Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 3, 16 May 1929 — NA HOME HAWAII MA KALANIANAOLE SETTLEMENT, MOLOKAI [ARTICLE]

NA HOME HAWAII MA KALANIANAOLE SETTLEMENT, MOLOKAI

{Hoomaulu) rr«- 40 jjiukuh'ki a oj i hnia ;i (. tk-I. hfkl uku l;i :.,u ma Wnikf-]r. Ewa. Ouhu, a Jiaila ku u mu:> loa ij.nft i kf;la ano ] Jl uiukahik i hou a kukou « ike nei u (• kanu nuJ ia ne-l 1 keia V;a, a ikt!a nti hol he rn(-ti walv/a! ioa. E uiu ana kela hulakahiki m;, Juna n hekahl kulu punou na aku o ke fc*huwul u Wulpahu ma. ka ao.'to hlklna akuu o kuia kahawal a maluna aku ho.; o iu 10l k&Io ame na 10l laikl, Na ko'u kamaalna i hikl ai au i Waikele, Ewa, nana i hai inai ia'u, aia he ano halakahik.l ano hou ke ulu nei ianei, maluna e kekahi kula panoa, a aole no hoi hē pillkia, o kona ulu ana, a keanel kela hala i keia man&wa. Koi mal la kela ia'u e pil maua e makaikal 1 kela mala halakahiki, a ua hooko aku la au a pii maua; aole no he .mamao loa mal ko maua kauhale o ka noho «&a, Ua pil aku la maua makai o kahawai o Waipahu ma ka ao&.o komohana hema a loaa ke alanui aupunl, he uwapo e hele al ma keia aoao Hikina o 'kela kahawal, a huli, ihahou i kal,, maiuna ma kela aoao o kela k&hawai. He kula keia wahl a mana e iho nel, he ilima, ka nahele ■trta wahi. oiā kia mahlna o lulai, 1888. ■ A hiki aku la maua kahi o kela mala haiakahiki, ike aku ia au i ita pala mai o ka a ike pu aku la au i ka like ole 0 ke ano o keia halakahiki me ko kakou ano halakahikl, a'u i kamaalna i ka ulu maluna o na kula pohaku pele, e ulu ana me ka wai ole, kpe nae, a hoi mai no ka wa ua, alaila, loaa iho ia no ko lakou oia. A pela ia ano halakahiki ahiki i keia la. O kona awaawa nae (halakahiki ttawaii) he oluoiu mai la, aka. o keia he awaawa (acid) maoli. O ka lau o keia halakahiki hou, aoie kuku; o ka hala Hawaii hoi he kuku. O kela kula ppnoa a'u 1 iioike ae nei, kahi o kela halakahiki e ulu ana, he like ioa nio ia me ke kula panoa o Kalamaula e nohoia nei e na" Home Ha- - waii. O ka lepo nae o kela kula,. aole paakai (alkali), aka, o ko Kalamaala lepo he paakai tal- ; kali). He poe no kekahi ua hoao no 1 ke kanu ana i keia ano halakahiki ma kekahi o keia mau Home Hawali ma Kalamaula no, a hua no, elike me ka ulu a hua no o ka hala e ikeia nei. I ka'u hoomaopopo pono āna aku 4 ke kulana o ke ano o ka hoouluia ana, ua ike aku la au he hookahekaheia no i ka wai i keka--fel- manawa, koe Hae-' &oie— popo pono ia'u ke ike aku, o k|. wā hea la pa wa I hookahekahe W&i ia aL ■' Maho_pe iho o k$ ana i keia mala ua hoi aku la a ko'u hale kamaaina me ka noonoo nui ana no ke ano o kela halakahiki. Mahope iho hoi he mau makahiki o ko'u ike ana i keia halakahlki, aia hoi, ua kaaiuia la a nui ma kekahi mau khla 'akea ma Ewa no, a. kukulu pu ia ae la he mau hale hana (canary> ma ke kulanakauhale 0 Honolulu. A i keia wa hoi e hanaia la keia hala ola na (eanary) o Honolulu, a ke kanu mai la ka Alexander & Baldwin ina Kaanapali i MauL I keia mau makahiki e nets nei kela hana ano nui iloko o keia teritore, aia hoi ka ninau Hoopuiapula no n-a Hawaii, i noi ilio noi i ka ahaolelo o ke aupuni makua e ko kakeu Eiele Kuhio 1 Wakinekona. Aole no v hoi paha i powehiwehi loa ia oukou ka hoomanao ana i ka moolelp o keia ninau i jxiicia ileko o keie. mau kau o ka ahaolelo ma Wa v kinekona e ka Elele Kuhio, A h* paio pu no Sbi ka ahaoielo ke teritori s u?i no keia ninau hoopulapula. O ka paie ano nui ma ka ahaolelo o kakou, eia uo ka hapa e kupono ai ī ka poe noi ke aeia mai e ka ahaolelo ma Wakinekona. He 1-32 ka ,kekahi hapa o na hoa'o k& .aīhaolelo o ke teritore i makemakje e ae ia e komo iloko o keia mnan: oia hoi 1-32 pakeaeka k;okc iloko o 100 pakeneku. alaila ua nalowale !ea ke ano £[a - waii a ua Ulo loa i kanaka o. ki lahui okoa. I ka laweia ana o "keia ninau i ka ahaolelo makua s kauia Uuna o ke kaupAoaa t ia poe kau kanawai hooleia, raj*j, s i hookomoia 50 pakeneka a u& hopela. K niuau nmi ana palia oiAou, aeie i komo na ?ukiki &r.ie na iaimi e ae. Pehea ia 8 » Ea,, ua mo no na lahui apau mamul: o ka hamama waae o na walnne i Hamuil i ko l&kou nmu p;A4 \uu% ! i na khuai «. Ken-,v> U>la jk* a i he W pakeueka o kou a «il koa io,