Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 23, 3 October 1929 — HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA [ARTICLE]

HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI

HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA

HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA

ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA

Noonoo iho la nae crta, me ka maopopo ole laia o kahi e hele ak» ai a loaa kahl o kela wai a kal paha e kahe mai aha, e lilo ana ia i hana nui 3oa nana e hana ai, nolaila, manao iho lft Mia e He.li e ninau i ke knhr»r no'ka mea, ua maopopo laa laia o ke kanaka ia e loaa laia, nc ka mea, aole e hiki ia kanaka ke haalele i kana hana. Pii aku 'la osa. a "ninau pololui aku >$, i ke : kwi.oe : ke ulanui e.hiki ai i ka ' h <:•' a kuhiknlii mai la !no hoi kela. Ninau hou aku la ! kr-ia i ke ala e hiki ai i kahi e k&he ana o kela wai Ina aole ia mai ka lumi kuke mai. Olelo mai ke kanaka kuhoe, aole i maopopo iaiā kai nei puka wai e olelo aku. an%. no ka mea, he nui' na puka wai o ka moku., Ninau aku la no hoi keia, ina | paha he liu no ka moku, mahea I ia e liiki aku ai i kahi e pauma ia ana o k«3a kai liu. Olelo hou I i;t. mai i'io f,in. aole e hiki ke j juaopoprj ,i ke kulioe ka ..puka 'r- p t , r<)«. r na o ka liu, no ka |>: < ij' ~j no na puka e paun: ii. "'i oka liu oka moku eliiee jm ku i q ka liu i oili mai ai. He maiKai wale no na olelo a ke kuhw iaia nei, aka, aole nae i.e hiki iaia ke haawi mai. i .na k ihiioihi maopopo loa ana. No | kana maii olelo oluolu a maikai I nolaila, haawi' āku la ho hoi o IMiss Hale 1 ka hoomaikal nul j īaia mē ka olelo aku malia paha [o'liiki hou aku no oia imua ona, !ia la i "kekahi manawa pōkole; (mahope iho. 1 llrk ak:i la o Miss Hale elike me ke knliikul.'ia ana mai e ho- ! cfi aku aī i lia lumi kulee o ka i moku I kena hiki ana malaila, i e paniia mai ana ka puka o ia | ]uir.i imua o ko ia pe; maka a j ku iho Li. ola. maW&ho, e sa iuim kuKe ilio la | oīa ī kaua mea e hana ai, a manao iLo la oia e kikeke ak« no el'k-* *uc ka rula naauao, a hooaku la oia e kikeke no kek.,; i ),^n:i T va loihi, aole he wahi !,(.i u ;vhcia mal o ka 'puka, h iho la keia, ina < v < hua mal ana ka puka ma na rula naauao, alaiia, e lawe ana oia i na rula 'naaupo. Hookahi ana mea nui o ka weheia mai o ka puka o ka lumi kuke i ike aku oiā ina paha mai-

laila aku kela wai ana i ike ai e kahe ana aole paha; nolaila wehe ae la oia i kona kamaa 0 ka wawae hema a paiuku aku ia i ka puka me ia kamaa ona. "I kinohi ao'le no i weheia mai ka puka, aka, no ka ia nei hoomano ana i ka hamale me ka ikaika, oiai.he '::;i:i:nahine ikaika lua ole no ia. weheia mai la ka puka; aole no ka ninauia mai 1 ko ia-nei makemake, aka, no kona huhu ia mai i ka paluku

| aku i ka puka o ka lumi kuke. i ī ka liemo ana o ka puka a ! mamua o ka puka ana mai o kekahi leo mai kekahi mai o ka poe oloko, eleu koke aku la keia a komo ana iloko o ka lumi knke me ke kono oleia mai e komo. Kapae ae la. keia i na rula naai'.ao elike me ko la ka- : pae 5 iih-rula naauao a wehe ole mai i ka puka i ka ia nei kikeke maikai aku'elike me ka rule. naauao, a mamua no hoi o ka pūka ana mai ekekahi leo mai kekahi mai 5 ka poe kuke v nui e aku la Hko ia nei leo, a me he mea la oi 0 na kuke, a ua ano pipika wale iho la no lakou i ka nui aku o ko ia nei.leo. Huhu mua aku la k' i ia lakou i ke pani ana mai 1 ka puk.i iaia oiai ua ike no la- : kou i koha makemake e kamāi-

I'o iv* kona hiki mua j j ana .iku ma a huhul j hou lii a " 1. i' i ka we- 1 , hi' • 13 : 1 \ : pi'Ka i ka'">a 1 ! wa ī U=kvk<- ak • .«i ' ka puka nio ! ka maikai. a o ole oia 1 wehe i. 1 k.Mi,! k-.na.i ~ h.rra!e 1 ka puka ! I mi' ta kamaa ina no paha aole i I i wehein kt puka iaia. B paa a- i na >'..i 1 kamaa oua ma 1 > ka Lma nae li I hookuu lho! j ia h a ' . a ia i!u- j r.a .ir *. m. » p h, 1 i ooka". J I «ku i k.v voh ina'.am o ka poe ' ' - V- i '• ik 'u 'n ' kou 1 u ,T . : o- • \ikou me 1 kil I ."a r ' k\ k'.i i i' k 1 "fi i'AIuKM ar. \ i ka puK.i n .H' kara e hamale ! jiaku ai ia tekou me kela kamaa {

ona. ūa maopopo ia lakou, aole i kana mai o ke kamumu ke īho iho, iio ka mea, ua kohu pffcu hoki maoli- no ka lakon hoomaupo]io ana mai i ka Ikalku o ka ia nfi hamnle ana i ka puka. Aole o!a wale, aka f l ka nana mai no o lakou 1 kela klno nui kolopu o keia wahine, kau e no ka woīi ia lakou. A pau ka ia nei nuku ana la lakou me ko lakou ku malie mai jme ke ano hoaa "a hoka, ninau aku la keia i ke kumu o ko lakou uhauha I ka wai o ka moku. I kou i uhauha i ka wai o ka mo- ! Hoole mai la na kuke aole laku, a ninau aku la keia, nohea mai la ka kela wai e kahe ana ma ka aoao o ka moku, Hoolemai la no hoi na kuke aole lakou i ike mai hea mai la ia wal. Oleio aku la keia .e hele mai Wilamaiki. kekahi o lakou e nana i kela wai. a ia wa i kuhi aku ai a kuhi mai 1 na kuke ia laAu Iho i ka mga o lakou » h»Jp-mei noi, Nani ik j la o Mlss Hale a maopopo iaia aolē hookahl o lakou e ae ana e hele me ia mamuli o ka ae niaoli, nolaila, nana mai la oia a ke kanaka ano .nawahwa.il o lakou a he kanaka ano oluolu no hoi ia o ka helehelena a olelo aku la oia me ka leo maiia me he mea la oia kekahi o na alii moku, a i aku la me ke ana o kona limā hema, "O oe ke hele me a'u. lloopupu iho ia no kela kanaka, a hopu aku la keia ma ka.lima a kaualako mai la iaia jnai ka lu-1 mi aku me ka ikaika, a ano walawaia maoli kela kanaka i ka ikaika, kau iho la ka-weli laia, iaia. X ka ike ana i ko ia nei a hele mai la me na kapuai marna. Ia laua nei no a puka mawaho o ka puka o ka luniī kiike. papani koke mai la kekahi kuke i ka puka o ka lumi kuke me he [mea ia ē i mai ana, ua maha iloa lakou i ke kaawale ana aku o [kela wahine mahaoi, ! Lawe aku la o Mj.s.? Hale i ke ikuke ana e lawe ana a hikl i ikahi an§, iku ai nana ike kahe ana a ke kai, aia hoi ei ;kahe ana no ia, a ua ano nui loa ae kona kahe ana i keia mamua o ka wa ana i haalele iho ai a hele e hui me ke kuhoe.

Kuhikuhi aku la keia i ke ku-j ke i ka wai e kahe ana a ninau aku la. "Maihea mai kela wai e kahe mai nei?" Olelo koke mai la ke kuke, "O mai ka holo ekolu mai kela o ka -moku, a he wai i komo mal kela iloko nei o ka moku." "Pehea, he wai aha kela?" wahi a Miss Hale i ninau aku ai. "He wai komo mai kela iloko nei o ka moku," wahi a ke kuke i olelo mai ai. Ninau hou aku la keia, "Ua ike no auanei oe i kahi e hele

ai a hiki | "Ae, wahi a ke kuke i 'pane mai ai. "aka, aole e Hiki ia oe ke hele ma-1-aila no ka mea, lie wahl lepo loa kela, aole no hoi he hookahi wahine ,i hele ma ia- wahi mamua. O kekahi, he kapu loa na ohua aole ae ia e hele ma ia wahi." Olelo aku la o Miss Hale i ke kuke me ka puliki ana aku' i kona kania-i me kona linia hema a pil ae Ia hoi.kona lima akau e paa ana i kona kamaa | a i aku la; "Aoie nana rula o !ka moku i keia wa. He ninau keia e pili ana i ke ola o ka lejhuiehu maluna o keia moku, a ! he makemake nui loa ko'u e pa- ! kele ke ,ola o na poe a pau olujna o keiai moku me kk poino ole ja malia pttha hoi o loaa ia'u keikahi noonoo i mea e loaa al ia j kakou, ka, palekuna, noiaila, ke } kauohā n<H au ia oe e lawe koke ' oe ia'u i ke4a Vahi a i ole e ki--1 loi no au ia oe ai na ka i mano mahope-o*-,ko*u umi ana : īa oe a make.,,

; Aolo he makemake o Miss Hale tia men* he pepehi k;maka t aka, ! ike iho la oia me ka Ilma nui 1 no paha e hikl, ai oia i kahi o ka wai a ke kUK* i liai mai la iaia e komo mai ana iloko o ka moku eia hei ka holo ekolu. Hooikalka loa iho 1r keia i ke x *ni nu,j i ka ai o ko kuk{> T ka 1 tke aua i k;t ikaika iho o ka ia r,oi umil ar;a i kona puauaa-l, hoo"\ak,i ao la koo.a nuui lima e pii e lalau ae e wehe 1 ko ia nei lima mat kona a-l ae. eia