Ke Alakai o Hawaii, Volume I, Number 38, 17 January 1929 — LAPAAU HAWAII AME NA KUIL KUHI PAPA LAAU [ARTICLE]

LAPAAU HAWAII AME NA KUIL KUHI PAPA LAAU

N/V AM' LAAI' i O Onl ka laau Q Halawahine ka !aau j O Wahinemaikai ka lanu , 0 Maku'u ka laau *# K&lehuna ka laau I 1 O Laa ka laau | i O Kawaimahuna ka apu | < 0 Kamoekahi ka apu |: 1 O Pae; i ka apu a Kunaim I : O Kokowaiki ka apu j: O Kalamakalae ka laau ':. O Pahukalna ka apu O Piiku ka iaau O Kahupuu ka apu O Kukapihe ka apu O Kukapilie ka laau O LaukapalHi ka laau O Kakoolani ka apu He Kai haiha'i ka iaau O Kanei ka lau ka laau 0 Kiaimakaiae ka laau I O Kahiii ka poo IO Hinaiakalama NA LAALi ALAKAi He Maaloa H« Haia pepe He Ko Kio He Alaea He Mole Kowali He Paiaiula He Moa holo kuia He Malle a peia aku He Naunau a pela aku He Huku Pumaia He Puna Ki-ki-oho He lehu o kapuahi He Kukui He apu Maia He hua Kaee He ewalu kauna ha ipu awaawa He Woa maoll me ka la-i, kowali me ka Ipu awa Kulu a koko hua puniu Lau Aweoweo Puu Olena Manienie Makoko o kahawai Ipu Awa me Puukaa Naenae NA LAAU POHIHiHI Maialo o keia poo, ke hoopūka ia aku nei keia papahana laau 1 mea hoikeike i keia au o ka hanauna hou, ua hanaia a hookoe ia keia mau lawelawe ana e na kahuna o ke au kahiko iloko o ko lakou mau ia, aka, iloko nae o keia manawa, aole paha he hanaia o keia ano papa hana, mamuli o ka pohihihi a me ke ano eehia o na lawelawe i kaiiuna ana maiuna o ka mea ma% oia keia malalo iho nei' ! m. MA'I HEHENA Laau Ekahi. O ka papa Lama

| ka iaau, ai maloko, hamo ma- j waho, o ke Aholehole ka ia pupu. ] j Ua loaa keia ma na wehewehe j j oihana lapaau a Kaiuiihal.u u.e Kawahaakaia, he mau haumana haha no ka papahana aj Lonomakaaihonua, oiai e wehe-j wehe aaa no na kumu 1 make ai j o Keawekane, no Mokulau, i Kaupo ma ka inu ana 1 ka apu ; kaioihaawiia ai e kekahi kanuna ; no Wailuku, a i kukuluia imual 0 ka ahahOokolokoio kiule; l"lfca' 1860 paha. O ka laua olelo] hoike imua o ka aha, ua pa-ne; iaua me na oielo hoike imua o| ka aha, he mana ole ka apu kalo, ke oie na kokua laau e ae: oia j ka keia nupepa e hoike aku nei j ia oe e ka oiea heluhelu,, i«3P l ] imi keia kahuna i apu laau, kupono e ioaa £oke ai ka maha j 1 k& mea ma i e iike me na apu; kalo maloko o | keia nupepa, he ] mea kanalua ole, e loaa ana iaia ] he n&ha nui me ka puka o kona j j mau ma'i ino i waho, a ioaa mai | j ka oiuoiu maīuna o kona kino | nie ka hoopiiikia hou ole ia e; kekahi mana kiapoio. j NA. LAAU KUPELE f j O keia ka iaau i lioomaa nui ia ! j e ka iahui Hawaii i ke au kahiko ka hoomomona ana i na poe: j kino n&waiiwaii mai ke kanaka, j kiekie a iiiki i ke kanaka haa- f hua lo« iioko o ka aina, oia kela, mau apana o na lako ai e hoike; ia aku nei maiialo iho: , j 1. Aweoweo. hua ame ■ ka iii o ke < 2. Ka Hinahina < 3. Kookoolau j 4. Moa holo kuia : 5. Kakalaioa j 6. Kaunaoa pehu | 7. Aiaalawainut | 8. Popoio ame \ula) . 9. liko Ohia j j 10. Pa-u o Hiiaka \ j il. Noni. papaa ame koiu hua iKa hana ana; £ lawe i ua iaau , j au i makemake ai e haiu. hooI komo iho iloko o ka jx>i uwala a ' a hana! hke me ka is;ki! ke ma «a hoakaka maklo I nei: ' I ksuna Hinahu». hookahi. | kunm lane mai mo ka iau ■ uliuli, ka Alaalav&inui, ka lau f ; me ke kumu s iluawa, hua Nom, 00 & pala paha. Aweoweo,, lau'

«ie ku ili o ku. mole, u iiookaiu plha poholima iau Popolo. 15 ku'i kela mau laau a aeae loa, ;iu lloko o ka wai kupono, kaluna :t maikal, alalla, e popo ka uwalii i ka wai wela a hoo i ka umpkL-. hana a puka k& poi>o uwuiu iwaena, ninlnl tho ka laau i]ckn 0 ia puka,. paiil ka popo uwala . me ka umeke a maalili, hoowa.i a ai ia poi a pau; hookomo hou no ka ai elua , ke pau kela mau umeke elua, lioonaha wale no ka hopena me ka apu kowali no . kela mau umekeai e walho nei iloko o ka opu kanaka, Ini he nae ka ma'i, ea, a paaoao paha, paa ka lepo, alui'a, _ ina ioaa ka moa naheie, papau ohia, a iiko ohia paha me ke Kookoolau, hanai e Uke me na kuhikuhi o ka papa laau maiuna me ka haule o ka Alaalawainui Puaki, ke ihi ula, Popolo, me ka hua Noni. O ke koena aku o na laau, na kela ame keia e hana me ke kupono ellke me ia 1 hoike mua ia ae nei. LAAV KUPELE 0 NA KISIKI Ka lau me ka mu'o Kakalaioa, hua moa holo kula, Pa-u o Hiiaka, ku'i a wall, komo Uoko. o ka umeke uwaia, hanai aku. Ina e naha, pau: ina paa, hanai hou elike me mamua, KA PUHOLOHOIO O ka puholoholo ana oia kekahi ano laau haute ole i ka wa kahiko o Hawaii nei, a i hoomaa nui ia elike me ka.hiii-. nai ,o ka manaoio hana e loaa he pomaikai mai ka lapaau ana. Eia kekahi mau laau puholoholo 1 hookaawaleia no ia p&pahana. 1. Ke Kowali, kona kino, ka lau, pua ame ka mole. 2. Ke Pohuehue, ke kino ame ka lau. 3. Ka Honohono 4. Ka lau Kukui 5. Ka Popolo me ka Puaieie .Ka hana ana . E hana nnia ka laau m i manao aL no ka puholoholo a nui, ho-a ke ahi me ka pohaku a enaena, ha.Ui. i ke kowali maluna o ke ahi me ka nui kupono, alaila, noho iho -ka ma'i maluna pono me ka hoopuloulou i ka kapa. Aia a ikiiki loa, ka ma'i wehe ae ka pulou,. kawele ka hou a maloo, pela mau aku e noho ai a -kuaiima. He iaau maikai keia no ka hu'i o ke kino, na wawae. ame k& maioeloe o na am. Eia ka olelo kaulana a C. B- Analu i ikamaiiio akea ai e pxh ana i j keia pae aina ma keīa mau hoj puna oleio: "He ekoiu iaau lapaj au maikai ioa i kukuluia ma ko i Hawaii Pae Aina, oia I 1. Ka iomiiomi I 2. Ka apu Kowali 3. Ka puholoholo. Eia kekahi hana hookahe hou: i Ē wahi ka lau Noni ma na I wahi hu'i me .ikiiki a pau o ke ( kāio, hoopaa aku me ka iole. , moe aaokapo wehe, hoioi mai ,me ke kopa, kawele a maioo. j E hana mau me keia. I Oka lau ia-i me ka iau aiia. , oia kekahi mau mea luki ke (iiookahe i ka hou o ke kino < kanaka me ka maaiahi, ina e | laweiawe ia ka papahana iike fī hoike mua ae la, \ KA HAHANO ANA j Ua maa keia lahui ika hahano jana mai ka manawa kahiko, e | n& mea e hahano ai niamua o i ka loaa ana mai nei o ,na mea I haliano o keia au na&uao, lie i hahano ohe me ka liahano ipu. 1 KA HAHANO ŪBE | Oka hahano ohe, he puiu o» |nui no ia i koi ia, o ka aoao , ioihi maiuna i& a o ka aoao , pokole e piU koke aua i ka puna {0 ka oke, ua hou i puka a f hookomo nxax ke kanuku. O ke i kanuku, he walii puiia ohe uuku »noia i h&na maiau a paliee» i i eha oie k« elemu, oia ka mea ie hahauo ai. J Ma ka hoaiiona o ka hahano j ana i ka ma'i i ane&ne i joaa,ke, j & ma ia hahano ana e akaka ai j ka ma i oia ame ka ma'i make. j 'Ina he ma iua kokoke e mafee, penei e oielo ai ke isahu|ia: , ina au e hahano iaia n <.& ma'i ai amo oie k« elemu, s e make ana o m nei: X heklfi , ka wai mai ka waha e elwu, . e make aua no. ak* hoi i komo -ka g paa iioko a naha. e . ola ana ia ne» a komo hou i , ao maiamaiama." , Oka wiwo ole ame ke n* makua o mahaioia . Ona īuh iuH>e a Vs. } i»»i ana ia i kfkahi i kek.i;., , m*« oi ae ina oia * ae r ao ' mai e ia hol ana