Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 8, 20 June 1929 — KA OLELO A KE AKUA [ARTICLE]

KA OLELO A KE AKUA

,J - MOKUN4 U'* ,1 oieio hou 1(0 ka mea kakau- • hooielo. "Aoli- oia v.a!c, uksi an poiio i.o ko ham i ke;a i;ana 1,0 ka. ikm, kupono kona o ka hana ūria*īsrU',ī oiai ua hana ino mau_ka po€ Mamelukes I ku poe PalūnL - ;* 4 ' «I ka hoomaka ana o ka. pma-' kahiki 1798 komo iho 3a ō Palani iloko o kekahi h'ana nai me Peiekane. ,Makemake/ihd ia ka papa alakai la Kapoiionā- e lele kaua koke aku no me Pelekane; aka ua maopopo no iaia aole e hana koke ia kela hana me Pelekane mamua. o ka haal'"- lau, a aole ona makemake e.hoohaule i ka inoa maikai i loaa iala ma ka noho palaualek; ana apau ke kau. "Aka", wahl a ka mea kakaumoolelo; ike aku 'a oia ma kahi mamao aku he a3na ; kahi hol ia e loaa ai he lanaklla hou e hoomahuahua loa ia ae ai kona 'mahalo Sa mai e kona lahui. Maiealeho aku la oia ia Aikupi- ( ka, ka a!na o na Pala'o ame ' Ptolomey ma, iie wahi e loaa ai he mau lanaki'a ana." laia e hoolala ana iloko ona i kana mau li'a ana no kela mau aina hikina, e apo ana aole ia Aikupika wale no, pka iw Suria, Pereela, Hindustan, ahikiJMlaku no hoi i ka Ganges, aoie i i ke'ake'ala mal kona manao ; ka- ] na hoopa ana aku ia rnan&n ona ' i ka papa alakai o ke aupuni ma ka olelo ana aku, 0 Aikupika ke i ala e kii ai a pio wale mai no ] k6*Pelekane. Nolaila, mamuli o | ia manao ana l hoani aku ai/ hoomakaia iho la tta paio me Aikup|ka,' Ijj»aa plo &iid <■ ka oi.. IBHB j me ka 0 lca"parku "35 e hu'' mat ana' o ka hoomaka ana ia | 0 ka manawa o ka hope, hoom<*ka i'o ia iho la ia i ka 3a 10 o ka mahina o Pepeluali, 1798, i ka 1 la i haule &i 0 Roma iloko o ka ! iima o Berthia, ke kenelaia Pa- , iani. I ka la 5 mai o Maiaki, j loaa mai la ke kauoha ia Na-] poliona no ka heīe ana aku e j kaua ia Aikupika Haalele oia | ia Palika i Mei 3, a holo aku Ja ma na aum'oku mai Toulon a~ ■, ku i ka la 16, me na aumoku ka- ! ua he ēlima haneri e lawe ana I 1 na koa he kanalia kaukan' ame na kela he umi kaukani. I • lulai 5, lilo pio mai o Alexan- ! dria iaia, a hoomaka koke iho I oia e hoonipaa ia wahi, me ka . hana ana i na mea apau e ikaika loa ai ia wahi. I ka la 23 o j ia mahina no i hoomakaia ai ke kaua hahana loa a na Mame- ! " Tukes i lele kaua mai ai nie ka hooikalka maoli ame. ka maka'u ; ole, aka nae aole lakou i iieluia [ imua 0 na koa i a'o pono ia a! lehia ma nei mea he kaua oia ■ hol na koa o Hapoliona. \ Pau loa na pukuniahi a Mu-; ard Bey 1 ka HIo ia Nap-oUona, j me na kamelo eha haneri, <v,ae ] na koa «kolu i paa pio mai. He ■ lahilahi wale no ka poino 0 na • koa Palani. I ka la 24, komo o: Napolina iloko 0 Kairp, ke ku- 1 lanakauhale alii o Aikupikn <• kali wale aku no o ka etvu ,!,o > oka wai oka niu)». : ai NHe, 05- ; c ai e wai nui no ( ka haha'i ana aku'ia Murad Bc<ma ka aoao maluna o Aik uii». kahī aiia i hee ai -roe kora ?■ o \ kaūa lio 1 nahaha liiMi, a ma m hana ana hoi e pio ai 0 A ka pika holookoa, Hookoia iho la ka olelo wanana a keia pauku { e piUana Ike īlii oka hema, 1 - Ma kela manawa hoomaka | maila ko Napoliona kutena ku- j ianalana. O na aumoku Kun j Palani. ke alaheie wale no' t > ki ai iaia ke kukaiolelo mc Palam, ua pau mai la ī ka lukula e k» pse Pelekfti>e malale . se aiakai ana a Neiekomi A- ■ houMi-,* a i Sepatemapa 0 iaj. makahiki hookahi no ola hei ka 1 makahiki 1798, kukala kaua mai la ka Kulekana o Tuleke mahma o Palani, mamuli o kona i«U ia ; Palani. j paipai maa'ea la hoi e *' na kuhina noho 0 Pelekane ma '; Consta«tinop!e. O ka hele ana '. m«A ia o ke ali? o ka akau t,o ': Tuleke> e kaua iaia 'Palani 11 m»kahikl hookahi n-- a kf ' o ka hema '.Aikwpika ■ ■ pahu mal *i iaia a 0 laua a r.o .3

1 kn hopon* hookahi; a he hoike oiaia hoi 0 ka makahiki' 1798 oia ]Vo .ka makfhiki l hoomaka ai ;ka l.ielu ana o ka maeawu 0 ka ( hupe, a e holke pu mai ana hvi poiolu keia mau hoakuk.i e pili ana w^nana. f. _Ua like anei ka hele ana mai o ka akau; eia hc?i e |Tuieke, me he puahiohlo la, ke i hookukuia me ke pahu. ana mai' ■a k'e alii o Aikupika? Ua luku 'loa ia pualikpa o Aikupika; :hoao iho la oia e hana peia i na pualikoa 0 ke Kulekana, o'iai. j lakou e hoao mal ana e lele mai f ma ka aoao Asia mai. I Pepejluali 27, 1799, me na koa he u-f.mi-kumamawaiu kaukani, hooi;maka ihola oia e maki mai Katiro mai no Suria, Lawepio mua | ; ae. la oia ika papu 0 Sl-Arish, j iloko e ka waoakua, a 0 ka papu | aku 0 Jaffa i kapala ma ka Palapala Hemolele 0 Joppa, a pio j,mai la ko Naplous r Zeia, a ;;lanakila hou aku la ua Ja!et. j, Ia manawa, hoomoana iho la ' kekahi auna ikaika 0 na Tuleke ma St. Jean ei'Aeie, a he kinikini wale hoi 0 na kanaka Mus£>ul,man e hoomoana ana ma na kuahiv;i 0 Samaria, ua makaukau nō ka lele mai maluna 0 na Pa:;lani ina lakou e hoopuni mai ana ia Acre. ' , Ia wa hook&iii oili mai la o Sir Siciney Srniih mamua o St, ,Jean el'A&ie me na- moku Pele,kane eiua, a iioopu'ipui' aku la ka iiooinahuahua pu ana i 'kajkaika o .na koa Tulekc- ma a iuwepio ae la i na kaua a Napohona i hoouna £a,a ke kai ma; Alexandria m\- mai la he aumoku !M?kc -ka nu<cu. « -hui pu Lur ' l ' " ir "' mo ~ j& su=§dlu oke ah; ka ai. ta. j ir 1 ka ia 18 o Mai-aki i hoo- j makaia ai ka hoopuni ana. .i : Elua «&anawa 0 N&poiiona i j kaheaia raai ai a hele oia e ho- j opakele i kekahi .niuu mahele o na Palani mai ka lilo ana iloko o ka lima 0 ka po« Mussulman i piha na ku;thiwi, Elua manawa hoi 1 noha ai ka pa e hoopuni ana i ke kulanakauhale; aka nae ua hoopuehuia na ■ enemi a, lele liliii e na koa kial, a hoomaha ilio lai»i 1t« ha na e hoao ana e hooliiolo i ka pa 0 ke kulanakauhale. Mahope 0 ka hoomau ana i kela hana no kanaono la, haaleie ilio o Napoliona i ka hoopuni ana i ke kulanakauhak?, a no ka manawa muā loa iloko 0 kana mau hoouka kaua ana, emi liope aku la oia ma ke ano auhee, a-i Mei 21, 1788, hoomaka iiīo 1$ oia e hoi 110 Aikupika, Eia'hou wahi a ka "A e halana e hele aku m kela aoao." Nowai keia a ka wanana e olelo nei e haiana a hele ma kela aoaa?—no Palani a i

j'©]c no ke alii anei o ka akau? I Maiuua o ka pane i keia ninau i e Ku ai k» wehevvthc <a;a o ke . koena aku o ke.ia niokuna. Mfii I keia wahi aku, mah&e ka ma- , nao w£hciweh€ i na a;a.na elua. ; OielQ kekahi poe, ua pia keia ia Palani, a hoao lak-u e hooi pihpili 1 ke ola ana o Napoliona I iiaiia i liookoia ai kc:a mahele j Q ka wanana. Oleio iioi kekahi ipoe ue pili keia i ke alii o ka , axa a. a hoao iakou e hoopilipili i na hana a ka lahui Tulek i Jiookcia ai keia wanana. i No ka mea e'pili i ke kupono ;o ka wanana ia Napoliona a ia [ Palani hoi malalo o Ka' i alakai ana.aole iuaa ia kai liona'alakai ana. aoie loaa ia kaPalaui moolelo na n e« e htkS ai ia kaieou ike īho ua pili i'o keia wanaim :a Paianl malalo 0 Napoiiona, N\ lU i <. ho ■>! oini kakou ia Pal £ --u Napohna nu ka mea e p-', , keia wanana. Aiaila, ua pui seia wa~ nana la Tuickc kt ok >i> ma aole ī plli n. hiuu-h lu ' ke alh o. ka akau ia- Tukk*. a i oie ia -2' ma he ma:i. «. <oa kekahi mawaho ae .•» P- „ „ 3 oie ia ke alu 0 ka j hooko 1 Keia mahele o ka wanano Ina aole o Tulckc kc':i 0 oieloia nei ma ka. wanana. ka :nea e paa ana i na a'na o ku ash< a oia no lu; ka inaui'A . k. t 1- ko A3ekunekei.-' .iu, epaea ua nde kak-!o , h... „ a u.ma \ ho-

oko a-.apie ī h?.' - vi nmi -'".Akua i aa wanan.'-- \ :.ol« ia. O ks alii Fnlani ame kē ajil o ka akau wr;'e no ka mf& hijcl ke hooplliia aM kēia Mawa«i>a ō I- .a e ikeia .ii ka hookola ana o '<a waiuu.. Pankn 41. A e komō no hoi ia iloko n Ka alna nani, a e liool;;-.-h:! • - i mea hp mii; akn e yiot>iv/i-, v-ia keia tnavj mea r/\i koTi.i ! ;r.a aku. o ko- E<ioma ame ko .-ioaba, a me na pookt-ia c« a Amona.:

I Ka : au.lf;ie ana i ke ka'ua i -ī hap&kolu o na -oa imua o ka enemi wne ka mal ahulau. emi ak« la na Paīani maf S;. Jean d'Aere, a o ka maki hoomau ana no n-&-j kaiua-Kumamaona la komo nou aku ia inkou iloko o <Kairo ma i AikupiKu. Ma ia hana aku la iakou i ko iakou mau ianakila anau iloko o lu<iea; a : ie~ la hoi ma ka aina hoano, Pa-

lekekina , me kona mau aina a- . pau, a «aa-hou aku. ia malaīo o ka ruia kakauha ana a Tii;eke. Oial e waiho ana o Edoir. a, o Moaba ame Amona mawaho aku o ke aiahele o ka poe Tuleke a mawaho hoi o na palena o Palekekina, ma ka hema ame ka hikina © ke Kai Make ame loredane. ua pakele iho la lakou mai ka poe Tuleke mai i ka ia poe heie ana mai Suria no Aīkupika, a pakele pu hoi lakou mai na hana hoomainoino mai o ia mau la.

j Pauku 42, E 0 aku hoi oia i Ikona lima maluna 6 na aina; iaole no hoi e pakele ka aina 0 !Aikupika, Penei ka ka mea kakau moolelo I paiapala ai e hiki ai ke hoopiliia i koia pauku:— "I ka wa i hoopuehuia ai na koa Palani mailiko aku o Aikupika, a lawe hou ae la na Tuleke i na kulana, ae aku la no ke Kulekana i ka poe o Aikuplka e hoala hou i ko lakou aupuni- elike me iia i ka wa mamua aku o ke kojmo ana mai o na Palani. Aole j oia i noi aku i ka poe Aikupika j i mau koa, pu, aole no hoi i mau papu, aka waiho aku la no oia i ko lakou mau mea apau iloko 0 ka poho 0 ko I&kou lima, me ko lakou ttku mai nae i kekahi auhau iaia. Hooholoia iho la ma ka aelike mawaena o ke Kiiiekana ame ka PaKha o Ai--1 v " auAaia ' n i kekahi mabe?e guia ame dala. me eono haneri kani mahele kulina, a i «ha haneri kaukani mahele barley." j Pauku 43 Oia.np ka mea maluna o na waiwai 0 ke gula, a me ke kaia, ,a malun% 0 na mea maikai o Aikupika; 'o ka poe Lihuana, a nie ko Aitiopa, aia Jakou ma kona kapuwai..