Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 27, 31 October 1929 — HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALUIA I KA AINA MEHAMEHA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALUIA I KA AINA MEHAMEHA

-- - MOKUNA X, —^ BIMOA, KA MSA HANU MEHEU. "Ke lawe malu i% aei kaua, aole oe i lohe?" wahl & Bimoa i hawanawana aku ai me ka leo ua piha i ka maka'u. "E ala mai oe a e hoomakaukau oe ia oe iho e make e like me ke kanakamakua!" "1 hoopoina oe 1 kela mau ano noonoo ana!" wahi a Dike Beneda, a pani hou ae ia i kona mau maka, Eia nae ua hoomau aku la no o Simoa I ka hooluliluli ana a hiki i kona lanakila ana. Jaia e komo ana i kona lole, ua komo mai la iloko o ka lumi a !atm e noho nel kekahi sela, a ia manawa alaalawa ae la o Simoa ma o a maahel o ka lumi no ka, nana ana i mea eha, eia nae, aohe he wahi mea o loko o ka lumi e hikl ai ke ialau aku a hoopakele iaia iho. Ua nana mai la ua sela nei no kekahi maiT sekona ia laua nrt irkanrailio mai la. "He manao mal ne! ko'u e hele mai e hoala la olua. Ina e paa ko olua lole, e pil ae olua maluna

o ka oneki, malia paha ua pololi oiua i keia manawa." Nana aku la o Simoa iaia me ke ano kanalua, a ninau mal la, "Owai oe?" "Owau ka malama moku," wahi a ua kanaka nei. "Malama moku o ka moku hea? Aohe ou ano like me ka poe powa o ka moana?" No keia mau olelo a Simoa ua akaaka ae la ua kanaka ne', "Ma ka'u nana aku ua ano liulkau olua e na keoimana," wahi a ua aela »el i pane aku ai. Ua poina ka paha olua ia*u? Owau ka malama moku o ka mokukuna '-Same Waka." I ka po nei hoi ua maopopo pono olua ia'u." "Aohe o'u hooma«popo iki i na mea 1 hanaia ma ka ponei," wahi a Simoa. "Aia maua ihea, a

ihea nei e lawe aku?" "E pii mai olua iluna o ka oneki," wahl a ua sela nei, "he wela ioa o lalo nei. "E pii mai olua lluna o ka oneki e ike ai ia Kapena Paka. malia paha e hoomaopopo ana olua iaia," wehe aku la ua sela nei i ka puka o ka iumi a hele aku ia n'o kahi e. "Pehea kou manao 1 keia mea?"

wahi a Slmoa i ninau ae ai me ka hoao ana e noonoo i na mea ana i hana ai i ke ahiahi o ka la i hala iho. "Ke hoomaopOpo nei anei oe i kekahi mea, e Dike Beneda?" "Aole loā," wahi a DSke, "Ke hoomaopopo nei wau i ko'u hui ana me kekahi poe kanaka sela ma kekahi wahi, oia wale ae la no." Ua hele aku la laua ma kekahi wahi ololi a pii aku |la maluna o kekahi wahi alapii I ko laua hiki ana aku ma ka puka, na pa māi ka makaiii huihui, a na ia mea i hoomaikai ae i ko laua hanu ana.' I ko laua hiki ana aku maluna 0 ka oneki, ua ike aku la laua i kekahi kanaka ano pokole me nā mea kinohinohi gula ma kona mau poohiwi ame ka papale kapu. I kona ike ana mai ia Simoa ame BenesEr, ua hele mai la oia ma kahte ku ana keia mau kanaka. "Pehea oe, e Mr. Simoā?" wahi a ua kanaka nei me ka haawi pehi kanaka oe, Ano, ina aole oe i moe kolohe aku, aka, ua pepehi i ke kanaka, ua lilo oe i mea ' haihai i ke kanawai." O kekahi no keia o na kanawai o ke Akua e heluia nei maanei. Ua iawa paha kakou nm ke Kauoha Hou no kekahl manawa, a e lele ae hoi kakou i ke Kauoha Kahiko, a ma Kanawailua 11:8: "E malama no oukou i na kauoha (kanawai ma ka Baibala Enelani) apau a'u e kauoha aku nei ia oukou i keia la, i ikalka ai oukou. a i hele 6ukou a komo i ka aina, kahi a oukou e heie ai « noho." Ke ike mai la kakou i ka waiwai o ka malama i na kanawai o ke Akua a keia paukn e olelo nei, oiR hoi, e ikaika lakou a t komo hoi i ka aina a iakou e heie aku ai e noho, _ _AOLE I PAU

-mal i kona lima akau no ka luiultB|& ana, a ua haawl aku Ia o jsimoa i kona lima me ke ano ' hopohopo. "Pehea oe, e Mr. Beneda? Maikai anel kou hiamoe ana, 1 ka ponei?"

"Ae, maika! ka me.ua hiamoe ana," wahl a Simoa i pane fku ai me ka loaa ana Jho o ka ma-| nao aohe laua i haule iloko o ka lima o na powa, a no ka malkai ' 0 na helehelena o ke kapena lAnaki, ua pau loa ae la ko laua manao hopohopo, "E ke Kapena," wahi a Simoa 1 mnau aku ai ; "Ua huikauia maua ma na mea e pili ana 1 ia huakai holomo&na a maua. maua i kau mai ai ma keia moku, a ihea maua e laweiaj nei?" : "Maiia paha ua ano huikau loa iaj' no paha olua i ka ponei," wahi a ke kapena i pane mai ai, "Aole anei olua pololi? Ke manao nei wau ua pololi olua, Ua makaukau i ke kuke &a olua maumea ai. Ehelem&i olua « aloiai e wela ana na mea al, a na'u ia e haha'i aku i na mea apau," Ua komo aku Ia lakou maloko o ka lumi aina, a ua lawe mai la kahi kuke paele i ka laua mea ai, palaoa, pipi palai, uala, kope ame kekahi mau mea ai e ae. Ua hoomaka iho la keia mau kanaka e hoonuu 1 na mea 1 walhoia mai imua o laua.

No ka lilo loa o keia mau kanaka i ka hoonuu i ka mea ai, aohe laua i pane leo mai i ke kapena no kekahi mau minute, a mahope, ua olelo mai la ō Simoa, "E ke Kapena, ie oluolu oe e haha i mai oe i ke kumu o ko m,aua liio ana 1 mau malihini na ke kapena maikai o ka mokūkuna Same Waka.""

He moolelo loihi keia, a 6 ha mea ano nui no nae o ka moolelo, i ke ahiahi, ua hele holoholo aku o Bile Hao, ka malama moku, ma ke kiilanakauhale o Nu Olina, a ma na hora o ke ahlahi okoa no, ua loaa aku !a o Simoa ame Beneda iaia. Ua olelo mai la laua o ka malama moku ke kanaka maikai hookahi o laua i hui pu ai, a aohe he mea pW) o kona haalele ana aku ia "Ma ka hora eono o kakahlaka nei ko olua hiki ana mai me Bi--14," wahi a Kapena Paka, me ka pololei mai olua ia'u he makemake ko olua e hele ma kekahi huakai holomoana, ā 1 kb'u olelo ana aku e holo ana makou no Havana, ua olelo mal olua o kahi ia a olua e ake loa nei e ike. |'Ua uku pololei mai olua i ko olua mau ukumoku, a ua haalele aku kakou no ke Kaikuono nei o Mekiko i ka hora ewalu ih|o nei o kēia kakahiaka. Ua hoomaka iho Ia olua e hana keaka no kekahi manawa, pii maluna o ka pou ihu o ka moku ame kekahi mau hana keko e ae, a 1 ka pau ana ua ua hoi aku ojtua no lalo o ka moku. Oia wale ae la no na mea e pili ana i ko olua hiki ana mai Iluna nei o ke 'Same Waka.*"

Wal ko'u wa opio loa mai he ake nui ko'u e ike ia Havana. a 0 ka mea apiki loa, pehea la i komo mai ai iloko o'u e hele i kjeia wa, eia nae, aohe e hiki ke pale ae," wahi a Simoa 1 olelo mai ai. "E hoolana i kou manao, ej Beneda, a 'e inu kaua no ka pono ame ke ola 0 Kapena Paame kona mau sela wiwoole."

| I ka pau o ka al ana a ua mau kanaka nel, via hele aku la laua me Kapena Paka no luna 6 ka ojneki ; a noho iho la lakou ma ka onekl o hope o ka moku. E ku ana kekahi kanaka Suedena rka ka huila o ki hoe, a e kiai ana oia i na wa apau tio na kiklao makani e pa mai ana mai ke komohana hma mai, honi n|iau ana lakou 1 ke ala o papa hou a akahi no a po iho la o Simoa he papl ka ka uieana o keia moku. "He maKemake klka nA ko o* ma? rt wahi a Kapena Pafa i ninlau mnl ni KOŪka haa>i ana mai i ka pahtWhka ia "fce haawi lokomaikai aku nel ,wau ia olua, no ka mea. us. maopopo v>aii i ke ano o ka loaa ana mai o keia mea, Ma ke kakahi-

aka nel ua haawl niai olua he iwakalua <ia3a ia'u no ke kuai i mau pahu ki&a lielu ekahl. Na olua iho ia e lioomaopopo , i ka niaikai ame ka maikai ole o keia ano kika," "He halihali papa ka palia kau hana," wahi a Simoa i hoomaoe aku ai ia Kapeua Paka me ka lawe aua ae i hookahl kika a haa*ft ! i aku la i ka pahu ia Dike Beneda, "Ae, oia k»*ii hana a pmii ka makahiki," wahi » Kapona Paka o kai Same Waka, "Malia paim ua kaniau • in oe kekahi poe kukulu lule," vahi a Simoa. , •Ae* ke manao iiei wau ui\ kamaaīna ia'u ka po<? kuKulu h«le

japau los ma na waM apau e koī koke niai aiu i ke kulaaiakaujuaie o Nu Olina, ' wahi a Kai pena Paka i pane nial ai nw ka hooip. -Na ke 'Saune Waka' e haliiiali nei kekahi o ka iakou n\au ukana papa niu keia inau aekai."' "'Aole anei oe i lawe iki i keku-! hi ukaua papa no kekalu kaiia-, ka o \Vaiter B, Heseka ka inoa' waUi a Simoa i ninau aku ai.| 4 'Heseka?"Valjl u Kapeaa Pa~ \ ka, tne ka noonoo ana ilio no 1 kekahi manaw?, pokole. ' He&e•ka? Aoie wau i maoi>opo ik: oj Heseka ka inoa o kekah; :nea ma ka oihana kuiuUu hale ia'u i kamaaina." " "Aole oia he kanaka kuku.u

i liale," wahi a Simoa. "He kana|ka onanuliona oia no Nu loka. ia iie n;ea hoi na"u i kamaaina! .No hookahi anei paiia m&kahijki i haia, ua kukulu oia x hale inoho nona ma kekahi o na mo,kupuiu o ka Hema.' "Pehea ke ano o keia ka\iaka? Heaha kana mea i hana ai?'" walu a Kapena Paka ī niiiau n;ai al. "He kanaka kakau nupeps. oia/ \vahi a Siuxoa. "He nui k&na daia a no ia kumu, e kaahele mau ana oia iio ka inii niau ana i mau moolelo uiaik&i no kana r»upep;i e hana nei "He moku anei kona-4u? mokuahi hok> lealea?" Aoie i pau