Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 17, 22 August 1929 — HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA [ARTICLE]

HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI

HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA

HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA

ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA

■ No'. k'a' pakela paakiki 0 Miss Hale pau iho la ka ke alii moku l:oi ana iaia e hoi iloko 0 ka 3umi, Oiai no ka ino-nui e pa ana, ka makani, ka ua ame ke kai, ua paa no nae lakou 1 ka paiuluia no ka mea ua paiuam ke kapolena o ka aoao 0 ka moku a na ia mea hoi i p&" ku ke kai mai ka hoop»lu ana mai la lakou nei. A hoomaha ka himeni mua a Misa Hale i komo pu ai e mele, olelo mai la o M.issHale. "Maikai maoli kela hana 'a ouko'u.. Ke hauoli loa 'nei au I keia hana a oukou. Ua lilo mai keiā i mea nana e kipaku aku i na manao ooloku a pilihua mai ia'u aku, oiai no nae aoie i nui loa ia mana iloko o ! u mamuli o ko'u' hilinai i ke Akua, 'aka lie manao nei au o ka hapanui o na ohua ua pilihua lo'a ko lakou i manao no keia ino -nul, a ke ma|nāo pu nei no nae au, elike me ka hookaawaleia ana aku 0 kahi manao ooloku llilii mailoko aku 'o'u māmuli 0 ka oukou mau himeni, ,'pēla no i hookaawaleia aku ai na manao ooloku a pilihua mai na ohua e ae apau."

Ke wehewehe ae la kui ao a ke hele mai la hoi ka malamalama e noho alii mai maluha q ka honua, a ike moakaka ia aku la hoi ke kuakea mai o ka moana i na ale aole i'kana mai ke kiekie ame ka nunui na lakou hoi e paialewa ana i ko lakou wahi inoku me he v.ahi apana pepa ia.- : ' Hoomaha iki iho la ka lakou nei himeni ana, a olelo aku la Q Miss Hale i kona mau hoa ht» meni: !< I meā e hooholopono loa |ia ai keia harsa malkal a oukou |i hoomaka iho ke manao nel |a« he mea pono ia kakou ame ina ohua apau anf?. e aj koakoa kakou mko o ka lumi aina'ao ka hoomaikai ana aku i ke Akua no ka haawi ana maf ia oukou i ka noonoo e hana i keia h«na maikai, a e hoomaikai pu aku iaia no kona ho «pakele ana mai ia kakou iloko o keia ino nui, a oiai eia no ka ino nui ke paluku nei no ia kakou, he pono la kakou e haawi pu aku iaia i 'na leo noi laia e klal a hoopakele mai i ka moku ame kakou apau mai ka poino weliweli e kau mai ana inakma o kakoū ina e lilo ana ko kakou moku i pio na na ale o ka moana." . Akaaka mai la na kanaka ia- ! ia a i mai la kahi kela moku no i pane koiohe mai ai iaia ma ka olelo ana mai, "Aole keia he hale pule a ke manao nei oe e hoolilo ia keia moku I haje pule." "Oielo aku la o Miss Hale, "A<j>le wale o na hale pule kahi 6 hiki ai ke malamaia na halawal haipule, a aole hoi o na leo pule e haawiia ana iloko o na hale pule na ieo pule lohe wale nō a ke Akua, aka, ua hiki ke pule ia ke Akua ma na wahi apau, a he lohe no oia i na pule apau e hoopiiia aku ana iaia " Akaaka hou mai la no kahi kela moku i keia olelo a Miss Hale, a hui pu mai la hoi kekahi d kona inau hoa ma ka akaaka ana i keia mau olelo a Miss Hale, a olelo mai la kaht kela' moku, | "A malama kakou i halawa' hai- | pule a pwai ke kahunapule?" i

Olelo aku la o Miss Hale, "AoIe ia he ninau ano nui, aka, o ka mea -hui e'hele aku oukou e hOike i na ohua apau o kakou e maianmia ana he halawai haipule maloko o ka lumi aina iloko o hookahi hora niai keia nianawa aku, a o ke Akua no ka mea nana e hooponopono maK 1 ke koena o na hana. Oial malaila no ke kapena o k:a moku me lakou i kela manawa, huli koke ae ia no o Miss Hale a olelo aku la 1 ke kapena: •'K ke kapena maikai» oluolu n anohano e ae mal e malakeknhi halawai 1ka lumi aina hookahl hora pi keia manawa aku, E hoo--3 mai oukeu. he n;ea mana a ka lani, a o kona inoa oia 0 lehova ka mea nana e paa nel 1 ka makani, ka ua ame ke kal 51 oV o kā poho o kona mau Mi i ina kela e aloha mai ia k k o pakele ana kakou i Keia k s »ha ole ma! ke'« \ kou o papau «t\a n k ka hale, « « koe wiahi a-

hailono ole ana mailuna aku o keia moku." _ ■■ ■■: . ■. Hene jki iho Ia ka aka a ke kapena a i mai la. "Ina oe e makemake e malamala 1 halawai haipule iluna nei o ka moku, ke iku ne-i au la manao ou, aka ole me ka manao elike, me kau i hiī 'mai la aia he mea mana oko 0 ka lani a aia. Hoko o ka poho 0 kona lima keia mau mea, ka makani, ka ua ame ke kai." Olelo aku la o Miss Hale, "Mahalo nui au ia oe e ke kapena maikai no keia lokomaikai ou, a ke manaoio nei au e ike ana oukou i kekahi mea kupanaha i keia la. Aole anei oe e ae mai e hoounaia aku kekahi o -kou mau kanaka e holke aku i na 0.hua_jip.au no ka halawai a kaua i hooholo iho la, a.e kono aku 1 na poe apau e hiki ana e hele ia halawāi he hotikahi hora mai keia manawa aku. E nol pu aku ana au i kou oluolu ame ka oluolu 0 na poe hana apau oluna nei e kaawale ana ia hora e hiki pu ae ma ia halawal. Aole hoi e pono ov.'au wale no ame hookahi a elua paha mawaho ae o'u. Oiai no nae ua olelo mai ka palapala hemolele, ina hookāhi a elua e akoakoa ana ma kona inoa oia pu mai ana kekahi. He v/a keia 0 ka pilikia maopopo, nolaila 0 na poe apau i ma'i o!e e pono lakou e hiki mai rna kela halawai, a he makemake au e lilo 0 keia kekahi halawai haipule piha loa i ka poe, a e ike no kakou i ka ke Akua e hana mai ai no kakou iloko o ka manawa pokole. "

Ae mal Ja ke kapena i keia mau olelo a MiSs Hale, a hoouna ia aku Ia kekahi mau alii moku e heie e hoike I na ohua apau no keia halawai e malamaia ana 1 ka hora i hoomaopopoia. Hoi aku la rw hoi o Miss Hale. jno kona lurnl n, hoomaka iho la e huli 1 kahi i pal&palaia al ka ino ana o ka ke kai a papa aī ka Haku i ke kai e pau ke kupikipikio ana a i ka makani hoi ie pau kona huhu. He hana nui maoii ia ana i huli ai a iloko no o ia noho ihalie wale no iluna 0 ka noho a he huli wale no i keia wahi o ka palapala hemolele, eia nae, ine he mea la e hana ana oia i kekahi hana ikaika ma ke kino i ka ua. mea o ka iho makawalu o ka hou. T7a makau maoli oia e loaa ole ana keia wahi o ka palapala hemolele iaia. Hoi aku la kona noonoo i& Wiiamaiki, a i iho la oia, "Ina paha o Wilamaiki kekahi me ia i kela hora, ina paha aole e hana nui ka imi ana o keia wahi o ka palapala hemolele. Aole hol e hihi. aole kona kokua palapala hemoleie me ia i kela manawa, Na keia mea i hooikaika loa i ka manao iloko ona e hooikaika loa ,ana ola i ka huli ana. i ka palapala hemolele i ole oia e hoaa mau me ia ana e hoaa nei i keia kakahiaka, Ua kahea oia i keia halawai mamuli o kona manaolana e: loaa koke ana iaia keia wahi o ka palapala hemolele ke huli aku, ela nae, ke hana nui nel oia i kela wa i makemake loa ai e loaa ia wahi. Ua heluhelu mua no oia 1 keia walii o ka palapala hemolele, aka nae, aole paanaau iaia kahi i palapalaia ai ia mau olelo. Kokoke oia e haawipio a loaa no hoi. I ka loaa ana ua kokoke | loa mai la ka hora e mala-niaia! ai ka halawai,'

Hooku'i Iho la keia hora halawai me hora ai o ka moku» aka t aole la i Ulo t mea nana e heopilikia &ku ai kekahi hana l kē&ahi. A! iio ka poe al, a hana no hoi ka hana o ka halawa^ Ahikl r ka manawa 1 hoomaka a! ka halawal, aole i 'maopopo i na ohua, owai ana la ka mea naaa e alakai Sa halawal, no ka mea, ua ike lakou aole lie kahunapule o ka moku, No na alli moku horame.na kel*, ua hoohuoi wale no lakou na Hale no palia'e ftlaltfti ana 1 ka halawai. a he 'oiaio ia koho wale a lakou. I ka hikl ana mai i ka hora e malamaia ai ka halawal, ku mal la' ke.kapena a olelo mai la \ keia mau olelo pokole -loa: "B kuu mau hoaloha, mamull o ke koi ft kekahi lede ohua o ka moku ke fcuxm I kaheala al lteta 1

halaual, a ke kahea nei au ia M !! : L.ie > --:&i 1 :.z ..ana o r.i_ kuna i manao pono Mis<! Hale e nee mal a ō hookele i ka hap-a e like mo Kau a makemake al". 9 I ka lohe āna o na ohua i akoakpa mai iioko o ka lumi alm:. ;; o kri o na ohua f kai hoea ae malaila, i ka hoo!pukaia ana •• ko Mi*;'? inoa, uiai ao natJ i&kou e hoomaka ana e ai i ko iākou ainā kaKahiaka, haalele iho la lakou i ka ai ana a nana pono mai ia lakou i kahi a ke kapena e ku ā-~ na me ke ake e ike ia mea o Miss Hale, no ka mea, aole i kamaaina na ohua o ka moku kekahi m'e kokahi.

I A pau ka ke kapena kamailio ana, ku mai la o Miss Hale a hele mai la imua ma kahi a ke [kapena 1 ku ilio ai, a o ke kapena hoi, hoi aku la oia a kona pakdfukau ai, auie e ai i kona aina kakahiaku, aka, c hoolohe ai i ka Miss Haie mau olelo e olelo anai ai, Komo no ka manao pahenehene iloko" o ke kapena. no keia mea, aka, no ke noi ia ana mai e kekahi leeie, hilahila ihoi oia i ka hoole i Ua piha ku'i ka lumi aina, no ka mea aole o na'ohua ikaika a ma'i .ole wale no kai hiki mai ma keia halawai, aka> .o na poe liana kekahi o ka moku i paa ole i ka hana ia hora. Haka pono aku la na maka apau maluna o ka kakou koa me ke Paha'oha'o nui no ka mea, aole lakou i lohe iki e he wahlne jkahunapule kekahi, a ua kuhijhewa loa ka poe he kahunapule maoli no ka kakou koa wiwo ole. I ke ku ana aku o Miss Hale imua o keia anaina nui, ala hoi me he mea la ua kau iho ka mana o ke Akua maluna ona. Kau iho la ka eehia ame ke anoano maluna o na poe apau, lie mea paha e loaa ole ina he kāhunapule maoli kai ku aku ma kahi a Miss Hale i ku aku ai. Ku ekemu ole aku la oia no kekalii mau sekona, oiai kona mau maka nohea e nana ana ma kela aoao o ka moku a ike i ke poi ame ka hai ana mai o na nalu nunui e hookuakea ana i ka ili 0 ke kai. Ua paniia na puka aniani apau o ka moku a maloko aku o ia Siau puka aniam" e hi|ki ai ke ikeia owaho. Pau kana jnana ana ia waho, huii ,ma| ],a joia a nana i ke anaina, me na [ipapalina i ula me he hua ohia. ! la i hele a j3ala pono a memele. me kona ku eI kemu ole i kela mau sekona H'uI ili'u, pela iho la ke anaii\a i noho malie loa ai me ka lohe ole ia [ p īeekahi nakeke, a me he mea Jla. ina he kui pine e haule'ana |i ka papahele i kela manawa, e loheia ana kona nakeke. Aoie i kana mai o ke anoano; aole hookahi mea oni a koe wale po ka moku ame ke kai mawaho p ka moku. o na pa ame na pola, ua hoonohoia lakou iloko o na mea na lakou e paa ia lakou 1 ole lakou e oni apau i ka helelei ilalo mai ke pakaukau mal, A hala paha he kanaha-ku-mamalima sekona, oaka mai la 'ko Miss Hale waha a i mai: "Ē |ke kapena maikai» ha 'alli ,o ka nioku ame na kela. na ohua hol, ke ike nef kakou i keia ino nui; i ka makanī ikaika, ka ua ame ke kai e paluku ana I ka moku. Ke hoomanao nei anei kakou, kia ma ka lani ka mea nana i hana keia mau mea apau? Ina heluhelu kakou i ka palapala iiemolele, (hapai aē la o Miss !tale i kana Baibala iluna a kieie i ike mai na poe apau) elike le ||ikl iaia ke hana 1 keia mu īnea, pela e hiki ai iaia ke auoha ia lakou e hoike i ko laou ikaika, a pela pu no hoi e iki ai iaia ke kauo'na ia e hamau a e paa a e lana malie."'

Aole maor i ia i ma pn.l a he poe manae o k uike Akua aole paha, al no u 1 ei. he manaolo piha ko'u l ka mea nana 1 hana keia nuui niea, a oia no hoi ka mea nana i hana ia kakou. Ua maopono py hoi ia'u he aloha ke Akiia ift Wehe aē la oia i kana Baibaia a heiuhelu ma! h\ ia loane 3:16; "No ka me&, ua aloha nui mai ke Akua, l ko k«> ao nei, nolaila, ua haawi njai oi:» i kana Keiki hiwahiwa, i oie e make ka mea manaoio iala. aka, e loaa iaia kē- ola mau loa " -AOLK I ?At' O ke Aloha kial ia i ka i ele e aiuimi. O ke kanak.is|| loaa iaia ka uhane maio, ike no oia i na iloko o hena «r.emi, ™ 1 V ' O ka nianao e ka huuolelo 'liewa* ma kr. oleU- Hobtra he hala o ka maka