Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 9, 27 June 1929 — HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA [ARTICLE]

HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI

HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA

HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA

ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA

E hoomaopopo oe eia kaua i ka aina malihini, a aole pono e loaā kekahl o kaua I ka no ka mea aole ko kaua mau iha- ; ,'kua maanei e hiki al ke kokua ; mai ia kaua, a ao!e,jio hol o kaua mau hoaloha .maanei e hikl al ke ui aku no ke kokuaia mai. He anoai paha ko kaua alolia ia mal e keia mau makua a īiianao ae ka pono o na la e noho pilikia ai ma keia aina malihini; eia nae, aole keia mau mea he mau mea i lako loa ma na mea o keia oia honua ana." Ke Johe pono nei no o Wilaaiaiki; i keia mau olelo apau a Miss iiale %. kamāiliō nei, aka, mamuli o keia nalowale honua aaa ona J laweia ai e ke keikimahine o ka punawai o ko lakou wahi, na ia mea i hoopoulL loa mai i kpna noonoo a maopopo ole iaia kana mea e hana a « oleio ai. I ka pau ana nae o keia olelo ana a Miss Hale, oaka ae la kona waha a hoopuka aku la i keia mau olelo me ke kūlu ana o kona mau waimaka: Miss Hale, kuu hoaloha __48Sik^-4oa r --e 4tala-^iai—o4-4a?u no ka paa ana o ko'u waha 1 leeia kakahiaka Aole a*u mea e hauoli loa ai e kamailio pu mawaho ae ou, aka no kekahl kumu a'u e manao nei aolē au e pono e hoike ia oe, e oluolu mai oe, aole e niele hou mai ia'u nd keia me§* He maikai loa ko'u «leaole no hoi a'u mea t aloh% ai mawaho ae o ko'u mau m&kua. Aole no hoi he wahine a'u i aloha ai, a elike no hoi me kau i olelo mai nei, ua lawe oe ia'u I kaikunane nou me ko'u ike ole, pela no hoi au i lawe ai ia oe he kaikuahine no'u 4 'me kou ike ole; i keia wa maopopo like .ae la ia kaua ko kaua manao maikai kekahi no keke-hi, E lioopoink kaua i 'ka mea e pili ana i ko'u nalowale aua iho nei mai o oukou aku, oiai ua nalowale pu no au ia'u

iho ia manawa hookahi, a malia paha hoi he manawa no ma kela hope aku e ike no oe i keia mea pohihihl i pohihihi pu liei ia'u He mea pono i ko'u mau makua mua wau e hoike ai i keia mea pohīhihl a kupanaha mao aku 0 ka mea hiki ia'u ke hoomaopopo." oielo hou mai ia o Miss Hale "Ua kaumaha loa ko'u ««aau *l ko'u koi ikaika ana ia oe e hoi pu ke.ua m'a keia moku, No ko'u makemake loa hoi e loaa kekahi mau hoomaikeike o ka Baibala ia'u ko'u kumu hooikaika ia oe e hoi pu kaua, no ka mea he ma-u keia mau la a kaua e kula mai oe ia'u 5 kau mea I maopopo o ka Baibala a loaa hoi ia'u ka makaukau iki 1 hiki ia'u ke hoi aku e kula I ko'u mau pokii, ko'u mau hoaloha ame ko'u mau makua pu no hoi kekahi ke malin mai laua." .

; Oielo aku la o WUamaiki; 1 "Ua pbōo no kay a-6a 'mai e hoi like mai kauā. a ina wau i ike 1 ka pono ole iaa aole au i hoi pu mki me oe a 'anei. Aka, he mea okoa ka mea nana ka pilikia, he mea i oi ae ka mana in&mua ou ame a'u, aka malia paha hoi o Wki mai ka wa e maopopo ai keia mau mea apau. E hele aku oe i ka makuahlneo kahōme aōie e kamailio j a ninau mai ia'u maluna o keia mea, a e olelo pu aku hoi oia i ka makuakane o ka honie. aole e kamallio mai ia'u no kria mea, no ka mea f he mea hoehaeha loa mai keia i ko'u noonoo. Aole oia wale. aka, he mea hiki ole ia'u- ke olelo i kekahi mea e piU ana I keia mea ; oiai, ua hala loa aku ia mao o ka mea h)ki ia'u ke hoomaopopo no'u jho, Ma ke ano pokole: he mea kupanaha kai hanaia maluna o'u i kela mau la aku !a o'u 1 naiowale aku ai mai o ōukou uku, he mea hoi e hiki ole ai ia'u ke hoike i kekahi mea, no ka mea ua papa loa ia mai au e ka mea mana .njina i lawe ia'u' ia mau ia- Nolail<r. maanei e oki iho ko kaua a o ko kakou ho! kanunUo liou ana mahma o ia mea, Hookah! a ka;:a hafta i koe ola ka heie ana i ke keena o k-a hui moka no ka hoomao{»po ap* ī ko'kiua moku <■ kau ,v. " j r 'fie poioU'i koiā," V- aif; *aUs i i p&ne n;ai "a e ,-nas"<? k«.ia j;o iku I

i ka lumi kuai kikiki o ka hul 1 m"dku i maopopo no hoi ia kaua | ka wa e holo ai o ka^moku. hele mua ae au e hoike i ko kaua hele aku i ka makuahine o ka home." Hele aku !& o Mlss Kale iloko b ka lumi kuke, kahi a ka makuahine o ka home e hoopono-1 pono ana i na paipu o ka aina 1 kakahlaka iho,;a ua pau na pa f i ka holoiia a e holhoiia ana la-! kou ma ko lakou wahi. A 3ohe mai la ka makuahine' o ka 1 home i ko ia nei mau ' pual i ka hehe aku, huli | .mai la oia iaia nei. oiai owa;; noonoo nui no iloko o kona na-1 au ia manawa, e ana no ia ! ia WHamaiki. Ninshi koke mai la ola. "Pehea ntai la 0 Wilama- j iki?" I aku la keia: "He maikai' no oia. E hele ana maua i keia j imanawa ī ke keena o ka hui \ moku e hoomaopopo āi i ko ma-! ua mau lumi a, i maopopo pu no hoi i ka manawa holo o ka moku. He wahi manao nae ka Wilamaiki i noi mai Ia ia'u ē ha'i aku ia oe, a o oe aku hoi a 1 kou kokoolua ina' oiakeia. I noi mai nei o Wilamaikī ia kakou aole e kamailio hou iaia kekahi mea e pili ,ana i j kona nalowale ana iho hei, no | ka mea ua papa loa ia mai ka oia e ka mea nana oia i lawe, ! aole e olelo iki i kekahl mea e pili ana. i keia mea. a he mana; ka ia i oi ae mamna o kakou. Nolaila o ke aloha no kou a hui koke hou mai no kakou." Al6ha !mai la no hoi ka makuahine o 'ka home, a kaha mai la no hoi 0 Miss Hale hele no ka lumi a Wilamaiki e noho ana, a mailaila aku laua a no■ ke keena o ka hui moku, I na la o ke Wilamaiki nalovale gna ; fca wawaia no ia mea apuni is vah! ; a he mak'e-' make ole kp Wīlamaiki e ikeia mai oia. a aole no hoi ona makeniake e lohe ka oihana makai kiu e pili ana iaia, o kaheaia mai auanei oia e hele aku imua o ke poo o ka oihana makal kiu e īiinaninauia mai ai. Ua hiki iaia ke no aku ia Miss Hale a i rra makua o ka home e hoopau i ka niele ana mai 'iaia, aka» he hana paakiki nana ke noi aku ia Miss Hale a i dThana makai kiu aole e niele mai iaia. Na keia manao 1 hookau mai i ka weli maluna'o Wilamaiki, a hui pu liO hoi me ke ano malihini a kuaaina pu, hele loa oia i ka weliweli. Hoike aku la o Wiiamaiki īa manao ona ia Miss Hale. a olelo mai la ke]a penei: "0 kekahi wā'hi ia a'u i makemake ai e lawe aku ia oe, no ka mea, ua hoao ikaika loa ke poo o ka oihana makai kiti e loaa oe ma ka Koouna ana i kekahi o kana mau keiki hanu meheu | helu ekahi soa, eia nae aole ou loaa iki." Olelo mai la o Wilamaiki: "Aole loa au e loaa i na m'akai apau o keia wahi ina lakou i hoOmau i

«ka huli ana ia'u.'' j Olelo mai la o Miss Hale: "Ua aie nui au i ke poo o ka oihana makai kiu ame keia mau kanaka i hele ai e huli ia ee e hoao ana e loaa oe. Nolaila, he pono kaua e hole e ike I ke poo o ka oihana makai kiu. Elike me kaaa hana maikai mai, pela kaiia e hana, maikai aku ai ma ko kaua aoao. Ē hoomaopopo iho oe, elike me ka foihi o ko kaua noho ana i kela kula a kaua. pela ana ka ; loihi <j ko kaua maalo mau ma keia wahi, a malia o hiki mai ka maiiawa p mākemakte ai kaua i kana kokua mai a i ko kaua hoike ana aku i ko kaua ano lede a keonimana. e li!o ana oia i mea haawi mai i na kokuā ana ia Ina no oīa e nimui mai ia oe. e noi aku no oe iaia e kala mai ia oe, no ka mea,- aok ou makemake e ha'i ia mea: a i ole e ha'i no hoi oe i kahi oe o kekahi o kou mau hoaloha. a e pau no kajia iiiele ana mai ia oe." Ku malie koke ihh la ko ]am<»iki īn.ui kapuai mo net.u 'Y h.,kahl kap/.a' h t ;,o o Ilnio ū ' \ ,i\sv, \ * "Heaha ho-

■; u f m:,: :a i W;. ; : J pahii'oha'-'» sr..t paha i an ia oe i kou a'o mai ia'u ej y.'nij)uni aku i__kt poo^o_! Mhanā makai He mea ia. a ; u i hoopaiiua ai, a he mea no hoi a'u i hana ole ai mai ko**u wa i hoor.iaonopo ai maxvaena o ka pono ame ka hewa, he mea no hoi a'u e manaolana nei, aole e ko'u mau lehelehe ia_mea ino he hoopunij)uni. Heaha ka waiwai o ka Uai'oala au i kuai ai'ina «ianp keia anoano ih)ko ou kahi i-nnho ai?" Wikiwiki koke mai la o Wisß Hale i ke noi ana mai i ka ia nei kala ana aku iaia no keia niea a olelo mai la: «shi aku ana jau ia oe no keia he%va a|u ia oe. Hikiwawe loa no hoi ka opouia ana mal la o keia mau huaōlelo iloko o ko'u waha, a me ka noonoo ole, hoopūka awiwi loa aku la no hoi au. E oluolu oe e kala mai ia'u." "Ae, ke kala aku nei au ia'.oe, fee oiaio, he eleu ioa <jlgayufiM ka hookomo mai ; i na |wo ame na olelo po,no olē iloko o ke kanaka, a ina aole ke kanaka e makaala, lilo iio oia i pio na kē> Biabōl6; Ke noi aku nei au ; ia oe e hele' mua kaua i ke keena o ke pōo o ka oihana makai kiu i pa-hu ae ma'i hehe e noho nei iloko o'u a pau ae hoi ka noonoo ana no ia mea." Pane mai la o Miss Hale: : " Ae, iia pono i'o koumanao, mea, aole ifo hoi e holo koke ana ka moku a keia niau īa aku." / Hele aku laua i ke keena p ke poo o lea oihana makai kiu. A ike mai la ke poo o ka oihana makai kīu ia Miss Hale i ke komo ana aku, haalele koke aku la oia i kona nohp a hele mai e lulu Hma me Miss Hale me na helehelena ohaoha o ka hauoli a i mai la: "Aloha oe i keia kakahiaka maikai. Maikai : kou mau helehelena, he ho- | ike no hoi ia o ka maikai o j ke ola kino.'* ! Pane aku la no hoi o Miss ;Hale: "Alohā kakahiaka nui ka|oa. E ae mal oe e hoōlauna aku lau ia t;e i kll'u hoaloha ia WilsI maiki" I ka loiie anaxhske poo o ka oihaā&makai ki& S*ka inoa o Wilamaikl, puiwa ae Ia oia, a hopu koke mai laJ ko Wilamaiki lima akau me' kona mau lima a elua, me ka lulu ana iho a ikaika maoli a Wilamaiki hoi l olelo mai ai ia Miss Hale mahope o ko laua puka ana iwaho, ua like ka puliki ana a kela kanaka me ka umii ana a kekahi umii hao i ka ua mea o ka ikaIka launa ole. ' He mau olelo ōkoa wale no

ne mau uieiu un.ua, wme uu ka ke kapena o ka oihana makal kiu i kamailio mai ai ia Wilamaik! ame Miss Hale. Aole hookahi wahi huaolelo mai kona lehelehe mai e pIH ana i ko Wilamaiki nalowale- ana; he mea no hoi nana i hoauhee loa aku i ke pihoihoi ame ke ano makau mai o Wilamaiki, aj iho la oia ilpko iho ona, he keu maoli keia a ke kanaka maikai maoli, i ka hou o2e mai o kona ko o ka ha'i business. I ka hope o ka lakou kukai olelo ana, oieio mai la ke poo o ka oihana makai kiu la laui nei: wa apau a oiua e makemake ai e kipa mai ma ko'u keena, e ike paha ia'u a i ole e hoounauna

paha ia'u e hana i kekahi hana j no olua hui a no olua pakahi, mai kanalua i ka hele mai, .E;.; oluolu a e hauoli no au e haawi i na kokua ana apau e hiki j ana ia'u a i ko'u'keena holookoa. Me ka nana olē t ka manawa, iim paha ia o ka W&enakonu po a o ka wanaao paha; makaukau mau au ame ko'u keena e haawi i na kokua apau e hiki ana,*' Pau ka lakou nei kukai olelo ana: haawi na aloha hope a puka niai la o'Miss Hale tha no ka 1 hele ana i ke keena o la hui moku. r lawa no la laua a puka iwaho, hoike koke aku la o Wilamalki i kona helehelena hoihoi, a olelo ae la ia Miss Hale: "Aole wau i ike iki ī kekahi kanaka maikai elike me ke poo o ka oihana makai kiu, Maha loa mai la ko u wahi nianao a hauoli pu no hoi ua loaa keia hoaloha maīkai loa ia kaua, īna aoie keia laweia ana o'u l kela m&u la aku nei ina ao'le e loaa keia hoaloha maikai ia kawa 010 ka ka Baibal& I olelo al ma Roma 8: 28; Ua ike hoi kakou, e kokua 1 pu ana na mea apau e i>mo a' j ka poe « »foha t ke Ak\ia poe kohoia mai mamuli o kOi=a msm®r : I A iohe o Mis« Kale ,\Hf

1o a Wilamaiki. ninau :a oia • "He pauku kekahi iloko 0 ka Baibaia e olelo asia pela?" "Ae," wahi a Wilamalki i pane mai kekahi kela o na pauku Baibala a kuu makuahine i olelo mai al ia'u e hoopaanaau mamua o ko'u haalele āna aku 1 ko laua alo, a mau no hoi ko'ii hoop'aanaau l keia pauku ame kekahi rtiau pauku Baibala e ae a kuu mau makua i a'o mai ai ia'u. a na'u no hoi i huli iho kekahi mau pauku maikai oloko o ika Baibala a hoopaanaau ia larkou." - - [ Olelo hou mai la o Miss 'i'O keia no hoi ko'u kumu i ikaika loa ai I ke koi ia oe e hoi P« ma keia moku. N T ana oe, ke loaa mai la keia pauku maikai ioa a'u ! manao Iho nel nau wale ■*»o ia i haku ae la."