Ke Alakai o Hawaii, Volume I, Number 48, 28 March 1929 — HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA [ARTICLE]

HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI

HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA

HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA

ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA

I kekahi l* ar: oiā ka la hoike i o ke kula a hof no hoi na hau- j mana e hol «ma t ko lalwu mau; home a noho no hoi na hau- j mana e hoi ele ana 1 na ohme ī iloko o ka hal« kula, i *" Ika hiki ana raai ia la, a e " kokoke ae ana s ka hola ew*uu hoomaka maī ia na makua n-ea , keiki o ia wahi e komo mal ilo ko o ka pa hale kula no ka nan* afla i na han» hoike o ka la. olai: 0 ka hola eiwa ka hola e hoo- 1 m *ka a} o rta hana holke ame | a* hana haloielo, j 1 mke ana keīa makua ame ; keia makua me-a keiW e loaa mai j na holke mai na kumu maS e . hai mai ana I na pakeneka i loaa j 1 ka lakou mau keiki ia makahiki kula e pau ana ia la, Oia me kekahi o na haha hope loa ■ o ka la hoike, aia a pm na hoike ; haawina am«f na hana haioielo "o~īsa 'l*. alaila. hofl»la' jiSßr*Br pakeneka o kela ame keia hau-' mana. I kela mau makaluk hala iilo loa, he eha n<s makahiki e noho ai na haumāna i na kula kiekie iloko o ka aina, aole hoi elike me ko keia manawa he e--lima makahiki o ka haumana e noho al iloko o na kula o keia ano alaila, loaa mal ka palapala hoomaikai. Be hapa makahiki wale no a WilaAiaikl i noho ai iloko o keia kula ft hoopiiia i ka papa oiai, mamuli o Ke kiiHeie ona pakeneka 5 loaa iaia ma, kana kula i hele ai o kona 'wahl, hookomoia oia iloko o ka papa ekolu o kela kula, a : ka pau ana. hoi he hapa makahiki ana i heJfc al ma kela hai'* mamull 0 ka Jtok> o kana hoopaa ana i4kana"matu hawln-» hoo•plila ae ai oia i ka pnpa elua, a iloko oia o keia pr»pa " nei 1 keia la. He mea hoopahĀ olia'o loa mai i ka manao o ka \Vilan/aiki kumu ame ke kumu poo o ke kula ka hikiwawe loa o kona piī ana Moko o kona papa a hiki ole i kekumu ke paa 'iho ia Wilamaiki ilalo, Ma na pakeneka i ioaa ia Wilamaiki iloko o keia papa elua ana 'i noho ai no keiialii mau māhina waie no, oi aku Ja na pakeneka i loaa iaia mamua 0 na haumana o ia papa i knmo mai ka hoomaka ana o kela makahiki kula; a oia ka mea nana 1 hoopaha'oha'o loa mai i na kumu a pela pu no hoi me na haumana. Manao kekahi poe, he aihue keia keiki i ka wa e hoike liilii ai lakou i na wa a pau : nolaila} hoomakakiu ia oia i ns ua he lehulehu no ka manaoia he nana oia i na buke haawina i ka wa hoike, eianae, aole ona iawe i kana mau buke i ka hale kula i na la hoike a pau, no ka mea, ua paa naau loa iaia kana mau haawina. I ka hoomakakiu ana o kekahi o na kumu iaia nei, aia hoi loaa pono aku la kekahi poe keiki i hilinai nui ia e apuka-ana ma ka nana malu ana iloko o ka lakou mau huke -e waiho ana iloko o ka lakou mau pakaukau. Aole no he mea nui a na makua mea keiki o ka hiki ana mai i ka hale kula i kela hoike mawaho ae o ka hoike no na pakeneka o ka iakou mau keiki maluna o ka lakou mau liaawina pakahr No Wilamaiki hoi ; aoie ona makua i hiki mai i kela la, a i kona ike aku i na makua e ae e hui aloha ana me ka ieikou mau keiki mamua o ka hoomaka ana 0 na hana o ka la, hu ae la kona aloha i kona mau luau) makua a hoopulu īho ia Kona mau waimaka i kona mau papalina. . Oiai 'keia mau makua lehulehu e manaolana ana no ka hauoli e loaa āna ia lakou; i ka wa e loa%mai ai na hoike no na pa- ' keneka o ka lakou mau keiki, aia ko \yilamaiki mau makua i ko lakou homē kāhi i hana ai i ka laua mau hana kino me ka noonoo ole ae ke holomua loa mai nei paha ka laua keiki ma kana mau haawina kute, aole paha. A pau na haha hoike ame na hana haioleio. ku mai la Ke ku- . 2cu poo a hoike mai la i ka pakeneka o na keiki o ka papa ekahi o ia makahiki e puka ana: aole hookahi o lakou ī ioai ke kanaiwa pakeneka He £9 krf pakeneka kiekie loa t kek;Uu h.\u inana a o ka uui malaio .< h:ki 1 ke 7S ka haahaa loa. I k& pau ana 0 kani haawi aua

[mai PA Apala h00n,.-.^., i fna iaumai a ka papa "ka!,! lolelo r • "Mai ka i.ookn imuia Keia kula a h >l i ' makahiki aku la, acl( io t > | 11 hoikeia aku ika la hoike o k'] anf mai keia lumi oka papa e-1 Kc»}jj aku kekahi mea e pli. &n t , i r<! liauniana o ka papa f\ua dKd i' keia' makahiki nae. ma-; i muh o kekahi mea i ike ole īa | aamna iloko o ia papa, jio!a ln 'ua'lilo i mea hoohauoli nai If>i mai i ko'u naau 'ke kumupoo a i ka naau o ke kumu o ka papa elua a i ka naau no hoi o na kumu a i i m j.i kuia . K> k. la'hope o kf >■ u» ■« o keia rr..<kahiki kuia i Y<V, u)'-a i ik» u,"i' ole ia njan mi k* hookun- iia ana o keia kula a hiki i keia la, a oia keia. He haumana l' feomo mai i keia kula i keia makah.'ki koke aku ia no a o kona s)>vikohīlKrkula mua nokeia e p»u nt: i keia la t . O keia no hoi ka hau- ' mana mua i komo mai I ke kuia |i lele ae mai ke kau ana i ka •mea i ike ir.ua oie ia iwaena |o rta kula o ke ao nei a hiki iho ia 1 ke komo ana mai la o kei<? ihaumana. Aole oia i hoomaka iloko o keia kula elike me ka lula maa mau o na haumana I e komo nei iloko o, na kula kiekie mai na kula mai olalo o ka : papa haahaa, aka, ua haalele ihp oia i ka papa eha a kau koke 'ae ia no L ka papa ekolu. Aole | oia wale no, aka, he mau mahina wale no ana i noho ai iloko o ka papa ekolu a hoopii koke ia :aē oia i ka papa elua, he mea no ||joi i ike mua oie ia-ma ka hiooo na kula o ka honua nei, 1 J kena hoopiiia ana ika papa ekolw, aoie makou na kunni i 1 mih&o iKi e haalele liou iho ana | ofe;iika papa elua i kein )a v hnlJ jjM kula. aka, ma ku lioike I .a kana kumu, ua j h&i' oJe ke paaia oia i ka papa | eiua i keia hoomaka hou ana ae | o ke kula 'i keia komo ana mai I o ke kula i keia makahiki kula [ ae. E hoopliia an* oia i ka papa I ekahi, Aole o kona pii wale ae

: i ,ka papa ekahi ka makou mea - hauoli e hoike aku ai ia ouI:ou e ,na makua ame na hoaloha~ō- ke j | kula, aka, he mea hoohaiioli loa | ! mai i ko makou manao ka hcf!ke | j ana aku ia oukou, oia nei wale j ,no ka haumana i loaa na pake- ■, neka ki£kie loa o na haumana i j pii i ka papa ekahi rnai ka papa j elua mai. Ua loaa iaia na pake> j j neka piha pono loa he heokahi j ; haneli. j | I ke kumupo.o e ha'i nei i.keia j |mea e pili ana i'.keia haumanai ] pookela loa o ke kula, aia hoi na i makua mea keiki e hele nei i : keia kula e nune ana iloko o : iakou Iho, owai ia hoi keia keiki, | e kohokoho ana kekahi iloko o | lakou īho inu paha-o-ka mea a ■i ole o ka .mea keiki paha. , ~ * Aole.no i maopopo i na hauj :nana keia keiki a hiki i ka olelo . ana mai a ke kumupoo he eono j wale. ho. mahina a keia keikl i jnoho ai i ka papa ekolu a pii mai la i' ka papa 'eko-hi, akahi no a maopopo ia lakou o Wilamaiki keia keiki a ke kumupoo e kamaiiio -nei, a akahi. no hoi ; a inaopopo pu iho la ia Wilima- j j iki oia ka keia haumana a ke , kumupoo e oielo nei. Aole no ij i maopopo mua i na haumana na > ' pakeneka e loaa ana ia lakou, no j j ka mea, aole e hai mua ia ia mea j ! ia lakou a hiki i ka hoikeia ana j ; mai i ka la hoike o ke kula, i Aole i hoopuka iki ke kumupoo j i ka inoa o keia keiki a hiki i ka i pau pono ana o kana inau hoa- ; kaka, a ma kahi hoi o ka hai I mai i ka inoa o ua keiki nei, ni- j {nau mai la oia i na haumana, "Mahope iho o keia mau hoakaka, hiki anei ia oukou ke hai mai owai la keia haumana a'u i noke iho nei i ke kamailio i Ikeia mau minuke loihī? Aoie hookahi haumana i ku j mai e pane i ka ninau a ke ku~ imupoo, no ka mea, ua hapaiia j mai ia ka lili iloko o na haujmana a pau, a kekahi hoi, he j kali hoi ko na haumana o na j papa eha ame ekolu na »a hau- ! mana o ka Wilimaiki papa e jhai ae oia ka mea a ke kumu j e kamaīlio ana, a i ole ia hoi na jna haumana o ka papa ekahi, , Mahope o ke kali aha o ke kuj mupoo he manawa pokole & no ; ka pane oīe aku o kekahi haumana ua īilo ia i mea hoano e jmai i kona noonoo, a ninau hou

mai la oia. "Aole anet i moakaka ka*u mau olelo e hikl ai ia oukou ke hoomaopopo iho owai la ka mea noiia na oleio a'u i kanmilio Iho nei?" la wa ku koke mai la o Miss Hale a olelo mai la, "He mea oiaio e ka makou kumupoo maikai, aoie keia fie mea pohihihi ke noonoo aku, oiai ua maopopo loa i na haum&na k&u mau oieio i kaaiailio mai nei, & he mea hiki loa ke ike ia nowai kau mau oielo i kamailio niai nei, a ke ku nei.au » hoike aku. o Wllamaiki ka4mumana nona kau raau olelo i kamailio mai nei la makou " Aole 1 pau