Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 33, 12 December 1929 — HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALUIA I KA AINA MEHAMEHA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALUIA I KA AINA MEHAMEHA

MOKUNA XIII. KE KAMAHĒLĒ AtJ MOANA. "E karnājiio aku wau i ke kumuhana i manaoia ano," wahi a Morton. *'Ua ka*uohaia m£;i' wau e na keonlmana maluna o keia mōku e haawi akulelima milioha dala no ka hoihoi koke ana ia makou no ke awa o Nu loka i kela wa ano." ; "Aohe hiki ia'u ke noonoo afc no ia mea i keia wa," wahi a H«seka i pane ,ak». ai me ke ano 1 e wahi huina dala liilii wale no keia. "He nuī kē 4āīa ia'u i keia manawa, a aohe he hiki pono ia'u ke noonoo heaha la ka'u hanā kupono me keia huina dala. O a ko'u kumu i komo ai i ka oihar a kakau nupepa, Aohe e hlki i kekahi huina dala ke hoowalewale ia'u, e Mr. Morton. kaua i ke kamailio ana malurLa o keia kumuhanā, a e pii kavia no luna o ka oneki, he maikai keia la." Hoomaopopo iho la o Mortcm ua haule ke kumuhana, a aohe hoi he wahi manaolana no ka 4anakila. Aohe oia i hoopuka koke āku i ke ko ole ana o kaīia hana I kona mau hoa, ua k?,li iho la oia a loaa ka wa e hui ai oia me Kapena Wata. I ka auwina la iho, akahi no a loaa ka wa kupono e hui kamailio ai laua, E ku ana o Heseka maiuna o° ka oneki, a o Morton ame Rockwell, maloko iaua o ka iumihooklpa, Ia laua e hoho ana malaila, Ua komo mai la o Kapena Wata, a ua peahi aku la o Morton !a Rockwēll e hookaawale. Ua komo mai la o Kapena Wata a hoomaka iho la e heluhelu i kekahi buke, a ia wa o Morton i hele mai ai ma kana wahi e ku ana.

"Ae, wa malie maikai keia no ka holomoku ana." wahi a ke Kapena a hoomaka āku la e puka iwaho. Ua alai mai la o Mor~ ton iaia. "He makemake ko u e kamallio me oe nie ka malu," wahi a Moifton. "Aole me a'u," wahi a ke kape_ na me ka hiili ana a naha pon|o mai la ia Morton. O Heaeka wale no ka mea hiki e kamailio ai me a'u ma ia ano." Ua kau aku.la o Morton i kekahi o kona lima maluna o ka poohiwi o kē kapena. He kanaka manao oolea oia; a aohe ona makemake e hoolei i kana mau kauoha. Ua nana mai la oia ho hookahi minute i ka nanaina o ke kapena. "E Kapena Wata," wahi ana me ka leo malie a moakaka pono hoi, "he makemake anei kou e loaa ia oe he hookahi miliona "Aolē," | Ua pani ae la oia 1 kona mau ku'i a pale ae la i ka lima o Morton, a pii aku la no kahl a kje kuhoe eku anā. .' *

I keia manawa, ua 'hoomaka ae la o Morton e holoholo maloko o ka luml me ke kalou ana o kona poo a e noonoo ikaika ana oia i kana mea* e hana aku ai. I ka ike ana o Rockwell i ka pu - ka ana aku o Kapena Wata, ua komo hou mai oia iloko o ka lu - mi a nana pono mai la ia Mor ■ ton, a ma ka nana aku i kona mau nanaina f me he mea la -<5 ninau mai ana oia Ina ua holo ■ pono ka hana. Ua luMlull mali«; aku la o Morton i kona poo me ke ano kaumaha me ka pane leo ole. I ka ike ana o EoekwoU i keiīi mea, aole oia i pane koke mai, : no ka mea. ua noonoo mua oie. | aohe e loaa koke ana ia lakon l'ke Kuokoa, a no ia kumu, ua olelo oia o ka pono o ke kali malle ! a nana heaha ana la mea 'hiki mal ana maluna o lakou Ua lalau aku la oia i kekahi buke a hoomaka iho la e heluheki a hiki i ka manawa i kaheaia mai ai lakou e hele aku e al i ke lakou ainaahiahi. Ma ka hora eono lakou i noho ; He loaa maīkai ko 'ke kaiiāka ! kakāikahi ona puka liu. : O ke kaaaka ola lolhl s\ole « < pono iaia e hoolei wale I kekahīl makahlki o kopa ola ana. '

iho ai e ai i ko lakou ainaahiahi, a no ke ano mumule o na onamiliona, ua hoao ae la o Hēseka ame Vincent e hoomama i ko lakou mau~giānao luūlūu/ O Vmc?nt hoi, aohe i loaa ka manawa kupono nona e hul ai me Carmody, a hiki hoi iaia ke hoike i aku i kana mau hoolala. ; O Morton hoi, ua hoike aku oia i kona mau hoa i ka holopono ole ana o kana hana i haawha mai ai no ka hoao ana e kipe 1 ke kapena. 'Ua haawi mal oia i kekahi manao hoolana, eia hae, aohe i hoomaopopo pono aku keia poe, no ka mea, ua piha ia lakou me na manao luuluu. Ika pau ana 6ka lakou ai ana, ua ku ae la o Heseka iluna a olelo mai la penei:

"E na keonimana, aole kakou i i kaawale ioa mai ka Lae Cod j mai. E hoouna aku ana wau 1 kekahi mea i kula no ka lawe' ana I nā leta. Ke manao nei : wau he makemake no ko oukou e kakau aku i ko oukou mau ohana a olelo aku ke ola nei no oukou, a he maikai no ke ola kino. E loaa no ia oukou na pono kakau maloko o ko oukou mau lumi pakahi. O ka'u no nae e papa aku nei, mai haha'i aku oukou I ko oukou wahi e noho nei i keia wa, a aole hoi e hoike aku i ke ano o ko oukou hele ai?a mai. Mamua o ka laweia ana. aku o na leta e pono lakou e nana mua ia e a'u, a ina aole i kupono i ko'u makemake, e olelo aku ana wau e kakau i leta hou. Haawi mai i na leta mamua o ka hora eiwa o keia po, a ma keia po au e hoouna aku ai i ker 'kahi kangtka e iawe aku l kela mau leta i kula." "Pehea ana wau?" wahi a Vin- , cent i nin.au mai ai. "O oe kekahi i komo ma ke kulana hookahi mē keia poe," wa'hl a Heseka i pane aku ai i kana ninau, I ka lohe ana o keia poe 1 ka olelo a Heseka, aole lakou i hookaulua i ka hooko ana, aku I keia mea. No ka loaa ana oka manawa e hiki ai ia lakou e kakau aku ai i ko lakou mau ohana a hoike aku eia no lakou ke ola nei a he maikai no ko lakou olakino, ua ano mama ae Ia ko lakou mau noonoo kupiiikli, no ka mea, ma keia e hoomāmāia ana ka manao ino o na ohana no lakou.

No hookahi hora ko Heseka noho aha e kali ame kā nana ana i na leta. He uuku wale no kapa mau hoololi i hookomo iho maloko o kekahi mau leta, a no ke komo ana o kēia mau hoololi ua kakau hou ia keia mau leta a hiki i ke kupono ana i ko Hescka manao, I keia manawa ua komo ak» la ka moka maloko o ke awa a hookuu iho la i ka heleuma.

Ke mau minuie mamua iho o ke kani ana o ka hora ēlwa o ia po, ua hpokuuia iho la kekahl waapa, a kau aku la kekahi kanaka opio i kahikoiā me kekahi paalole lawelawe olhana, a hoē ia aku la no ke taona o Princetown. Na keia kanaka opio i lawe aku ka leta a keia poe'. Ma ka hora ekahi paha o ia po, ua holo hpu" aku la ua wahi waapa nei hp kulā, a i keia manawa ma ke awa o Bosetona. Aohe i ike na onamiliona i keia mea, no kia mea, ua pau loa lākou i ka hiāmoe. f*ke ku ana aku o ken kanaka oplo ma ae ua holo aku la oia ho Springfield, Mass.. Albany, Nu loka, Bosetona i kekahi kakahiaka mai laila akuoiio ke kulanakauhale i hookomoia aku al na leta i loaa aUu ai i ka poe maloko o ka hale Kudala a heluheluia ai hoi me ka plha hauoli. t kekahi la ae, ua haalelē aku la ua kanaka nei ia Piladelepla a holo aku la no ka Lae Mel, a malalla oir 1 fcau hou aku aJ maluna o ka "Mano," Mai ka manuw-A a lakou i ike hope aku at i na puulhne o ka Lae Mei, aolo lakou ijske hou i ka alna no eono la } oe nui na moku i tte»ia T«a ke «4- nae aohe o Kapen* Wata f htx>kokoke aku, e Mpiumaohnau ana oia i kekahl »oku e hookokoke \m in lakou, * I keia ma\i la » lakou e holo

nei 1 ma ka moana, ua uhi paaj mau ia &a lewa lanl e na ao, a j ma ka hoomaka ana mai e pīi ka toela i na la apau, v\k hooma- j opopo iho la kela poe eia lakou | ke iawe ia nei no ka hema, ma| ka Poaha, he nui ka wela oia la, a i ka Poallma ae, ua maopopo loa iho la ia lakou ela lakou ma j na palena o ka poai wela. M|t ka hora ekolu o ka po Po- ! alu& o kekahi pule ae, ua pulwa o Mr. Penee mai kona hiamoe ae, a no kona lohe ole i ka nakeke o na eneklni o ka mokit t ua |>uiwa loa ae la oia a manao iho la ua loaa ia lakou i kekahi kuia- E ku malie ana ka moku me ka iuii uie, a i kona hoolono pono ana ae, ua lohe koliuliu aku la oia i ka nakeke mai o ka mikinl hana uwiia.

Ua komo awiwi iho la oia i kona loie a pii aku no iuna o ka onekl o ka nioku, a i kona hlki ana aku malaila, ua ike aku la

oia e holohoio mai ana kekahi sela. I kona nana ana aku ma ,kona aoao hema, ua ike aku la lakou malalo pono o ka malu o kekahi paii nui kiekie, ; a ma kona hoomaopopo a« aia lakou maloko o kekahi kaikuono i hoopuniia e na pali pohaku. Ma o a maanei o ka aina e ike aku ana oia i ke kuku mai o kekahi mau. kumu niu, a ua lohe aku la oia i ka haiuiu mai o ka wai me he mea ia he wailele. Ma ka hikina hoi, e uhi mai ana ka 1 maiu o na pali kiekie maluna o kahi a ka moku e ku nei, a ma na ano apau, he nani maoii .1 no ke kuiana o keia wahi .ana e ] nana aku nei, i Ua nui kona eehia i ka ike ana i keia mau mea, a 1 kona hooiono maiie a»a ae, ua iohe aku ia oia i ka hanu ikaika ana ae o Vineent maloko o kona lumi malalo pono o kana wahi e ku nei. I ka pau ana o kona makemake i ka nana ana i keia kulana, ua hoi hou aku la oia no kona lumi a hiamoe hou aku la a hiki i ke kakahiaka. MOKI3NA XIV. i WAIHOIA IKA AĪNA MALIHINI ..

"Aia la aku la oe? Ala iloko o ke opu nahelehele e kuku mai la ma ke ka'e o k& lokowai, kokoke i kela pohaiku nul e k« mai la. Aohe ou ike aku?" Uft ieleie ae ia o me ka piha pthoihoi, Nana aku la o Kapena Wata ma kahi i kuhikuhiia mai ai iaia. "Aohe ou lke aku?. E nana oe me kuu ohe nana a e ike pono no oe e like me ka moakaka pono o kou ihu, ma koti papalina. Aiii oia malalo pono o kela pohaku e waiho mal la malalo o ke kumu nlu. Ua lalau mai la ke kapena i ka ohe nana a nana aku la ma kahi a ka ona o kā "Mano" i kuhikuhi mai ai.

"tJa pololei oe, He nul i'o maoli np| oia," wahi a ke kapena i kamdiīlo ae ai me ka haawi hou ana aku i ka ohenana ia Heseka "E na keonimana," wahi a Heseka i kahea aku ai me ka leo ' nui i ka poe onamili na e kuku mai ana ma kekahi aoao o ka ' meku, "e hele koke mai oukou ;i2nua «el a. e n&n& i k«ky.ni mau hana hoolele poka pahu. E hele teai imua nei e Mr. Morton, a 6 ike no oe i kekahi hana au i ike ole ai mamua," Ua ano piholhoi lqa ae la o Heseka. "E hana aku oukou ma kela aoao o ke ka'e o ka lokowai," wahi a Heseka i kamailio mai ai me ke kuhi pu'ana o kona lima, "ke ike ala no oukou i kekahi mea e like me ka pauku laau?" "Ke ike nei wau," wahi a Kent i pkne ae ai, a pela pu no hoi me' Morton. "£le moowai aligeta a he mop nul hoi," wahi hou a Heseka hooho ae ai, "e lioho inalie oe, | aole wau e hoeha aku ana ia |oe." Ua hoio koke aku la o Heseka niō; kahi a kekahi pu ki pina'i e k|ti ana aveie at la ke pani, a ia manawa ua hele mai la kekalu o na seia e kokua ia Hesekā ji ka l&welawe ana 1 ka pu.

Ii ka lele ana aku o ka poka ua liaule ia he 100 kapuai i k<jf. ak.au, aka nac # ua sviU keke ae la o Hescka 1 kckal\l huUa, a i'ka pau aiva o kiuvc* hoopo'ole! ana, ua kl aku la oia. ī keia v,a ,ua ike aku la lakou 1 ka oni iue aiia ae o ua mea uela lakou i ik|e aku ai me he pftuku laau ia, jiae ka wili ikaika ana ae i koi>a huelo loihi, a uwe ae la ine ho pipi Ua holo hele aku j.a ua moo nei ma o a niaauel, a ī ka hooku'i aua aku o kona poo| 1 ka pohaku, ua haule Iho la kona jxk> a moe mt!Ue. I - I