Ke Alakai o Hawaii, Volume I, Number 45, 7 March 1929 — HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA [ARTICLE]

HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI

HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA

HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA

ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA

A hiki mai nn S kekahi la, ©i , ana hkp no Pela no a hlkl i ka ' la 3 kahaa la mai si o Wilamaiki « hele aku tmua o ke kumu nana • hoon-i&opopo J ka pftjD'a e komo at O ke kula. Hele aku no hoi oik mt na auna kcki he. nul wale. Ke mii no i;a poe keiki o ko lakou rcakahik! mua keia o kc komo ana i k*ia kuia. 0 kahi mea apik; nap, i ka loaa ana ma) o ko ia r.ei palapaia * hoike mai ana i kofta papa, aia hoi, r.j a? }& kPla mamua o na haumana komo hou a pau Haule aku la iaia nei ' hookahi p&pa, nolaila, ma k&hl o ko ia nei noho aku a elftna. makahiki iloko o keia kula elike mt ka- mea maa mau l na haumana » pau, pha ana no aaha rtMkkahSk! e noho ai ke mau kona hooikaiks I ka hull an& I fcana ssau haawina kula Kau like iho la nia ma ka papa j hookah! me kona hoaloha me Miss Hale r a ua Mfa no hoi .ja_r zaea hoofcauoli loa iaia. Oiai nae' ua lilo la 1 mea hoohauoll loai 1* Mlas Hale, aia ho; ua lilo! - iho I* i* 1 mea e IHi loa jta ft! o Wilamaikl > kft TiapaffljT © j na haumana ok* 1 kwla ; a . maka mai la Jakor, <-- nana'kfe iala iwl. Iko Wilamaiki Ike ana ketfcj kulana nana ke* 1 rr,a; o na'^ari-i kP- mana o ke kula iaJa pit }oa"a«y la kona makem&kp e hoolkilka.'. ma na ano a pan e h»o al oia' kekahi o na haumana naauaoj loa c ke kula, a hoopaa. mau IJio] la ola laia iho iloko o kona liimi 1 mawaho ae'o ka manawa hana! o ke kula, e hoopaa ikaika ai 1] k&»ahaawina.J?iai na keiki e,hoolHo arm \ ka hapanui o ko j lakou manawa ma ka paarii, fij na ano lik a ole, ia hoi e hoopafth&o ana iala #p«|2 o kona luml e hoolkalka eie ana, 1 ka hwpaa ana 1 Jcana] mau baawSna. '~ ~ | I ka pau ana o ko is nel pnlpj. elua iloko o ke kula, hele juajl laTi na haumana oka papa ekahi] e koi ia e hele'noj kekahi vahi ano mamao aku ■ mai ka hale kula aku He J no keia aia no iioko oka auia j 0 ke icula, he puu. Manao • o Wilamaiki e hoole, aka, J^qqmanao ae la oia i ka Mi&s Hale olelo t a"o mai ai lala e hoolohe 1 na olelo a pau ana haumana "j mua o ke kula i lilo ai oia i hoa T loha maikai loa no lakou ma la ' hope aku. Nolaila ae aka la no hoi keia ike koi a keia poe hau_ mana a hele p« aku la oia me lakou a hltei i ka puu. E ku. ana. kekahi mau palala nunui ma-/ laila aole he mea o loko. Olelo' mai la kekahi o keia poe hau- ] mana laia nei. "Oka kakou hana 1 keia wa maanei oia kou heihei ■ me kekahi o keai poe keiki." E J ku mai ana no hoi ia poe keiftf J i kuhi ia ai la nei o kona matt • hoa heihei ana ia. J Ae aku la no hoi keia, me ka ninau aku, "Heaha ke ano oka | heihei a makou e heihei ai? Oka ' maka mua loa keia o ko'u komo ! ana iloko o kekahi liana heihei" Pane mai la ke alakai o na | haumana kahikr., "He heihei. palela ka oukou heihei e heihei ]

Hookomo mua, la aku la kelaj poe keiki iloko o ko lakou palely, ] a o Wilamaiki ka hope, I ko Wi- : lamalki komo ana nae iloko o kona palela, lele kokc aku la kekahi "mau haumana nunui a pani iho la i kona palela a paa j ike pani, a o na keiki i komo ai. pau ae la lakou i ka puka mailo-: ko mat- o ko lakou palela, aole mal o ko lakou mau paiela, aole , lakou 1 komo iloko oka heihei, j a aole no hoi keia he heihei, aka, o kekahi keia o na hana kolohe ana haumana kahiko i na haumana hou j Pahu aku la kekahi man hau-1 mana i ko Wilamaiki paiela a kakaa aku la i ka pali. Aole no ia bje pali kuhoho. aka he pali na nae e puahiohio ai ka holo ana o kekahi mea poepoe elike me ka paiela. Malalo mal nae ma ka pau ana oka pali, ua hoahu ia ho pun opala nui launa ole, i ioaa ka men nana e J paa mai ka holo oka palela, a ' eha loa ole ka mea e noho ana | iioko oka palela. He hana mau • ia keia hana 1 na haumana hou. { I ka wa a WUamaik: e kskaa i aei iloko oka palela, kr'hold pu ■ to no fcoi kekphi mp.y kuki maJ.

ika aoao <• ka pak-Iv. n.<- k„ ..v . 'ana me Va \c> mi! c ks-l.»-;j hi..» j kakflft akJ jk-.' e. e j,a.'« r-r,:ii <>u- \ kou , ka pa'.pla e kakaa ak> !e" Aole he kanaka ilaiO oka 'pall, akft, he mau olelo hoopi--1 hoihoi v.i>'>c no keia i ka rn(* " iloko o kis palela 1 o; ae a* Y r r,\ 1 maka'u I I ka hiki ana n ka palela e j kakaa ana ilalo o kA pah, suolo II hooku'i rr.c ka Skftik«, mf.rmll ]o kpla ;;•<»- f>pala nwl •■ k'.j ma' jana, uVu. i-.r- mdlie uku 1;< iw ■--. hiki i kn-,r, ku malir- ntii, A jnk: I akn V,i ! ■'■ I ''! na kejkl •!•<!'- jkll ak-. \. c wrl.p .k Vj'.jiamaik' ni«i Jr.k'. ?,.:>; n k.> pr:--Ip!s, a '->-lo r»ky l.\ i.n kp;k'., n« en of 'a mn. sft 'no h'-*i kola -;< i"i \<> '>)■: ia ;Hko,i 'up! 'in »■',( 'rtfs p kuk', ak'j m-'.i. |no hoi kekahi mau palf-lm p sp ] 'He mav. pa'e'.a no nae kPls a& !i mea e mai 3) kr- RPTki fe kolohe ia ana ya hojo p^v-i:-, !' 15kp oia rcc kek»hi ona e ae. ." Akaaka aku la \f'.ti poo "kf-iki. ] a aole hoi he mai o Wila|maiki ia or, ska, maliope o kona noonoo ana i na olelo a Miss IHale, mlro ska IH mai la oia ! Holhoi :?. aku la o wilamaiki ma kekahi a'snui oboa > ole oia ;e ke i na p&lela i koe akj o Juna !no ka mps. aole hookahi n ia mau palela i olnkaa pu w me ■ kona pallia ' A hala loa lakou nei mai keia !puu ma!, hooknu iu mai la o 'Wilamaiki e ho! a p heir i kana ' 'wahi e makemakc i.J Hoi aku' f la oia a kona luml a noonoo sho 4a me ka ninau ana iloko iho hdna heaha hou aku ana la na ' 'liana e hsn; la mai ai maluna ' ;'ona e keia poe kfiki 0 ' '' A hala hookahi pule mahopp ' mai, hoea hou ana no la mau ; haumana kahJkc o ke kula 112 ko! 'Wilamaiki lumi a koi m&i la j "fgla e hele lakou i ka a nan iloko] oka lua wai auau o ke kula. j Aole hiki ia Wilamaiki ke ho-; ole, no ka mea hoomahao ae la \ no oia i ka olelo a Miss Hale j Nolaila, hele pit aku la no keia j me keia poe keiki. Aole keia o ; na keiki mua nana I ku, mai laia a olokaa ia ai oia ilalo oka \ pali, he poe keiki okoa no keia, j he poe keiki kahiko no nae o ke kula. I ko lakou rp ; hiki ana 5 kahl j o lea lua wki auau o ke kula, . wehe ae la no hoi na keiki a j pau 1 ko laknu :olp a pela pu no ' hoi me Wilamaiki." Ku like iho j Ia keia maw keiki me Wilamaiki, j a olelo mai la kekahi o keia poe ' keiki, me hp mp* la oia paha ko lakou alakai. isia nei "E heihei au kakou." No Wilamaiki, he eleu loa oia ma ia hana he au, oiai o kana ur-M hana mau iho la no ia ma kona home oka hele mau e auau ike kahawai e kokoke ana i ko lakou home a ua ike loa ola ia mea he au. Heiu no hoi ka mea helu, akahi. alua, akolu. go—iho koke aku la ko Wilamaiki kino nui! iloko oka wai. a o na keiki c ae | hoi. kali iki iho la lakou a haule \ o'Wilamaiki iioko oka wai alaila 112 luu aku la lakou iloko oka wai,

'aole e heihei me Wilamaiki, aka ! 1 e lurnai iaia iloko c ka wai. I' keia hana ana o lakou ia Wilamaiki pels', pnina loa iho la' oia i na oleic a Miss Hale, nolaila, hopu ae la oia clua o na keiki e lumai ana iaia iloko oka wal a paa na kani a-i iaia noi, a lumai iho la ia iaua iloko o.ka wal, Aole hiki k- laua ke ea ae iluna. I ka ike sna o na keiki e ae i ka pillkia o ko lakou mau hoa iaia nei. hookuu koke ae ia lakou i ka lumai ana ia Wilamaiki, a hookuu ae la no hoi o Wilam.nki i keia mau keiki ana i lumai ai iloko oka wai. Aole paupauahc- o Wilamaiki, no ka mea> ua maa no oia i ka luu ilo_ ko oka wai o ko lakou wahi, aka o na keiki 1.-r, a Wilamaiki lumai ai iloko oka wai. ua hele laua a paupauaho. aoie oia wale, aka, ua kau ka maka o ko Wilamaiki mau manamana lima tlu na o ko laua mau kar.i a-i a ua j kua eha maol: is.ua. Ho aka wale! no hoi ka ka hapanui o na keiki, 112 a ike iho la o Wilanuiki, o keia ka kekahi hana a Miss Hale i huna ai iaia cole i hoike mai oiai laua iluna oka uioku, |.

...... r- ; M.k ; j,,,< 112. iHiuMiti. ««. «»»C»v ituki ilk Ku j ~:.... ,-iknh' va> r.o k?J . ■ ! irr.a'i kpkaid : . .. ■ i n'.u,.k>. u k.p kuht , o Wilamaiki. Hoi mai la no hoi j o Wilamaiki a kona lumJ, me ke ' , ■ ;-;. ( i konw h;t?Ji; J km a [ ■ urn! S na kanl *-i o k**la J r,.; >; kpiki Sk lumsi ai la laiia ; , ,»wr.« w ku -Arti r«4akt-mak< iOrt iho : | ia osa e hele e huh i kel% mau j jkpiki a loaa a mihl aku ia laua ' ».f. I'pJa Jjsmfl una Nolaila puka j | nou mas la oia mai kona luml j jroiii a hoomaka e hele e bull i |kp)a mau keiki aole nse laua 1 1 v.kri laia aka loaa e Iho la o; ' Mi.« Hale iaia ma kahl kokoke ; ! : kona hale e noho ana. i Aloha mai la no hoi keia laia ■ nei a aloha aku la no hoi keia,, ! Ninau mai la o Miss Hale laia' ! i mai la, f 'Maikai ole hoi kou' ! rr.nu helehelena. ua ma'i ia paha joe?" } Hoole aku la o Wilamaiki aole ' ona mai, Ninau hoy mai_la.jao_, I o Miss Halp, Hpaha la ka hoi ka rv»P9. 112 ano inoino al kou mat! ; hp^^elena' s " • Hal aku la o WHamfiikl 1 ka '• hkou hana iloko oka wai 1 keia j kakabiaka me na keiki kuia s ! hai pu aku la ola e hele ana oia |e huli i keia mau keiki no ka i mea he makemake oia e mlhl i aku ia laua no kana hana ia ' laua. ! Olelo mai la o Miss Hale laia ' l mai la, "Mai hele oe e mihi ia 'laua; o ke ano Iho la no ia o ! ka lakou hana. Hai aku au ia "• ana"" oe~!""ffi?ir Tnit~!cs 1 ia laua. aole hoi ia laua wale no, aka, la lakou no a pau loa jt me , na haumana e ae o ke kula, no ' ka mpa. aole e ne-le ka lohe ia 1 o m hana au e na haumana a 1 pau, pa e Ike ana lakou he ke- | iki ikaika ka oe, a he mea ma--1 kemake loa ia ke keiki ikaika e j na haumana o keia kula, a pela j pu no hoi ka makemake o na ! kumu kula a pau." ! I keia lohe ana o Wilamaiki i | keia olelo a Miss Hale, pau loa (iho la kona manao pihoihoi, a jku iki Iho la laua e kamailki no i kekahi manawa pokole I Olelo mai la o Miss Halp "Nallowale loa maoll oe i keia mau j pulp: aole ike wale ia ma na I hana hoohauoll ana kamalii knMa" ! "Pela io no, Aole no hoio'u j makemake i na lealea.," I"A heaha iho la kau hana e fhoohaJa manawa ai?" i ninau | mai ai o Miss Hale. ! "O, he hoopaa haawina no I ka'u hana e hoohala manawa al ; o na wa hana ole o ke kuJa " i "Mai hoolilo loa paha oe i kou I manawa ma ka hoopaa haawina j wale no, he pono e lilo kekahi | manawa ou ma na hana hooikai ika kino i ole e nawalhvali kou ' k|no." -" I "Ae, he hoolilo no au i kekahiI manawa o na la a pau ma ka (hooikaika kino ana a iloko no o ko'u lumi au e hooikaika kino I ai. " j Pau keia, i mai la o Miss Hale j e hele ana oia e huli i kekahi j o kona mau hoakula a kana aku i la no hoi oia heie a hoi no hoi io Wilamaiki hoi no kona lumi e I hoopaa .haawina ai. i E like no me ke kupanaha o ka hanau ia ana o keia keiki o Wilamaiki, pela no ke kupanaha , ona ma kana mau hoopaa haa- | wina ana. He heluhelu wale no kana i kana mau puke haawina 'hookahi elua a ekolu manawa i kekahi mau haawina a oka paa naau-aku la no ia iaia. Nolaila, i na la apau a ; Jakou e ku aku ai i imua o na kumu, e kaa mau ana i oia ike poo o kana mau papa , a pau e komo ai no.ka hoike j ', ana aku i- na haawina. Haule ; mai la na haumana mua o kona ! mau papa- a pau iaia i hope a lele oi aku la oia imua. Haule pu iho la kona hoaloha mua loa i loaa iaia ma keia kula oia hoi o Miss Hale. Lilo keia holo mua kupanaha o Wilamaiki i mea na na kumu o ke kula e hauoli loa at, aka nae ua lilo ia i mea e UU loa ia ai oia e kekahi mau hoa haumana kula ona, aka, he mau haumana kakalkahi no nae kekahi i hoolilo ia Wilamaiki i mea punahele ioa ia lakou, a iwaena o ia poe haumana o Miss Hale kekahi, no ka mea, mau loa iho la no ka paa oka manao aloha iloko ona no Wilamaiki, ma ke ano maikai no nae, aole hoi ma ke ano hooipoipo. Aole i maopopo i na kumu o ke kula pehea la i loaa a paa koke ai ka Wilamaiki man haawina iaia. Manao no lakou a pau, he hooikaika maoll no paha nona i ka huli a me ka hoopaanaau ana la mau haawina, eia. nae he paa raaoii no la mau haawina itoko o kona poo ke heluhelu oia hookahi manawa a i ole elua paha manawa a oka mil loa.he ekolu ana manawa e heluhelu ai a oka paa naau loa aku la no Ja oka haawina iaia.