Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 16, 15 August 1929 — HE MOOLELO KEIA E PILI ANA I KA HUAKAI A REV. JAS. KEKELA I KA PAEAINA O MAIKONISIA, A MA KA OLUOLU O MR. ARTHUR C. ALEXANANDER KE PA'IIA NEI KEIA LEKA KAHIKO [ARTICLE]

HE MOOLELO KEIA E PILI ANA I KA HUAKAI A REV. JAS. KEKELA I KA PAEAINA O MAIKONISIA, A MA KA OLUOLU O MR. ARTHUR C. ALEXANANDER KE PA'IIA NEI KEIA LEKA KAHIKO

Olelo r.a k\inaka he moku ilihun» kr> -"Aohe wahi baka, aohe hos pu ame ka pauda."' "'He po r - keaaka k(golje ma . Rnr.r,hf lie alhue— aole powi e waiho wale na mea apau, —o lilo; ma kahi liaa ka pono i koe. Nui ioa na haole malaila, 70 paka a keu o lakou, a oia paha ka mea i kolohe ai na kanaka, no ke kolohe ia aku e na ftaoie. Ht poe hao)' mahuka no inu lama, moe kolohe me na wahine— o ko lakou m&kemakē nuī ia. Pau pu na haole me ka poe kanaka i ka inu awa—he mea nut ia malaiia. e like me ko Ulana poe. Noloko mai o ka wai niu ko lakou rama e inu ai. Ua hāna lakou pela. . He poe h'ele kohana hoi m"aa_ nei. He pg'u kuuwelu launiu ko na kane a me na fceikikane,— he pa'u lole ko na wahine a me na kaikamahine, a he wahi kuka polapola maluna iho. Oia wale iho ia no. Ua loaa ia lakou eo na moku mai. He wahl kapa no na wahine mamua, he llke/ me ka "palaholo mamaki o Hawaii"— pela ka hana ana. He poe kanaka ano eena aole e ike, —aole e like me ko Ulana, ame ko Tarttari,—ka palupalu He poe kanaka pl, au'a, a he paakiki hoi ma ke kuai ana i kekahi mea o lakou, Pela no me na pupu oke fcai. Ina he pu-puhi, noi mai lakou i palule ao ia pu hookahi,—a ina nui aku, noi mai i palule ulaula huiuhuiu —launa ole! He ano mamo Pake no f-3— 1-4 paha. He oolea na lala a pau o lakou. Aole nunui loa na - kmo— he paaklki. O kā, hula kahi hana nui o lakou,-- ma ka ka leo. AkeaHka .pu no lakeu ma kahi hookahi— ipela- ma .ka po a makou i ai malaii®.. . Aia kahi hale nui no ke AL' lie n.ilkā': l ' v - na :U'ū ■ .. .i. A .nV uiii iiia —he poe kapulu. No ka nui loa kahi o ka ua, puiu na opala, ku ka pilau. A no ke kapulu hoi paha kpkahi mea i nui loa ai ka hauna Aohe paakai'o ia mau aina a pau, mai TaritarS a 5 Eonohe, nolaiia aohe pon'o ko lako.i :u ko waiho a hala kaM hou. A. no a pau, kiola. mau ipu e waiho ai ko lakeiū mau mr-a ai e hke me ko Hawaii nei Ona lau niu ko lakou eke e lawe ai no ka ai a me. ka ia mai kapuahi mai. Ina he poe ike ike ka'lai ipu laau, pono no, no ka mea he nūi ka laau milo maiaila, ano like me ke kou. Ua hana ia no ia iaau i umeke ma Hawai; He ma'i nui ko ke Alii ma kahi 1 noho ai o Mr. Gulick ma; aole maopopo kona ola, ua make paha ia mahope iho o ko makou haaleie ana ia Gulick ma Pela mai ko makou l'ohe. Eia kekahi mea poina; ia makou i haalele ai ia Mataianima, ua holo mai kahi poe ma ka waa mai Kiki mai, a kokoke hiki i kahi a makou iku jnua ai. Ua inu rama paha lakou a ona. a ua pepehi mai 'ko Maialanima poe i keia poe o Kiki, a ua pau lakou J ka'make. 4 J3a3ia ka nui o keia poe i make. Ahe kaua paha ana anei ko lakou ma keia hope —no ke koko o keia poe kanakā make— ko Kiki aupuni me ko Malalanima ke Joaa ke kumu pono ole ka ml'ke ana. Ia makoū-e-leU-ana mo Kiki, hiki ae la*kekftht moku kialua ' mai Oahu ae nei kona holo he paha la aku i Bonnbe L'a holo ae ke ka'pena m.. k i-aK a halawai pu makou uī« K k: i'm ka la 21 o Sepr.ft-n Holo ae lakou e ohi m\ 101. nif na iwi ea. a lawe aku i K e kuai ai me na Pake, He ir<n;u loa ka loli malaila v, o'n wale iho no maiuna 0 Ke or.o He kohala r.ui loa ma ka ?. ,> akau, a he «tvj wahi hoh(»pi kahi. mawaena o keia mn • k.>hala. he lalam pohaku k< \ i > me na moku Inlii. O ka puna Kokahi nwa i ko lalla tnau Kohala ( osa kv ko o loko oke k.ti \i& na » . -a<- ! ;o :o.i Kal-i \ po s \ ina i . >>le n,-. vaa ke komo > - m:>"..w», kah a pU wai ke «ai Ms ka ww *ale no e h.\ k■ ii lo ma kauwahi— ao'.e > hele uauae,— pala pu i laau m;n uka a iloko loa o ke - a u!y ala itsaj «' i ka wai € Uu wale aaa n ,

|o. Lkii pahn ka mea i uli i— j ... a j:r ki iialu ole t J:a Aia i-Aaho Luaa n<u po. ).a. a:, r.e eiua p<iha me Ka napa ka loiln. A iie lana r.o Ka v>-ai--kai )k me he muliwai la. Kai piha p k& wai iluna, kai etnl. wialw k< kai— oia wale iho no ko lt 'o Sepatemapa 25. He Sabaii ia, hiki a'e ana kahi moku. kialua hou, mai Honolulu ae a hiki | i Bonobēr'" Hē" poe huTTakou, !kela moku -'io 1 ku mna fli | Eia kahi mea kupanaha, aole j ioa kahi mau palapala ae mai Honolulu. Manao makou u.a i huna pahā iakou, aole hai » 'kaiu e holo ai. Ina paha I<' < 10 Mr. Kamika, Kalāka-wahmf. JCookei Rice, Limaikaika. a me ! kahi poe ma Honolulu, ina pana jua palapala lakou ia makou. j Ua lawe ae keia moku i na , waiwal kuai me ka manao e-ku-l ioiiu i halekuai ma kahi i noho i ai o Mr. Guliek ma, a o keia moku kiai i ko lakou waiwai a holoholo no ma Bonobe. Ua 'lawe pu lakou i na pu nul, pu lillll, i mea pale ika poe kue mai. A |he mea kuai ka baka no lakou | Oka moku kialua iku mua ae |2i, oia ka mea holo ma Kma a | ma kahi e,— a lawe mai hoi i na I waiwai—kuai mai na aina e mai. i Sepatemaba 29. VHaalek ma|kou ia Mr. GuHck ma, a hoi hou ! mai i Uealana, no ka mea, ua 'holo pu no m&kou it pau me Mr. Snow ma i Ēonohe.. sepatemaapa 30. Mahope o ka aina awakea/ike makou l rtn mokupur;i ~o Weiiington Īslands, a ahiahi kokoke ioa makou iuka. Ua holo pu mai kahi jx>e haole me makou mai Bonobe mai, me ka manao" e noho ma laila. He haole no kahi i noho mua malaila, — Mr. Gharles Bedel, a he nui na puaa ona malai. ia. Aia no kahi haole— ekolu o lakou malaila, a ua kipaku ia kahi poe haole mai laila aku e keia poe haoie. Oleio mai nae lakou na ka poe kainaaina i kipaku. Oka oiaio paha, na keia poe haole no. Ano ka pono ole 0 ka manao o keia poe haole, naiaāa hoihoi hou makou i Boi keia poe haoie. la po iho, aaoae, lke hou rriatou Bonobe, īa la a ahiahi .pkoke i kahi a makou i ku mua ai. Holo mai kahl waa— kuhi ga.iia he hou—a hilpi mai; he no oīa me makou. Hai mai'ola ua make ke AHi nui o kahi o Mr, Guiiek ma i noho ai. Lohe lai;ou i ka waiaau wale o kanaka, "O ke kump o ka make ana, o ka hanai ana o Mr, Grulick 1 kona iaau lapaau." He elelo naaupo no ia, e like me ko Hawa,!! poe, no hoi. Holo keia poe haole ia ahiahi, a huli hoi mai la makou 1 Uealana ia po no. He poe kanaka puipui launa ole ma Weliiiiglon Islands. .He loioa .ka lauoho—• a he _poe hume malo— he wahi malo 'uiikīi elua inlha paha ka laula. He paapu loa ia mau wahi a5na ina niu. He uhi, kalo, ape, maia malaila. Pela -mai kela haole o Mr. Charies Bedel. Haneri me iwakalua paha kanaka ilaila'a pau, a ua makemake kela haole ī kumu no ia poe kanaka, Okakopa 6. Hiki hou makou i Uealana, — noho iki malaila i kahi mau la, a pau na ukana o Mr. Snow ma i ka hooleiiā mauka. Ua hookipa ia lakou ma ka hale o kahi iiaole i keia wa, — a paa ko lakou hale iho. hoi lakou ilaila, O Mr, Kii'klanel, — no -Ueaiana kona uahine—launa mai no ia haole. Okakopa 14. Haalele makou ia Mr. Snow ma. ma Uealana, a hoi mai i Hawail nei. Ilookahi ano o kela mau aina a pau ma Maibonisia--- he poe naaupo, a hoomanii i na akua iapuwaie.-- e like no me ko Hamamua. Ua nele lakou i ka olelo a.ke akua. Aole ike la lehova. A.'il *vihati malaila. a me na na kamuano a pau. A ua ninau mai o Mr.. Ouliek n.a. ii.a Bonobr „ o Mr. Snow ma UeaLi. <t E. owai ka haū;..a»ia nu.k..(ik« u ma Lah&iiiai.u.a i kf*a nu.n.-wa e kokua •im! ..i maKO' ; ka hapai ana i rwe... m,... i ,ii ma keia :\t.,.na .iw*ap ' lilo i niau i, .a.nal.,n>. t ... , t paeama, - a r.e nui no iioi na ama pouH i , n-.,< \«,i,vi \omohana aku L"a ~u ,s \ ka pane o- * , k .%> - opopo oi<? i«fu k." .:u . v holo ī V..' M _ koniiia N . ~ ; k i au i kola . 1 o-i . . nau no e pa■■a M" ■ \ .} r iat\c 1 v , * o e na " - • \ Hawaii a- ■.■-» ■ ■ , a.\ . .■.na ike. ' ' \-a l'C- - - -- ''ii' : ' ; * f -A:

ma ka &lelo haole, a o ke ano o na hua palapala a me ka pane ana, oia wale no ka mea kuhikuhi pono aku,— nolaiia kahi manao ia Opunui ma e noho pu me laua ma aina, he opiopio laua, a e loaa paha ka olelo ha_ olfe ke ao; a ke noi mai ia o Mr. Snow i mea ike iki ma. ka olelo haole,— A loaa malaila ka poe kokua i keia ppe ma Maikoniaiaka poe a'o ia ma na mea hohonu o ka ike-a me ka mea nui i haawi la mai ma ka Ba.ibala? E holo nohoi ko la. kou kaulana mai o a o, no ka naauao a me ke akamai. A pehea. aole anei e hilahila iakou i ka hapai ana o na mēa ma kuaaina—i ola ka oihana misionari ma na aina e? E hoaia oe i kā manao maioko 0 lakou i komo ke aloha i ka poe ma na aina pouli, ike ole la lehova; —i loaa ia lakou ka lei nani ma o lesu Kristo la. A like hoi lakoii me he mau hoku la e lilelile ana ma ka lani, rio ko ko\i hoohuli ana i na lehulehu-— e like me ka ka Palapala Hemolele. • , A ke manao nei au e hoakaka. 1 na mea a pau ma "Ka Ēlele Hawali"—i ha mea a'u 1 ike ai ma kela mau alna—- i ike na hcahanau a pau mai Hawaii a Ka'uai i ke ano o ia mau aina. a mc Ika noho ana hoi malaila. A e paipai hoi la lakou i ke'kahi mau'manao e hoala mai 'i ikaika iakou ma ka pule, a me ke kokua me ko lakou .waiwai hoi no kela poe ma Maikonism. I Malaiiha. aia hoi iwaena o keia 'poe hoahana\r i H-awail nel ka mea nona ka manaol&na e lawe hrr. i keī olefo maikai a Kristo ina na aina pouli i koe. E oluolu paiia oe e haawi 1 kela pal&pala ,i kuu it\uu makamaka alohā L S. Ua' a me,B. Kau*calohft. no k& mea, aole a'u hoaknka ia laua e like me keia. E haawi oe i ko'u aloha ia Mrs. Airxander a i kou hale i pau; a ux Mr. Pogue iiu nohōi,—a i ko'i'. ho.ihanau ir.e na pokii