohi mai nei; kokoke e hapaha hola kona lohi. E kali ana ka makuahine ma ka puka anianl me k<j kuaki, a e hōolono ana hol kona mau pepelao o ka lohe aku. 1 ko Kimo mau kapuai wawae e hoi mai ana. A hala he mau minuk3 hou, komo ana ua wahl Kim _> nei, ua pololi, a luhi no hoi i ka hooikaika i ka paanl, aka, ia wa hookahi nae, ua pihoihoi ' loa o?a. I ka upa ana o ka puka I holo kiki mai la oia a hoomaka j mai ia ■& kamailio me hē mea la f he mea hou aho nui kaha i ma- [ kemake ai e hoike mai, eia nae„ ua kawa-u koke aku la ia hoihoi ona mamuli o na olelo a ]?ona makuahine. a make }ho la] ka Kimo wahi pila. I aku la ka makuahine ia Ktmo, "Awiwi'oe, lieaha kou mea I iohi ai, maalili ia ka mea ai no kou lohL Aole e kala i makaukau ai: hele oe e holoi i kou lima, mal hoolei oe i papaie f ilalo i ka papahele," a pelā ka kamakuahlne noke ana i ke kamailio !a Kimo, oiai no nae, ua maopopo no ia Kimo ua makaukau mua !q no ka mea ai, kc\mailio aku no ka makuahine ia mea, he haloi mau no o Kimo i kona | lima mamua o 1 ka ai ana i na ! wa a pau. aka, kamailio aku no ka makufthinc ia mea; ao'e no !he hoolei o Kimo ,i ka liluna o ka papahele, aka, o'elo aku no ka makuahlne kiiu i ka | mea no ana I ike ai aole he hana o ke keik; peU: a i ka nul olelo no a ka makuahine, make loa Uio ko Kimo holhoi o ia hol ana mai me ka manao e hoike i kona manao i ka makuahine no kekahi mau mea at\a i Ske ai. aka, 1 aole !oaa iaia he wa e kamaiHo ai i kona manao, a pela waīe ilio ia no oia i lsamaßioia ai e ka I makuahiue a hiki wale i ke ka- ! nea ana o ka ai, otaf f.ae, ua po- ; loli ie-a o Kimo i kona hoi ana mai. a klko iki wale th,o la no | ia i na mea ai koe aku n,"- ! ka nui Nlnau aku la kn makua- | hine. "l'a msl 1a oe e nl ' r.ui ok mat flei t ka Pr,ne m»\ ;« ke keiki, "AoW oV. - 1

Aqlc olu ka ak.ii, un, liolo ka pr,loli }n,<i oii.a aku, nu ka inea, ua j)lī>a aku lā ola' T na ōlelo makonu a ka makua&ine, no ka mea, me ka. leo m&l&na 'wale no ! lioopuka Ih al na olelo 1 kei,kj Tna no j honpiikala ke-la 'mau olr-Io a pau me kfi nluolj, !na ua okoa 100 ka mra i :io*& sft KSrsiO j>m aVu la [keia annano a ka makua)Jnf- e 111? ana i kela awakea Hoko o Ki~ |mo, a lioowaka'iho la o!a ? nui nuha. Ma leahi o ka a! hauoll i | ana, h<; aj_ pono ole ka Hiea i! Ikeia Ma kithi o ne. olelo "hoo"-~t hoihoi mai ka. makua m?v, he mau olelo me ka leo kinal liaupJl a manaolana. Ma kahi o ka "kuikahl mawar-tia o ka makuahine me k*; keiki, ho pa'o ka| mea i ioaa. Oiai no- paha he aloha nui no ! iko kela makuahlne 1 kanā keik!.! k%ka; mamiil'! o ka noonoo ole, ua J i.hoopu'ka aku la ola i na oleio makona me ka teo makona a uhi rnas ia kft ao o ke poluea maluna o kela papaaina. j Malia paha o i mai kekahi i makuali!nr>, no kola kelki no ka hewa, a owai no la makuahinei h'iki ke hoomanawanui no ka iohi o kola keiki; e kali aku ka hoi ka poJqJi a hala ka manawa Aole i niaopopo ka Kimo mea i pihoihol aī e hai i ka makuahine i kona korao ana mai iloko o ka. hale. Maiia paha he mea maUeai ia, aka aole mea 1 t ike a hikl'i kela la, o Kimo no, Aole oia 'wale, aka pau iho' | la ko Kimo makemake ana e hoi j mai i ka hale a hai mai l kekahi. | mau mea ana i ike al a i lohe ai paha ma kana w»hi i hele ai. oiai no nae, he nui na mea kupono ana i ike a i lohe ai, he pono e lohe ka makuahine, aka, mamuli o kela huhu mua ana a ka makuahin<f ia!a, makan loa iho la oia i ka hoike la mau mea i ka makuahlne. Aole no oia kupono. Ae, ua hewa io no paha kela keiki> aka, aole l ao iki aku ka makuahine' iaia no ia mea. afea he walaan okoa wale no Ikāna i lu aku aī e like me ka j.laau make a kanea ka ono o ka Jai o ke kelki ame ko ka hale tolookoa a pau no lta hemaema o ka makuahine, O ka laaulapaau o ka hema&ew/ a ka hana a ke keiki oia t.o ka makua ao aku ; aole o konā pu- | iwa ae me he lio hou la a owala mao a maanei o ke keiki me na olelo kupono ole. Aole keia he mea e lohe mai ai o ke keiki i ka makua, aka, he mea ia e hoemi ana i ka makemake hoolohe iloko o ke keiki i ka makua, a aole no hoi oia ka makeniake o j ka makua, aks nae, e he.na mau ! ana kekahi poe makua pela. O j ka mea pono loa e lon.a ia Kimo j ame ta makuahine i kel.i wa. a ( pela pu hoi me lehulehu e ae o j ka home, oia ka paina hanoli ana j a aia a pau ka ai ana, mahone jaku e ia wa ka manawa kupono e hoomahuahua aku ai o ke ao I ana i'a Kimo no kona hau-e hope j ana mahope o ka man ; \vv*a ni I pololei. Ina i hana ka makua- ' hine pela, ina ua puka kana I mau olelo me ka leo maikai, aka jno kona awiwi ana i ka oielo [.ua ano pit kona wahi kai, noi laila okoa ai kana mau o'elo me 'ka ieo i hoopukaia ai ia «mi j oleīo. wale, aka, liio iho la o Kimo ma ■ ia hopo mai i koiki hopepe a make o ka nianaolana, a emi . mai kona ano eieu a lioihoi. Ke ike ruai Ja kakiiu e maj kua i ka nui o ka pilikk> i ulu ; mai :iuv.nnl£ 6 keiA ' hookahi" a ka 1 makua ; Iwu ;\i | Ua oo ka ;he iaia'o Uo kA pono o aole no ia Iwū wale, aka 6ka ol no mua ! aku. Ua Hke Iho la keia keik; ! Vr U a k?k,ihi !kanthfli.ea kauu i mir;<n:;r.a nui | loa ai. Ina hookui a knal m*" ia j ia laau, inn paiia lie kur!\u loke. j he >īinanawe ana kona \;lu ans. a 1 '*ekahi manawa, e make- loa | ana ia. Pela no hoi ke k«-:k:. līe ; kuum Ish\it ia io! aku :nbvs- ' mina ia niamu.i o na nrr» k,ir.u ! e ae a pau. aka nae, >ja ol aku jka noeau o ke kvoaka : moa kanu mamua o ka makua . hooulu keiM i ka lups\r.ul 0 K» • manawa NoUila, e ka~ ! kou e na n::\kn.\ \ ka hcv>ki.lkui [ m&u r ! o3e kuai :nar ( palm t ka ' hakou 'nau hoouhi ho ke'.ki. ; o fuianei ko lsfcvm uhk ' iana K hoon-.aopopo ki»kou. i ' H w.\ e hoom.Mu ;u* ana ko kr:ki ' p uln ri'.ai;Uo o ko kakou mah; ho Mhnai pih* ko u\ ka--1 Iwn, a Ua h(khv,\3A o

'~ u - j t ; i fc<. ' u.i-'i •■ i< >.»• ike ai pf.i.-. !jt« k,ik'#-« ole aku i ko kakou mau peptfdo e lohe i ka Jakou la xr\(>.z e makem,jikf ai r> hai 7nai ia kiikon, aiaiia, e imohuii aoa ia iianu h ■ kakou ia Jakou e liele aky i ke'knhi ok(>'' nkn <' ho! v r- nl }o I it o ku hupeiiH, <; yau urt« ko lukou hai ana mai Ih kakou ina mea oloko oko lakou naau, , a ia bai lakou e hoopuka ai ia jn«u m<wi, a o ka hopenīi, e omi iOft ana ko iakou hihnal Ja kakou. H« pillkla nu! loa k"'!a Nolaila o ka men n*if ma i."i !rf-kO'.i «o«o, ola ka hnao ana r pr,i, ) ira hillnai o na kfiki !n n-.\ makua. O ka maknnhlne r.ao tv.. oi aku, no ka mea, o lakou Y.:i poe noho i na halp rr, r - hkon I kekahi wa ako icf:iki hanai 1 kekahl mea ma-skaf •ole.-«f»a kahl 6 ka lawe mai o k- ml.-ua- ! hine a hooponoponn la m?n. mn- | waena ona ame kr- kHl:i. o wrJho trma nia 1a tW"i mnkua- ! kane, m<,- ka nlek> aku J ke koiki, j"R ike am, oe, aia hct mal « ! papa e hai anp ou iaia i keia a, nana oe e ao a hoopai "■ ! mai." Hoolilo Iho la ka makua- | hlne iaia i mea holoho.lo olelo, Iho mea hoi a na keiki a pau, me I kakou pu no kokahi na makua' M makemake r,ie al, a he lmwahawaha kakou i na kanaka hana i i ke!i mea he holohoio olelo, a i e loaa ana ia manno hoowaha|waha pu i ke keiki, aka, ua oi ! loa aku ka pllikia n keia y no ka (mea, o ka makuahine ponoi keia |e hapai mai nel i ke!a kuīana Ipilikia maluna iho ona mai ke ikeiki mai. E ikeia aku ana no ; I paha na hiohiona malkai iluna • j o ke keiki aka iloko nae, o kona ' inaau he okoa loa la; I tka hoi ana mai hni oka ma- | kuakane i ka hale a lohe i ka ka makuahine, ina no h"oi naauao kana hooponopono ana i ke keiki. e ano pono iki ana 'ke kulana, aka hoi, i hemnhemn kana . hooponopono ana. e hrīo Tbn ana i ka pilikia. ī ka lohe ana o kekahl makuakane mai ka makuahlne mai i' ka hana maikai ole a ke keiki, kahea aku Ia oia ! I ke keiki a 1 aku la. "E ka maua | keiki. e nana kakou, iieaha la ' ka piiikia, t?a ike no au aole oe 1 | manao mao'i e fiana maikai ole." I keia mau olelo nn a ka~ makuakane. kaawale aku la ka ' makau mai ke keikl aku a hooI kakoke mal la oia ms ka manaoi"tlana.no e loaa ana iaia ke'kan!"like. a e hoolohe pono ana oia i , I ka leo o ka makuakane me ka : i manao maikai a makau ole. I A i waena ona noli Ana aka , J makuakane maopopo iho la laia i l na hewa io ke keiki. a i kana ao ana r.ku i ke keiki ia wa, e loho Imai -ma oia, no ka mea, ua ni- ' . | nini mua ia aku la ka wai a ua ! pio ko ahi. a hoiopono ke ao ana, ! f a pomaīkai ke keiki eme ka ma,l kua.