Ke Alakai o Hawaii, Volume I, Number 38, 17 January 1929 — SAMUEL K. PUUKU MEA PENA HALE AME OKOMOPILA KAU PEPA, HANA IO LAAU A PENA LAU O NA WAI HOOLUU LIKE OLE HE MAIAU A HE NANI NA HANA A PAU Kelepona 89079 916 Alanui Kopke, Kalihi KA MAI AKEPAU E KAU NUI IA NEI KA WELI [ARTICLE]

SAMUEL K. PUUKU

MEA PENA HALE AME OKOMOPILA KAU PEPA, HANA IO LAAU A PENA LAU O NA WAI HOOLUU LIKE OLE HE MAIAU A HE NANI NA HANA A PAU

Kelepona 89079 916 Alanui Kopke, Kalihi

KA MAI AKEPAU E KAU NUI IA NEI KA WELI

Oiai ke emi mau mai nei ka pakeneka o ka poe e make nei i keia mai weliwell nui ia oia hoi ke akepau eia nae ke pii ae nei ka pakeneka o na make l waena o na keikimahine opiopio eiike me ka hoike o na makahiki pokole i kaa hope aku la a hiki mal la i keia makahikl aku la i mai na papa ola o na mokuaina ] ole a pela no hoi me ha wahi hke ole e ae. o ka honua i 1 n hoi na hoike 1 loaa mai mai na wahi malama ma*i like ole mai a pau o ke ab nei, he mea' hoi nana e hoopaha'oha'o nui nei i ka noonoo o na kauka ame na poe ia lakou k& noonoo ana maluna o na hinau e ; pili ana i ke ola o na kanaka o loko o kela ame keia aupuni. .... Ma ka hoike a na haukapila ame na sanatorium, ua oi aku ka piha o ia mau wahi i ka poe i loohia i keia ma'i he akepau ♦ msi] makahlkl mai nei i ii' ! a ) ikl he lehu- (] , , h t t i • i' i lilo hoi ia ! j .1 mea nui ioa na ka poe o la | mau wahi e nune nui ai, me ka I Ihoao ana e loaa ke kumu o keia j lahā nul o keia ma'i iwaena o j na keikimahine opio ame na wa- j hine pu no hoi kekahi. i Walii a Kauka J. F. Kent, o ka Papa Ola o ke kulanakauhale i j o Nu loka'. ua hoomaka mai keia j j kulana mai ka makahiki 19211 j mai neī, a ua puiwa maoli. na ; j kauka 1 "ka hoike a Kauka Drolet. j 0 ka Ahahui Akepau a Ola o Nu ! loka, i ka ike iho i ke kulana i pii ikaika o keia ma'i iwaena o 1 na wahine. ■ ; j Ke hai 'nei ka hoike, ua papa- ; lua iho ka heluna o na keikimahine mawaena o ha makaWki umikumaono ame make i keia ma'i mamua o*na keikikane i make i keia ma'i mawaena o ia mau makahiki, I ka makahiki 1926, iloko wale no o ke kuianakauhale ponoi o Nu loka, he 257 poe keikimahine 1 make i keia ma'i a he 139 wale no keikikane mawaena o na makahiki umikumahma ame 1- ī I wakalua. he 369 wahine a he 293 J kane. t O na hoike e loaa mai nei ma- j hope mai, ke hoike nei lakou 1 j ka pii mau ae o na make iwaena o na wahine mamua o kela ma- i kahiki 1926i j Oieio ae o Kauka S, Adolphus I o na kula nui o Nu loka ame Pa- : hka, o kekahi kumu nui nana e j hapai nui nei i keia ma'i iwaena < ! e na keikimahine,. mamuli no ia 1 o ko iakou ai ole i ka ai a lawa j jka makemake o ke kino no ko i llakou makemake e lioowiwi ia j lakou a like me na keikikane ke j kolopu o ke kino me na umauma . paiahalaha aole hoi eiike me ke ano pololei maoli o na wahine. ; E komo nui aua na keikimahlne i na mea na lakou e kaliki ■ mai i ko lakou mau kino i hele j ai a kohu mau pou kelepona ka j pololei. j Wahi hou a kauka, o ke- ; ; kahi kumu nana e hoonawali- i j wali nei i na keikimahine a loaa j wale lakou i keia ma'i akepau, oia ka wailw wale o na au me ka j paa pono ole i ka lole ma na iima a hala loa i na poohiwi a waiho wale pu me ka umauma ; a pela hoi me ke kua, a hala loa no hoi i na wawae a pii mai i na uha i ka.ua mea o ka ekekei o ka iole. Aole hoi oia wale no, aka ke haalele nei kekah poe i keikimahine i ke komo ana i na > kakini, o ka wawae no hou aku ! ia iloko o na kamaa a heie ana . iwaho i.ke anu, me ka nana ole . pehea la ka nui o ke anu. Aole j no oia wale, aka o ke komo o na j keikimahine i na kamaa hiia: kīekie na. iakou e ho&no e ae i J ke kulana o na kino. j Wahi hau a keia kauka, ma- j

waho ae o keia mau mea a pau,. eia hou kekah! m.va nana e hoemi nei i k& ikaika o na keiklmahine. oia ko laHou puhi paka ' ame ka heJe nui ]oa ī ka po a j lawa poho ole ka manawa hia- j mop. * j E uuuuuo Kakou t ku, pilikla e ! loaa mui a;ju, inai na )oJe lahi- | na kamalHwahine c v,iwi ko 1 | lakou mau kino, ka makenmke 3 | na lealea waiwai ole a pela wale aku, ame na mea e hiki ana i keia mau keikimahine, na haku hana, na hiakua/rta ku-!:ukuia ame na kanp ame na wahim- *-' makee ana i ke ola o na ul o ka j aina i oJe ai e oki pu ia ko lakou ' ola ana i ka wa opioplo loa o na J khio mamuli o ka hana I na mta pepehi i ko mau kino. J <j k«-la ame keia mea e hoonele ( ana i kona kino i ka ai.e lawa i pono ole ai ke kol a kona klno, ] e hoonele ana oia 3 kona kino i j ka ikalka kupono e pale aku _ai ] ika ,māTI kona wa e kipa mai ai j a hooluana iho no ka manawa,; a mamuli o ka nawaliwali o ] ke kino no ka l'awa pono ole i ka ai, e hiki ole ana ke kipakuia ka anōaiio ma i i kipa mai ia a o ko iakou hookahua pono ioa i iho ia no iā iloko o ke kino e j hana al i ka nana pepem i Ke ] kino, ā iloko o ka manawa poko-} le e iiio ana ke kana£k i plo na | ka ma'i, a e hoao wale no na kauka aole e loaa ka ianakiia, no ka mea ua hoonele mua ia ' ke kino i js& ikaaika mamuii o s ka lawa ole o ka mea ai kupono j -e ikaika ai ke kmo, j Aoie ke kauka e oleio mai ana ] he mea malkai ka momona, aka, j o ka loaa ka nui kupono o ke j j kino oia kana e oleio nei. Ua like i no ka pilikia o ka wiwi o ke klno naamuli o ka lawa oie i ka ai me ka momona loa mamuli o ka ai a puaa o ke kanaka. E hoomaopopo na keikimahine ame na poe no hoi a pau, o ka j inomoha mahope aku o ka hooi maka ana o ke kino e 00, aole j ia he mea maikai no ke oia kino, j aka, o ke keikimahine mawaena 0 na makahiki he umikumaiima ame kanakolu, a oi iki aku no, ina no e loaa na paona he umi a umikumallma kaumaha oi aku ! mamua o ke kaumaha kupono I i hoomaopopo ia no ke kiekie o j ke kino, aole ia he mea hoopilij kia mai i ke kino, aka he mea ia i e pono ai ke kino. j Ma kekahi aoao hoi, o ka j hauie ana he umi a umikumali- | ma paona malalo o na paona I pololei o ke kino, a oi ioa aku i iioi iiia ua hauie ia mau paona j mamuli o ka hoouuku ia o ka ai, | t he mea hoopiiikia loa mai ia A j j ke kino. ' : j I Oiai ua haaiele na wahine ame j ■j na keikimahine i na kaliki e liki j ai i ko lakou mau umaumā ame ; j na opu me he opu lio ia i ka huki! i ia o ke apo opu a pulikHiki, e i hoopiiikia ana i ko iakou mau j naau, a pela hoi me na palekoki! ame na holoku e kuehu ana I ka lepo o ka papahele, a pela j hoi me na paieili manoanoa! launa ole a komo i na mea oi ae o ke kupono Ina e hana ia me ke kupono, no ka mea he mea hooikaika mai ka ioaa o ka a-i me ka puu i ka makani, a pela e loaa ai ka ikaika ia mau lala o ■ ke kino, ela nae o ka hele loa j ana aku a hu mawaho o ka pai lena kupono, he mea pepehi kino j no ia. Ua hiki no paha ia i ka j manawa mehana, a hiki aku hoi II ka wa anu, e aahu iho hoi paha ii na mea hoopumehana kupono. i Aoie peia kā hapanui o na keikiI mahine, aka, £ hele ke anu a ' pehea la ka ikaika, e waiho wale ! j mai ana no na wahi au. Ma ke- ; ! kahi aoao hoi, o- aa wahine 00, j j he ike ia aku no lakou i ka ws imehana e aahu mai ana i na"j I pono o ka wa anu. He mea hana J j ino kino, no keia, ua ano like no j a like me ka waiho wale o na au 1 ka wa anu. r j Mamuli o ka v waiho wale mau j o na lala o ke kino i ka wa anu, j loaa ke kino i na ma'i Ilke ole,! ! ina no aole e lo&a i ke ākepau, je like me ka bronchitis J he ano ) ma'i i like me ka hano ame na j | ma'i o ka puu a pela wale aku.! i O na lole 1 kapaia he evening j i dress a kekahi poe e komo mai j nei 1 na wa a lakou e hele ai i i ka hulahula ame kekahi mau 1 wahi e ae, he hele a hamama j j launa oie o hope o ke kua, o ka j heie no ia a waiho waie ka iwi kuamoo holookoa o ke kua, mai laila mai kekahi pilikia nui o na wahine, he taila iho la hoi paha ia ia lakou, a no ka haihai i na taila hou kekahi kumu nana e hoopilikia loa nei i na wahine ) ame na kamaliiwahine o keia au. ! Hookahi wale no laau lapaeu ! no keia piiikia o na keikimahine j | ame na wahine, oia no ko lakou! j hoopau m i keia ano pupuie o j j lakou a hookanaka makua ae i 1 f ka mau hana e plli ana I j J ka ai nme na aahu | j ina e loaa kekahi o lakou i na ! ! mai mamuli mai o keia inau mea

15 hoakakah** o.'.- la. nmluiia, aole j kauka nana e hoopakule ia iakou j mal ia mau piilkia mai. Nolaila, ' hookahl wale no hana pono ia ■lakou oia ka wr ; iho ana i keia mau hftmaherriH o lakou, no ka mea;'he lohe kf ol: t « he 'iuli ka make. O keln mau J,;>oa u na, keiki» rūu\Uit- i•> kumu «• walu o!- wl na makuahine hanau keik: nel»- lho na pepe i ka ai a V.< A';ua } hoolala ai o ka lakou m ia e ai ai i ka wa pepe. AJa Ua ī'- ;>u nui o keia ' iwaen» o ka po<- ulakolako a Iwaiwai, ' Aole i pnu