Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 30, 21 November 1929 — HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALUIA I KA AINA MEHAMEHA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALUIA I KA AINA MEHAMEHA

MOKUNA XI ! UA POHOI.O AKtI I.A n.OKO O KA UPENA. "Hc halolelo loihi keia a ke kapena, no ka mea, he kanaka 1 inakemake ole e kamallio loihī, a i ka pau ana, im huli aku Ja oia a hele aku. la no ka puka. "E na keonimana," wahi a Ile- j seka i pane mal ai me ke ano ! hooio, "ke haawl aku nei w&u i ka "Mano" n'o oukou, ua hiki ia aukou ke haawi kauoha aku i na kauwa apau o luna nei o ka moku, a koe wale no nae ke ka-pe-na, na'u e haawi aku kana mau kauoha. B hoomanao iho oukou e na keonimana. ma kela ; huakal, aohf he mea no oukou ; e haawi kauoha aku ia Kapena IWata, na'u ia apana hana. TJa ihoomakaukau au i na mea e ipono ai no ko oukou noho ana, ! a ma ko'u hoomaopopo, e ms!thalo mai ana no oukou 1 ka'u mau hana no ko oukou pono. E hui hou ma! ana no wau me oiKkou ho kekahi mau sekona pokōle. He makemake ko'u e nana i ka palapala aina a e hoomaopopo i ko kakou kulana i keia wa, ame ko kakou ala e holo aku ai ma keia po. Alaila hele aku kakou no loko o ka lumi himeni, He makemake ko'u e ike ia oe ē Hamona, ina no nae e kala mai ana na keonimana ia oe no kekahi manawa po-

kole. Ano kanalua iho la o Mr. Hamona. No kona ano hoololohe; ua hele aku la o Mr. Carmōdy a hawanawana aku la iaia, a i ka pāu ana ua ku ae la o Sidane iluna. kunou aku la 1 keia mau keonimana a hahai aku la ia Heseka no loko o kona lumi ponoi. "Ke laweia nei kakou e huna malu," wahi a Mr. Haven i olelo ae ai i ka wa a Heseka ame Hamona i kaawale aku ai. "Akahi no ka paha oe a hoomaopopo ae la?" wahl a Mr. Penee,. me ka lalau hou ana aku ike kika. "Ua ike au Ia mea no e3ima ae nei minute l hala." "Eia nae ma ka nana aku ia oe, me he mea la he hāna liilii wale no keia, o ka lawe malu ana e huna i kekahi o na kanaka hookele waiwai koikoi o Nu loka, he mea ike mau ia ia 1 na la apau."

"O, ua ike au i kekahi mau mea i oi ae ke ano e mamua o keia," wahi a Mr. Kent. "Noho matle e lawe malie, nial kamailio mai oe e like ae Ia me keia o ano e mai o Mx. Penee."

Ua pau ke ano pihoihoi o Mr, Penee i keia manawa, aka, ua pii mai la ke kaumaha maluna ona. O Mr. Palmer 3. Morton hoi, aohe oia i komo mai iloko 0 keia mau hana, ela nae, I kona ike mua ana, ua hoomaopopo iho la oia i ka #a mua a Heseka 1 hoike ae ai i ke ano o ke kulana, a he mēa makehewa wale no ka hoao ana ae ekamailio aku ia Hsseka, a hoomaopopo iho la ua koioheia lakou e Heseka.

O kana mea nul e noonoo ana i keia manawa, oia ka loaa ana o kekahi mea e hiki ai ia lakou ke hemo aku mai keia kulaiia aku.

'E na keonimana " wahi ana 1 kamailio ae ai, "he hana ano koikoi keia, eia nae', he mea pono no kakou e hoomanawanui a hiki 1 ka manawa kupono. Aohe he waiwai o kei kakou huhu ana a hoao ana e hana 1 kekahl mau hana hoopoino. He mea bialo ua komo kakou iloko o ka hale manu, a aohe no noi he waiwai o ko kakou hoao ana e lele oiai maloko olaila. Me ko'u manao ponoi iho, owan ka mlea 1 hoolala me "Heseka e hele dai kakou maluna nei o kona mokn e b.uS kamailio ai. A nola'.la. b--1 wnka moa i hewa o kakou." 1 "F Mr Morfon," wahi a Mr. Eookwo!!, "i\qle loa makou e :\e aku an-:\ i kon manao. no ka mea, ina no owau ma kou walii,: he mea maopopo e hana ana no; au e Ilke me m, Peia no kokahi ] poe e ae o kakou Aole loa makou e kau aku ana i kekaW hbahewa ana maluna ou " *Manao hoi wau o ka l«i! ahmu kekahi knmnhana mai-

kai loa a'u i lohe ai," wahi Mr. j Penee i kaham&ha mal ai, ā ua' ano malkai ae Ia kona mau noo- ; noo ana no Tā mānawa. "Ma ka'u houluulu ana ua ike lho la wau e loaa ana Ita puka maluna o ka waiwai lq. O, lapuwale keia mau hana!' v O Mr. Penee. }. keia manawa, aole oia.e noonoo nui. ana no kona poho, aka, e ana oia heaha ana la ka hopena o keia mau hana ano e I 111 mai maluna o lakou. "He mea pono no kakou e hoi aku no loko o kekahi o na lumi moe a ekamailio ai heaha la ka hana kupono/' wahi a Mr. Mortōn, "Ke manao nei au aole e keakea mai ana na alll 0 ka moku nei i ko kakou hana ana pela, me ko kakou malama ana np nae 1 na rula i hahalia mai 'nei ia kakou e Mr. Heseka. iua olelo ia mai nei kakou no kaj kou keia moku, a o ka'u mea e makemake nei e hoi aku kakou maloko o kekahi o na lumi a kamailio malaila no ka noonoo ana 1 keia kumuhana a kakou e makemake nei e kamalilo."

Ua hiki ia oukou ke hana i na mea apau a oukou e makemake ai," wahi a Heseka, i kona komo ana mai iloko, o ka lumi a lohe i ka hopuna olelo hope a Mr. Morton. "Eia nae, eia no keia i ke ahiahi okoa, a eia no hoi kekahi mau omole walna ke ku mai nei me ke kali ana i ka weheia o ke pani a he mea malkai hoi ia no ka hooi ana ae I ka maika-i o keia. ahlahi. O kekahi hoi, e himeni a e hoo,kani pila ana kako.u. Ua hoao aku nei wau e hoohulihuli ia Mr. Hamona a ke manao' nei wau aole loa oia e 'hoohoka mai ana ia kakou i ka haawl ana mai i kekahl himeni."

"Mr. Heseka!" I kona huli āna ae, e ku mai ana o Kapena, Wata ma ka puka me kona hema e paa ana i ka o kekahi keonimana mslih|nL He kanaka nui keia, a .he ( kilakila hoi kona. Hje kona" mau helehelena ke_£ana aku, a he ano kulana keoiiimana kona. Aohe ona ano he maikai kona mau tshu. e fcomo ana, a e paa ana o kona poaeae i kekahi owili me ke kiai ana me ke akahele loa. XJa nana aku la o ,Heseka iaia me ke kahaha nui.

"Owai oe?" wahi a Heseka i ninau aku ai a ua hookuu aku la o Kapena Wata i ka paa ana I kona liina.

"L. Sylyester Vincent o Kikako." ka'u pane.

"Heaha kau ha|na o ke kau ana mai nei maluna d ka moku? 'Mahea oia i loaa aku nei ia oe, e Kapena Wata?"

"Loaa aku nel oia la'u mahope o e puka mai ana mailoko maji o kekahi o na lumi moe."

! "O Mr. Heseka anel oe, aole ai nei peia?" wahi a Vincent i ni- | nau mai ai me ke ano hopohopo ole. "Ke hoomaopopo nei au ia oe ma ka ike a»a i kou kii maloko o ka nupepa, Eia ke kumu o kou hiki ana mai iluna nei o keia moku: U$ piha ae nei he umi la o ko*u hdao ana e ike ia Mr. Carmody, "a ua kunou aku la oia iaia a ua naha mai la o Mr. I Cannody me ka helehelena ku- ; 00. "He mea paa mau o Mr Car;mody i ka t hana, a pela no hoi I wau. Ua hahai mai au mahope ona a hiki maluna nei o ka moku, a ūa komo iho la ka n<xmoo iiokv> o\i e hele ana paha oia e hoioholo mofcu- Ua manao iho Ja au he mapawa malkai keia e hul kamailia al maua, a oia lte knmu o koNi kau ana mai nei maluua o keia moku. Ma ko\i iioomaopopo ana malia paha e ku-eia mai ina; au no Xo'u kau ana mai majunjf> nel o keia moku. oia ko*u ra(?a i kaii mal nel pau ka ouk«i ai ana. Manao mai nei au b®fea manawa ma'Uai keia e ai au me Mr. Cormody*ia nae, loaa e mai noi «lL ko o«»0u k&pena ohw'n a uIX hanopino mal ,u%i la ' u *•. uwia o oukoii' t ' ] Ca liiki no wahi a HeV; \ pane at me ka akaaka | :ie VBU i m»OpOpO' ' I *

owai ia oe, a heaha la kau oihana, eia nae, ina he mea hlki, e haawi aku no wau i hana nau ke ano he kakaunupepa no Kerala o Nu loka i kou wa e i makemake ai e haawi aku wau !i hana nau. E Kapena Waia, pehea ko hoa kula. o L. Sylvester [ Vfncent, i kau mal nei maluna o ka "Mano?" ■ Ua nana aku la o Kapena Wata ia Mr. Vincent me ka nanalna ano huhu e hoike maopopo mai ajia aohe ona makemake i ke ano o ke kau ana mai o keia keonimana maiuna o kona moku. "Ua hiki mai oia he elua minute mahope iho o kou hikl ana mai me keia poe keonimana," wahi a Kapena Wata i pane mai ai me ke kuhi am> aku ia Mr. Rockwell ame Mr! Carmody, ! "Manao iho la wau oia kekalil ! o ko oukou auna. Ua haawi mai ! oia i kona pepainoa & pii mai la ! iluna nei o ka moku. Loaa aku 'nei oia ia*u e holoholo ana ma'lalo, a manao iho ia wau ua he!wk!a kekahi mea, a o!a Ke kumu o|ko*u lawe ana mai nei iaia imua o oukou." "Mahalo wau i kdu kau ana ma! nei maluna nei o ke!a molni." wahl a HeseSca, *T ka manawa hea oukou e hol ai?" wahi a Vincent i ninau nmī ai me ke ano plhoihoi, **Aohe makou e hoi' ana," waM a Heseka *T0 holo loa aku ana nmakou no na mokupuni o ke Kal KW» " i MOKUNA \II i MAUWA O NA At« AHIl' O KA MOANA

' He hahana tia maiiao i I\oo-1 fpiika!a ae maloko o ka luml ma| ®k&sa kamalllo mawaena o| 'Sda TiO Hamona am? ] 1 Aohf 1 o Kamona i kona S.a-| f nilallio r,r,a ! ko laua fcemo sna I |m&loko o fca luml, tm hoonmka] Ikoke aku H o Hamona mikuj T!s k H&S5fk3 r,o mau hana a 'ni. p?a na<\ m iWhono-1

hene wale mai ia no o Heseka. "He hana keia a kekahi kanaka pupule, a i ole, a kekahi kanaka | hana lima ekaekai" wahi a Ha-' mona me ka piha huhu, me ka! holoholo ana maloko o ka inmi' me kona lima ma ka umauma.'. Ua noho iho la o Heseka maJuna 0 kona pakaukau kakau a owiii ae la i kekahi kikaliki "Aohe ;op ano pupule ma ka aaaa aku, eia nae, he ano pupule kau mau hana. Aohē oe i ona i ka waioaa a aohe hoi e hiki ia oe ke haawi mai i kekahi kumu pale no ka ona kou mea i hana ai i keia mea. Heaha kou manao o ka hana ana i keia inea'? Heaha ke kumuhana nui o kou hoopaa ana i keia mau kanaka a e hooko mai i kou makeinake? Aole anei oe i ku iho a noonoo i ka manao ehaeha e kau iho ana. maluna o na ohana pakahi ū\ keia po-e ? Aole anei oe i noo- ; noo pehea ana la kuu kalkuahi-1 .ne Olive ina aole wau e lioi aku aua no ko maua home?" j Haalulu kona leo, a ua kaomi i-! I ka pau ana o kana olelo, ua ku iho la oia mamua pono o Heseka me na maka e hulili ana 1 keia mea oka piha huhu. Ua halulu kona leo, a ua kaoini ikiika oia i ka lalau Uma ana aku ia Heseka. "Mai poino oe e Sidane," walū a Heseka i 'paae mai al me ka ho-a ana ae i kona kikailki, Aok keia he kumuhana ano koikoi e me kau e manao nei, Ke manao ma! nei o Olive ua hala oe i Ēuropa me a*u t'a hoouna iaia a kakau iho i kou i?voa maaku 'eniu i kekahi telegi\rama lalo. a eia kekahi poe o ua telesrarama nei" Ta haawi aku 'a o Heseka 1 kekahi apana a \ kakauia :r.e kela iho , Mi&s C:\ve Haniona v

ra ko:\>?u niai wau o Vielc pw aV.; "ic Mr Heseksi n\a fcekaM olhana pa 1 » FUI\ s P-H I

holo ana maua ma keia a aohe he maaawa jao*u e hoi aku ai a haawi aku i ko'u aloha hope, E hoouna mai i kuu ame kuu paiki i ke Keeaa o Heseka. Mai hele mai oe i kai nM , no ka mea, aohe paiia wau e loaa ana ia oe. E hookomo iho i kekahi pono kakau maloka o ; ko'u pahu, he mau fo3na kakau kekahi a'u e manao aei e imna ima ka moaiia. Aohe wau e kaai wale ioihi aku ana. Miaaiaiaa i wau i ko'u ike mua ole aaa ia ee I mamua o ko l u ha&lele aa& aku I ia oe, eia nae, ua ao oe i ; ko'u hana mau e like me a i e kaia mai oe ia'u. I SH>AX£ UAMO.NA. , "Ma keia leta au, ua hoike a4i j oe i kou akamai i ke apuka, eia i nae, aole ao aae oe i aao iao ioa/' wahi a Hamona me ke aao kanahai o koaa manao kupiki--piki-o.' Pehea hoi kekahi poe e iho o kakou? He poe no ko lakou. E hoomaaao iho oe i £a piiikia o ka aooaoo o keia ;mau ohana no ka hoi oie %ku o ( keia poe ina oe e ;ma ke ala au e noouoo aeL 0 ,ka mea peno loa, e hoihoi koke | Jt ia makou i Nu Xoka i keia wa "Aoie 2xiki ia u ha.n» i kela aiea i keia manawa, e Sidaae," ,wahi a "£a hooial&ia « t a"u keia mau mea apau. Ma U M apopo, e hiki aaa i keia poe |ke hoouna aku i mau ieU na ke' lakou mau ohaaa. Na\i e aaa& keia mau mea." I keia maaawa ua loh ano e ae la ko Keseka ka lainoaka aaa ma kona mau papalina a li-o ae la "koiia mau nmka, Aok l pau

O k i poe ham*u o Ukou U iw nui o ka haaā ke haa*.

O hiUl 1 I; el.-W no i&ia *e alāJte! a &*u >" U aIA $ISSL