Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 33, 12 December 1929 — AIA I HONOLULU KUU POHAKU. NA MANAO WEHEWEHE MA LUNA O KA LAINA ELUA [ARTICLE]

AIA I HONOLULU KUU POHAKU.

NA MANAO WEHEWEHE MA LUNA O KA LAINA ELUA

2. Laina elua, "O ke-alohilani kuu Haku-ia. i Ko Kapano manao: O Tiealohilani. he inoa kapaHapa ia no Kamehameha Elima. Mohi., anapa a pela, aku. Ko Kuluwaimaka manao: XJz. hoopili ia keia inoa i ke alii Kamehameha Ellma. K.o Naiiiau manao: O Keaiohilani, he malamalama mai'ka lani mai. Haku, he mea nul, he alii. | Ko Kupihea manao: Pili o Kear lohilani i ke alli. Ka Haku, hJt mea i aloha nui ia. Ko Ka-ha-pu-Ja manao: O Kea - lohilani, he inoa kapakapa ia -f, hoike ana 1 ka mafka< amp ko kulana kanaka u'i o ke alii. Ua like oia me ka Ia iloko o ka lani e ana maluha o na me|s apau. He mea kiekie maluna h na mea apau. ; Ko lokepa manao: O Kealohiiani he alii wahine ia i make i ke ahi a Pele, a lilo i kia pohakv. Aia mawaena o umt ame umikumamaiima kapuai ke kiekie o keia kia pohaku. * Ala no heii kekahi aina ma Honolulu o Oahu nei, i kapa ia o KealohiI iani. Alohi, anapa elike me ke kaimana. Ke alohi, alohiloni i 0 ka la, anapanapa. He pili no hoi ke alohl i ka ui.. Haku, hje| pili ia olelo i ke alii, kuu Hakij!, kuu Alii, a he pili no hoi i ka ohana: kuu Haku kaikuaana, kulī Haku kaikuahlne, a pela aku 3. Laina ekolu, "Ua holo ka wela 1 na mokupunl. ■ J_ Ko Kapano manao: Ua laula ka hoio ana o na olelo ahiahi a alopahi no hoi. Ua lohe aku ko na mokupuni i na olelo welawela a holno i ke Alii. Ko Ka-ha-pu-la manao: Uia. laha aku na ku-ee ana mawaena o na aoao kalaialha mai o 0 o ka aina, v Ko lokepa manao: I kekahi manawa pili ka wela i ka nui o ke aloha, me he ahi ala e aa ana iioko o ka umauma. Ua nui ke aloha ia o ke alii. • Ko Naiimū manao: Pili ka wela 1 ka huhu, a ua holo aku ka huhu i na mokupuni. Ko Kuiuwaimaka manao: Ua hoio aku na olelo hoino mai o a o o ka aina. manao: V% hoopilīhua. iu ka noonoo o na mamuli o na ku-ee ana i uhi mai maluna o ka aina. 4. Laina eha, "Ua puni hei au-leo-o ka manu. Ko Kapano manao: Ua manao wale ia ua pololei na olelo a ka lehulehu, eia nae he hoopunipuni, Ua imi kekahi pk>e i aiahelb e hooko ia ai ko lakou makemake. Walaau ae la lakou elike me ke kanikani ana o na manii. Ko Ka-ha-pu-la manao; Ua puni hei ka mea nana i haku keia mele i na olelo hoopihapiha jahakuepa a ka lehulehu o ka poe i launa pu me ia. Ko Kuluwaimaka manao: Ua puni hei ka mea nana i haku keia mele, i ka leo o ka lehulehu, o ka poe i manaoino i ke Alii. Ko Nalimu manao: Ua like me ka leo o ka manu, ka walaau 0 na kanaka, a ua puni hei aku no hoi ka mea nana 1 haku i keia mele. Ko Kupihea manao: Ua puni ka mea haku mele ī-ka walaau a ka lehulehu. . | Ko lokepa manao: Ina he wahine ka manao'o ka mahu, alaila, ua kuhihewa ke kane ua aloha ia mai oia e ka wahine ana 1 aloha ai. 5. Laina elima, "O-a'u lehua-I Mokaulele, | Ko Kapano manao: Pili ka lehua i na punahele. Pili ka huaoielo "a'u" i na mea elua; kuu lehua, pili kahi, hookahi no ia lehua; a'u lehua, pili i.na lehua elua; a'u mau lehua v pili i.na lehua ekolu a oi aku. Ko Oiai he keiki punahele ka Moi no ka aina ua kapa ia aku oia e ka mea haku meie he lehua. O ka mamala olelo. a'u lehua, ua plll i na mea elua, aole hoi i pili kahl. Me he mea la ua hoopili ia aku kela olelo i na aialo o ke Alii ame kona lahui kanaka. Uij ume aku ke Aīii i kona lahul i oua ia a holo aku no hoi lakov imua ona, ua makau nu! no nā«. na haole iaia Mokaulo'e nnv he mamo; kaulele, akal\i, ko kau ana l ka lele, oia hoi» na hoopilikia mau wale ia ana, na manao ino, na hoike wahahee ame na ku-e la wii e m eiimi. A-i lua, ke kau ana ma kahi kiekie. kahi kapu, ke kuleana Alii Ua nianao ia. ua hiki mai ka maT lepela maīuna ona, mamu!! o na uianao ino o kona mau enenii i lruniu e hiki ole ai e hoao

me kona hoahanau, Bernice Pauahi. Mokau, eia kekahi manao, he makau lawala, a mamull o keīa ano ilOko o.ke ola ana o ke Alii ua ume ola I kona poe kanaka iaia. Ko Nalimu manao: A'u, elua wale no; a'u mau lehua, ekolu a nui aku. Ua heīe au i ke kawili manu ma Mokaulele. O Mokaulele kaf komo iloko o ke mele. O Makaulele nae ka inoa kamaalna i ka poe kahlko o Hllo. Oia kahi ako lehua a ka wahlne. He nui ka lehua nenee i lalo o ia aina. He elua ano lehua malaila, o ka lehua ula ame ke kea/ a i-ole lehua akea. No ka ponO o ka mea heluhelu, he okoa no | ka lehua akea a he okoa no hol Ma lehua puakea. O ka lehua ikea, he lehua pua wale no la a o ka lehua puakea. he iehua ai ia. _ -. - Aia o Makaulele ma ka aOaol mauka o kahi kanu mea kanu j o ke aupuni ma Waiakea, HilO, : Hawaii e pili kokoke nla I ka halewili-ko o Waiakea. Hele oe a kahi kanu mea kanu, huli, pii pololei i uka. He wahi pahoehoe ia. O kekahi manao o Makaulele, °he makau iawaia. Oia hoi he makau nul la maluna o ke kaka makau, he ahele makau hoi ma Oahu hel He makau keia no na I'a nunul, e laa ke koho-la, ka ulua, ke ahi a pela aku. Ahe pili no hoi keia huaolelo Makaulele, i ka holoholo olelo, ka nlanla, a pela aku. Ko Kuluwaimaka manao: Pill ka huaolelo lehua, I ke kane ame ka wahine U'i, Mokaulele, pili ka mamala iiuaolelo, mo, I ka

moo Alli. Ko Kupihea manao: O ka lehua hamau, he lehua nenee ia i lalo. Nui ka makemake o na manu i keia ano lehua. I kekahi manawa ua hoopili ia ka lehua i ke kanaka u'i a i ole i ka wahine u'i. A elike me ka hoohihi o na manu i na pua lehua, pela no hoi na kane i ka wahine u'i a o na wahine hoi i ke kanaka u'i. Oka hapa hope o keia huaolelo Mokaulele, i kekahi; manawa ua pili no ia i ka aina, | a moku-aina paha ma kahi mamao i lilo mal ia oe. Ua kapa ia j ia aina he lele. Ua pili ka ma-j mala olelo, a'u iehua, i na keiki j u'i, a nani a'u i hanai ai. ] Ko lokepa manao: O ka manao i o ka mamala huaolelo, mo, moku; lele. lele na manu, make, iuiawax&, 'lia,«lele. I ka hu«!elei aiia mai o kekaiii wahine ia oe, īaoku ihu la ke kaula a lele ka manu, Mokauiele. Aole i pau