Ke Alakai o Hawaii, Volume I, Number 39, 24 January 1929 — LAPAAU HAWAII AME NA KUHI KUHI PAPA LAAU [ARTICLE]

LAPAAU HAWAII AME NA KUHI KUHI PAPA LAAU

i jfcin ka buifc«? a kekahl kama»' i ikf- maka i nia'i | 'Ua ike nmka au i kekahl un kokuke. e m&ke 1 ko'n wa i auku, h« makuakane ohana no'u 'o Ohule ka inoa, ua holhol ia {mai Harta mai mā ka waa a hlkl j i Nuu, Kaupo, no ka manawa : hope e kanu ai laia. O Nahuinn, !hc makuakano oftana <Ma no'u, Ihe matcajK), oia keknhi <> na { haumana ao haha a keia mau j kahuna loea piha kaulana loa j o Lonomaikahonua me Pueueu, a penei kana ana i ka papahana o ka hoola 1 ka kino uhane; "Ua paa ka har>u o ka ma'i, ua pau ka ike a ke 010 nei kumakena, hiki aku nei ke kahuna hoola, a i hcTe aku~m"e "ko'u inau makua. He wahi kau uuku, ua like paha me ka piha kiaha aniani, eha hua kukui maka, mama a wali, i he hapalua hua Kaee, ku'iku'i ! a v/ali, hui a hoau iloko o ka ' v,ai. kīilaoa a maikai, a mamua no ka hahano ana i ka ma'i e \ mee make nei, ua papa ia ka poe ; e liwe ana me keia mau olelo, |"E pau ka uwe e na hoaloha; ! e u'-vc aku ana kakou ia i nei a ! molowa, E noho malie kakou, ; a e hana ae au i ka'u wahi pono, i a i pono, o ko kakou pono like ia ; li piiU'. i He manawa pili ia oka hanu, a e kāpalili ana ka puuwal o Ina mea a pau no ka hopena," ' oiai ke kahuna e hai ana i keia J mau olelo. Mahope koke iho o i keia manawa, ninini ka wai iloko | o ke kanuku, komo ka wai iloko o ka opu, a li'uli'u, o ka naha no ia, aole opala koe. O ka naha ia ke hele la ka lena iwaho, ka pakaiea, ka eleele, ka iliili me he pohaku la: ke ku'e nei !o waho me ka popo Kowall, ke kupa palula, a o ka maha no j ia o ka ma'i iloko o ka hauoli I u ka ohana i akoakoa aku me , ke kaumaha. | He mau makahlki loihi maj hope mai, ua hooko ia e ia he mau hana lehulehu ma ka apaj na makani o Maui, ua make aku l la oia me ka hala ana o kona |3taau la manuahl hoi o ke ola ! ana mai kela puu make mai'l | hoike mua la ae nei. ; KA HAHANO IPU .... | Oka hahano ipu. no loko mai | no ia. o ka, ipu olulo maikai, a | huewai ihiloa paha. He palahuli ; ka waha ai ai ilalo a iluna ka I waha kiola ia, ke maopopo kela wahi i'a oe, ninini iho ka wai, ; a i komo oie, puhi iho maluna apo ae na ~pealu lima ma ka ; waha o ka hahano a puhi iho, hookuu malie iho ka hanu o pii ; ae ka wai olalo me ke oka, paele | ou mau maka i ka huna one o jke olai ka hewahewa, (ke maopopo la keia oka ai a ka lio ia [ oe e ka meaheiuhelu?). .Laau elua. He Jka laau, kona kino, ka hua, he Kamahanau ka wai, ku'i a wali„ ! kau ma ka pepeiao. h Laau ekolu. He pua ka laau, he laau puhi me ka wai na Hinaaimalama, he naenae mailuna a lalo. O ka mole Ohlna kulu ilalo, kulu i ke klno» komo l ka wai, he ohe ka papaa me ka i papaa Milo. | .. .O iKalehuna ka laau. | Eia ka mua, ka mole Kowali, elua mana, elua mana niu, ka; mole puakala, he wahi paakai uuku, he ke? Kea ka wai. ku'i a wali, kaka a maikai inu aku, ai mai ka ai, inu ka wai, naha pau ka mai. ] O keia papa mai malalo iho,; pia ka papa mai he Koiela Ha- ] waii, aohe laau a ka haole e ola j |ai, aka he mea paani wale ia no ia e na poe kahuna o ka papa laau, na lakou na wehewehe e hiki ai ke nukee mua ole ka wa-

ha o ka m«a nmi S ka wa o ke liuna hao plula o ka luru haole e nakeke ai S ka pae niho. HE PUA KA MAI

1 . Papahana a Kaoka,

i Hj|jpopolo kiai ma ka lae me j kona lau, 0 kona ano, he laau ]like ia me ke Kakal(ttoa, aofc l»ae he ooi o keia laau„ hui pu ]iho me ka mu'o ili Ohe ame ka j lau Pukamole me kona mo*<V ihui ku'i a wah me kahi paakai | uuku, wahf mal me ka welu jmahana, aiaila, kapai mai. jlaau kupono ioa ia no ka lia, haukeke ame. ka hu'i. He laau ola me ke kamahao. lua 010 rio | ka lumakika ame na miL'i-plwa lehulehu wale, hahano mai me ka wai ke ino maī ka opu, HE LAALEO KA MAI j

| Papahana a Keliikaluapuaa j

Alae ka laau, hoau i ka wai a inu aku. Ina pii mai,. 'okala paha a ano e ae) kuehu me kahi kai» ka olena, hana a kualima inu mai ka apu awa, o ka oka kapa'i mawaho.

j HE MOKUKOAE KA MA'I

! He hoohaehae ka laau, he Ipuakala, hoani aku mā ka' mn.ka, j a ina e puoho mai, he hoailona ia o ka loaa i ka laau, a e ola ' ana. s

HE KEAWENUIKAUOHILO, KaPO, KUAMU AME PUA KA MAI

j He nioi me ka manena ka laau; J o na papaa o laua a elua e wa'u i |a.aeae, hui Iho kahi -wal.uuku a i ■! inu aku. i

: NA APU LAAU :: NO KA HOOHANAU KĒIKI ANA ' KE PALE KEIKI, KA MALAMA j KEIKĪ, KA MANAWA, KE ALE- \ LO,MA'I PAAOAO ME NA MAT EA

Na Apu I.aau Hoohanau KdkL

He nui na apu laa i nn ka haAau keiki ana, u 1 la kela mau apu laau 5 ka wā e heie ai a kuhelahela ka wahine hanau keiki, ia manawa e kii ia ai ka poe i ī maa i ka hoohanau ana i ke j keiki a na iakou e lawelawe a { hoomakaukau keia mau apu no |ka hoopau ana ia pilikia o ka } manawa hanau keiki, a e loaa jal ka ka makuahine,

Apu Hanau Keiki

(Papahana a WaUuaiki),

He laau pa'ipa'i ka laau (he !imu o ke kai i'ano like mg ka iLipoa), elua mu'o la-i hookahl kauiia.,Kft»naoa. pehu, mama pu a hanai aku. Olelo aku i ka wahine, "Hookahi kuakoko i ka elua hanau." Hamo ma ka opu, me ka hoolQliloh kupono, Apu Laau Hoohemo Keiki He Uhi Pa'ipa'i ka laau, o ka walehau, kalo Lauloa, ka niu, ka Uhi, wa'u ke kalo, ka uhi me ka niu a hookomo ka wai. me ke au pu i ka walehau, kalana a maikai, aia a ikaika ke nahu e lalawe ana iloko o ka opu o ka makuahine, alaila, hooinu aku, a o ka hemo no ia o ke keiki, Apu Laau Hoohanau Keiki.

Lau Pilikai ka laau, O n'a lau HE HU'I KA MA'I

( Ohe ka laau, he awa, o ka J j welu mahuna e puhi ia mea i | jke ahi a mo'a, lomi a aeae, o | !Lumahai ka wai, hui pu iho a | | kakele mai mawaho, i | Eia kona hope, he Popolo. Eia j jkona ano: elua kauna, ku'i pu 'me ka paakai, popo a paa, kau 'ma ka manawa, ! NO KA MAI KI'HI WA—IHA j ; „ Eia ka'lāaū. ke Kauwila, ka i Iliahi ame ka Manena, e wa'u ' i na pap&a o lakou ka hikiIna a ke kiahawai. komo iho ka ' alae a inu ae. O na papaa rua I ke komoiiana, mann a ke pola | ' wai, komo iho ka Oknu, paakai,' i huelo ilio, hulu koae: puhi i keui f ! mau mea i ke ahi, huī pu me ka i 1 laau alaila, me ka lau Sa-i ma- ] waho ae e puolo aī i KA HOOHANAI KEIKI ' i ka mu'o loa, hookahi kauna | ! Kaunaoa, puHfhu a inama hanai | 1 aku. Olelo aku penel' "Hookahi 'no kuakoko i ka elua hōmo ke keiki Laau Hoohanau Keiki. He Alani Pa'ipa'i ka !aau. me| ka Ahinahlna o kuahiwu kaulai ka Ahina a maloo ku'i & waīi. hui keia mau mea a pau komo ] i ka wai. alaila hamo mivi waho Au i kt s Akua ki ona puka «. H»u i |n

-li'ih) >i- I. 1 M \K! \MJSf HM \j,o ? K VNA Kf,iH!

Oiai kekahi mau keiki elua e kan ana Uuna o kekahi kumui4MU »kc iiku la laua j kekahi mea a laua 1 Ike mua ole ajl rrtamua, ofa hol he palo mawaen.i 0 k«kahl Bafalo wal ann 1 kekahl nui 1 M« Ka ikp mua '»1p ia olii mal :la kekahi taiga mailoko mal [ka ululaau hlhia loa, a hoomaka' !Ktftt ia e kolo maile i kahl a ka !HBpe bafa!o « moe ana. i Ika ike ana oka bafa!o fke i kolo o k« taiga i kahi o ke k«?iki e noho ana, hoomaka mat la Va l makuahlne bafalo e hoio pii|>u!«' : me ka noonoo ole laia iho, aka ime he mea ia o ka pakeie v?aJe no o kana keiki ka mea nui lloko o kona noonoo; a lak i hMo ai iho al e uhau laia me • kona poo; ua Jeie koke ae la ke tafga maluna o ke kua o ka bafalo a nanahu iho !a i kua me ka ikaikā loā a hoao ae ia le uha'i i ke kua o ka bafalo me kona mau papa nlho ikaika !ua lole. Aka nae mamua o ka hlkl pono ana 1 ke talga ke hooko i I kona makemake, ike lho ia ka 1 hafalo e piiikia ana oia, noiaiia, ! haio aku ia oia a kekahl kumu I laau nemohemo maikal a kuai ) akn la i kona kua llaiia me ka I ikaika ioa a loaa pono iho la ke jtaifa i keia kuai ana a ka bafa!o ! a hauie aku ia oia f ka honua me j ke pahu ikaika loa a pnu kona ! pōno— a lilo iho la i puu iehu. i Me ka nana ole ae oka bafalo j makuahine i kona eha i na niho i o ke taiga, holo kiki aku la oia le palu aioha i kana keiki, a o ' na keiki hoi liuna o ka laau, iho awiwi mai la laua Halo mal ke kumulaau mai me ka hauoli o ka mairao a hulo ae la me ka l leo nui me la o laua kai ! lanakila malima o ka hoioholona | ai kanaka. Hookahi kumu nui o | ko iana hauoli. oia ka loaa la i laua ka Wi o kela tai|:a me ko ! laua luhi ole.