Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 36, 2 January 1930 — HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA [ARTICLE]

HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI

HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA

HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA

ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA

ike uku ia oia īa Miss haie e neie x\uū ana ma'KuKam auao aiai | 0 m aj< uai, ua itcc iaai oi,<. 1 K.o| iieie ana ma K«> ala-1 ;iat u k.uia rufli īa oia wai Konn c«.Uiio o -Ke_a44«iUi a K<> WiiamaiKi; «oau o aiauu^ AOii' j;a i kupoti j Siai a u ku nui niai ia 110 jh o Kona il*o a uieio mai 4 ia. "iie J Kea +>e- Tcpiizi. xjīui> TTiīir" ue ne Kuia oai&aia' Ka Kanou o c.eia po i fc.o ouKbu Jiaie } eia nae, tia oe i &e uiaiid! Kani x auwnuīi neie &i. tnai uei m*i ano iiaīia au, ua poma kokc .no iv. ao anei oe x ka Kakou aeiiKe,, i uie ua poma anei oe k«> DUKe du 1 a o ai iaua aioha au i kr. oaioaia Aoie pon.o iki v Keiā ano naua au. iieie ana au i ho oukou wam poeieeie. He h:ea ma- ; KeniaKe ole Keia a u o K'. j , neie i |ku po i Keia wa } ī Ke.u uie.u noi, Uaeu ole keia poeleei». aia ,j Keia lioa i iieie wawaeia nei u e noi wawae na— e i„aKemaKe mai ana o WiiamaiKi e uuopuKa xu.ai i keKani i^uaoieio,.. jic nae e niKi tio Ka /nea, Ke Kupnuu mai *a kh miss lauie Kivm.ulio ana uie Ka iioomana oie/ no iiui a noom»na Ka iyiiiss iv<ue Kiaiaai::o aaa, pma Lua o W iaaiaiKi i Ka miamia, no 'kh mea, nie poe no f£eKam o ke aiunui e ione nei ī ka Iv3iss Haie Kamaiiio. O WiiamaiKi ke īKe x.ei i Kanai:a, neie o Ke aiaiiUi o Miss -iiaie i3oi~nie - fie'ineīr"iß .Pnl- ona iKe i ka poe heie o -uai ui, no na mea, aa pau ioa noaa r.oonuo i Kana mea e Kamaiiio ai m WiiamaiKi, a no ka mea noi iua pi-! na ioa oia i Ka nunu i;i Wnāmia-' IKJ. ! Aoie no hoi he wa. a Wilamaiki i ikv ai i Ka paia huim o Koiia j noaioha eiike nie kou. Beie īa d nuiiii na maka. Heie no hoi a pau kamaiiio apa. ua paupaua/to ioa oia, a o Wīiamaiki noī, ua naiowaie loa iho ia na nuaoieio mai Kona leneiehe aku. Aoie iaki īaīa ke noopuka i Jießahi wahī nuaoielo hooKahi. Noia ua, ku eKemu ole uio ia iaua, 'a hiKi i ko ivnss Haie Kamaiiio hou ai-;i mai I kekain mau huaoieio a Wua~ maiKl j loisr- pi>no oie aku ai, h nuiau aku ia c»a ia Mib.'; Hakno Kana i.aau nuaolelo i iioopuka hope mai Ja. ■ i Oieio mai ia o Miss Hale: "I nea Ka hoi kou mau pcpci;±o kam i iaiau ai. K iike no naf i paha iioi me ka iaiau ami o koi laa.u wawae i keia. po, peia no i iaiau īho ia kou muu pepeiao?" Me ka makau nui o W; 'amaiki i kamaiiio aku ai a i sku la. *'E ka iede maikai. Mai ko k?.ia hui ana iho la i keia pa, ua kamaiiio maī oe me ka pupuahuiu a awiwi ioa me ka hoomaha ole, a aoie i loaa īa'u he wahi manawa e hoike aku ai īa oe i ke kumu o ko u hiki oie ana i ka nale. He makemake hoi ko u e kamailio

aku i& oeae hoike aku ī ke kumu o ko*u noho oie anā i ka hale hiKi aku nei ilalila, aka aoie e hikj la u ke lioopuka aku i kekahi hiiaolelo, oi|ai, ua like loa kau kamailio aiia me kekahi iuna kudala. Nolaiia, ina oe e oiuolu e haawi mai, i maaawa no'u e kamailio ai, alaila, e hoike aku ana au ia oe i ke kumu o ko'u loaa ole ana ia oe i ka hale a malama oie ia ka kakou kula baibaia." Oleio mai la o Miss Hale: "Heaha auanei ka waiwai o kou hoike mai ia'u i ke kumu io kou noho oie ana e kula baibala mai ia makou, -oiai, ua hala aku la ka manawa?" Oleio aku la o Wilamaiki; "O ka mea pilikia hoi paha o kou manao māi i haalele maoli no au i ka kakou kula baibala o keia po, no ka mea, aole oia ka poloiei, aka. manao au ina oe e lohe ana i ke kiunu o ko'u haule ana i ke kula baibala a kakon. e hauoii ana oe. Nolaila, e oluolu oe e ae mai e hoike aku au i ke kumu o ka pilikia." i Olelo mai la o ?vliss Hale ; "Ile makemake, wale iio paha kou e pau ae ko'u huhu ia oe, ho ka mea, e hai'aku no au ia oe 3 aole o'u makemake i keia hoohoka

anu ou ia'a elike me keia. Hefe au i ko oukou'wahi mamao a he neo nae Ku niea 1 loua ia'u. Da hookau?"aiiu l«ja no horkeiu liuna au 1 nu Oeuuikule. Oi paiia. hoikeiu :nui ho. lu kiuuu u Ky\i miMi'.* 11 . » - - - : KokoK'o n.o 0 Wilamuiki e pUkike iu -4i i liaio, ui-iu, iiooiuujnao ae lu uo oia 1 nu a'o u konn ;mau n.:.kiKi aioha Jl _u,i)epeiii vai.e "iiLO ia )to ujŪ iu hiuuuo o ka pil ana ae, a hoomaka aku la oia 1 e hoike i ke kumu o kona haule ana a loaa ole ;ii oia ia M!ko Hale nu. ko iakan hale no ke £Uia baibala. Aoie nae oia i hoike i ka inea ana i manao ai aoie he maketnake o M;ss Haie e lohe, aKa, hoomaKH Koke uk.u ia no oia e hai 1 Ka loaa ana o ke' kapena laia ;ūa rik> omannai ia" ame ko laua heie ana ahiki i ko ke kapena wahi t-.:ae ka lioea ana znai u kekahi hua 11:u lama oke kapena ame ku hoole ioa ana o ke Kapena aole o:a t hoopa hou ana i kekani kiahi» lama ma kela hope aku. hui pu aku la oia i ka lukoi? Kuku oieio pu ana me kela hoaloha o ke kapena i hoie ae ai m<- ki. omole lama a hoao mai ia laua nvi e uiu pu me la, a i ka lakou kukai oleio ana, a hiki i ka hoi ana o keia hoaioha mp ka oleio ana mai e hoao ahu ola e waiho 1 ku lama no ka \?ilamaiki olelo ana aku iaia he mea ino lomajK> ke oia kitm

Hanaka, a hui pu iho me ke ano omairaai mau 0 ka opu o kela hoaloha o ke kapena a nui kona lilo 1 na kauka me ka loaa o]e o ke oia o kona opu a o kana dala nue ke i?au.

Ia Wiiamaiki e, hai nei i Keia mau mea, aia hoi, ike aku la oia i ke ano auakuu ana mai 0 ko Miss Hale huhu a hoomuka mai ia kona mau maka e haka pono ia ia nei a hoomaka pu mai la hoi kona heieheiena e ano hauoh.

I Ka pau ana o ka Wilamaiki kamai'io ana a hoomaha iho, pane koke mai la o Miss Bale a ī mai la: "Ina' he oiaio kena moolelo au e nai mai nei, kokoke ioa au e kala koke ,aku ia oe ne? kou noho ole ana ma ka hfrle i keia po. I3e hana hikl no ia kakou k«j malama aku i ke kula baibala I k.-kahi wa e aku, aka, malia paha hoi o*ka wa waie aKU la no kela, e ioaa ai ltela niau kanaka la oe a kanu i iea anoano o ka pono iloko o laua. Jtfl kah ana no nae au a loaa ke kapena ia'u a iohe au mai laia mai, alaila au kaia piha aku ia oe. Ina aoie o ke aumoe loa o keia manawa, makemake loa au e hiu koke me ke kapena i iohe au mai kona xvaha mai. i pau ko'u kuhihewa," Oielo aku la o Wilamaiki ia MLss Uaie: ua pau ka paha kou hilinai ia'u 1 keia wa Koke iho la no?"

"Aole paha oia ka pololei/' waiii a Miss Hale i pane mai ai me ka hoomau ana mai. No ka mea. akahi no au a hoohokaia, nolaila, pii koke ae la ko'u huhu ia oe I ka mea nana i hoohoka mua loa ia'u. He nui ko'u hilinai ia oe mai kinohi mai o ko kaua hui ana ahiki wale iho la i keia po, a i keia po no hloi, ua hehee koke aku la ia hiimai o'u ia oe; aka, ina hoi he poloiei io keīa au i hai mai nei īa'u, aiaila, e lioi hou mai ana no kO'u manaoio ia oe a e oi loa aku ana paha ia manaoio o'u ia oe." Olelo aku la o Wilamaiki; "Oiai ua aumoe loa keia wa, e pono ia'u e hoihoi aku ia oe."

Hoole mai la o Hale a oklo mai la: "Na'u no au e hoi, a e hoi koke aku oe i ka hale o ano e mai ka noonoo o na elemakule ia oe." . v 1 Paak:kl nku la no o Wilnnalki i ke kul ia Miss Hale nana oia e hoihoi hk.! ka olelo pu ana aku. pouo o ko'u manao ma {iu e- hookuu ;aia ia oe e hoi hookahi i keia wa. E aho no i ka manawa a kaua i hui iho nei, no ka mea. aoie no i aumoe loa ia mianawa, aka i keia manawa o ka hora umi keia a oi o ka po, a aole pono o kekahi wahine o hele hookahi i ka po aumoe elike ine keia." ■

He oialo, poo-kelo ke alanul no ka me-a, he >, uhi kukui i\)k\ mahu wale no ko na kihi aīanui a \ra like kona wahi rnatsmaania iv,r ka ole. ; Aole no he makau o Miss Hiile i ka h;>i liookulii, 110 ka mtla. n;avao nn ou\ ua Inkī loa iaia ko hoopakoli 1 iaia ke hoao ni|a: krkahi k,- ;;e o kiwolawo iaia ; a he manao pu *\o kona aohe ka?K {• lunainla ni.iliaia oua ma ka hak;;ka ho lima a he iima. aka ;;;.imuk <■ ko Wilmuaiki pakella : u-i, a h.;.) pu hoi rne ke akakuu u;.-. ihvi o koua hiama, ae mj*i 1.l oia : U-i a kah.. |aku I-.nu. VIo no kt? alanui o | hoi : ko'MiSS Haie wahi oiai io k.i huL.a; no ia. L. laua (!o aua a kokoke no lu'i e hika i ko Miss Halo hokolo o»ii smai a kt> kapena ir. liuhui i]u> ia nei. a mamua o ka pufc.*§Utia o kekahi leo m,|u. ke kapoiM' 2;v.;; mai ia Wila- ■ akv.,;nn; ,\ku la ko Mis< ww ho,i \o 1-. Hua a i aku la -va ' k;=. ko kaiiaka nv-V' o ko o ki .e nti o ke aif niee? Oiuiia q u-m poe

kupono no na poe mai apau a o ka oi ioa aku hoi i nei hora o ke aumoe. ! . Pane mai la ke kapena: "Pololei oe e ka leeie maikai. Pehea hoi e hiki ai i ka hoea hou ana ae nei hoi o kuu hoa a Wilamaiki no hoi i īke iho nei i keia ahiahi." Aole i pau pono ka ke kapena kamaiUo ana m&i, ninau koke hou aku la no o Mlss Hale i aku la. "I kii mai nei no e hoowaieuaie hou ia oe e hiu Oleio mai la ke kapena: "Aole, aka, i hiki ae nei i keia e mnau pono ia'u iwa ua haaiele io au ī ka iama, no ka mea, manao u;a ī lioolo \.vale uo au i ka mu pu nie ui i keia.auwina la no s.o WUaniaiki noho pu me a'u." "A peh<a aku nei oe i par.e aku mnii'"' Oieio aku nei au laia, ua pau ioa ko u hooillo ana īa'u ī pio na kela kupuin|o." 'iA pehea mai nei oia i ka lohe ana aku nei i kela pane au?" - 'UU'io nuu nei oia i kona nooinoo nui loa i na olelo a'o a WLilamaiki i a'o iho uei iaia, a ko manaoio loa nei oia. he po!ok\ maoh k.n noi mau olelo a'o apau i a o aku hei iaia. a i heie liou nuu nei oia me ka man.io la he hvH)kamar<i n\ ale no ko'u hoole ana aku h\ r a aole o'u makenakf e inu hoii, a e- kona r.akemake, iiw he hookamam vak- no ka'u pane iaia. aia:la, , k kei uiai ana ola ia*u e hoao iike >n.iua e i ka mu lai\ huv!la kyl hu ie k;\

waiho i kela wai i^owaiewale." "Aiaila, ua pono loa iho la keia iiui a?ia o kakou a lohe maoli īho la au i keig mau oielo mai kou waha mai., īS% pomaikal maoli keia hui a»a o kakou i &eia aunioe. A peUe£ hoi oe i noho ole ai i kou wahi oi&i aole he maikai ioa o koa ola kino i ko'u lohe mai nei?" ■ Aole i pau Ua loaa iho la.iu ka aakila o ka noiio mana ana maiuna o kekahi kaoaa fcofcoke & Ronia, Hoakoakoa ia mai la na uialihini ma ko iakou mau ipuka me ka iaw« pu ana mai i ka iakou mau waiwai dsJa sie lakou. Kukulu iho la k;<> Aupunl • i kekahi pa kiekie e hoopuni ana . 1 keia wahi, a hookuu la mai 1&, ; he kakaikahi o keia poe no ka, ] neie ana e huU dala, a i ka Mi\ j ana mai ona poe mua e hookuu j ia aku ai kekahi poe. Ai k» ho- ] pe loa ua ho-aieia na dala a loaa ■ nun ka puka maiuna, o iela a uie' • keia eiala. Mamuii o ; ona noonoo oka poe Eoma. ua ; hoopukaia na *ikoo ame na oUa , pana'i dala. KoiaUa, <s |ioma ke ] • Aupuni nana i hoo&umu i n4 i ' hana hooh«*ionjtu». » toi- ' kuiu ana i na O Schoenbr\to Jseīatii o sa o na lt!fcini, MaUl o aa :\PiiJss inaloko 6 Ohio, ua olelōla o?a kekahi o na kaona mu* lm . apono i keia _ _ .i - *