Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 37, 9 January 1930 — HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALUIA I KA AINA MEHAMEHA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALUIA I KA AINA MEHAMEHA

MOKUNA XVI. KA HUAKAI MAKAIKAI. Ua kokoke e hikl aku i ka 12 kapuai ke kiekie o ke pani wal, a ' maluna aku o keia, e waiho mal I ana ke kiowai, nona paha ka 411- ! atna "āku i ka iwā-kalūā-eka, a ma ka laua nana aku, me he mea la he wahi keia i uluia e ka laau mamua. Aole no hoi i like ke ano o na laau e ulu ana ma ke ka'e o keia lokowai e liki me ke ano o ka laau a laua i ike ai ma ko Iaua ala i ko laua pil i ana mai, Ma keia wahi aohe h«i j pili loa o na mea ulu. I "Ina me keia ke ano a puni kev |ia mokupuni," wahi a Sidane 1 Ipane ae ai, "e maalihi no ka kakou apana hana." Ua noho iho la laua malalo o kekahi kumulaau maganolia e hoomaha ai - Ia laua i hoomau aku ai i ka nana ana i na mea ulu o keia wahi, ua komo mai la ka hoohlhi iloko o laua/ Ua hoomaopopo | iho la laua eia laua ke ku nei ma ke ka'e o kēkahl awawa hie kanaha paha kapuai kā hohonu, a e ulu ana hoi na mea ulu like ole malaila. "Nani maoli no na mea ulu o keia wahi," wahi a Sidane i ho- : oho ae ai me ke ohohia, "aole loa wau i ike i kekahi malapua i like me keia mamua. Aohe he hik! i kekahi malapua i hana māoll ia ke hoopapaia aku me keia. Aia kela mau rose ke kau mai la maluna o ko lakou mau kumu. Ma ke kulanakauhale o Nu Ioka, e ioaa no keia mau mea.no ke kumukuai o hookahi haneri dala. Heaha ke ano o kela kumulaau? wahi a Sidane 1 nlnau ae ai me ke ano pihoihoi. *'O t he kumu maia ka," wahi no ana i hooho ae ai me ka hauoH "O ka mea oi aku o ka maikai, ke luluu mai la i ka mate!" m wehe koke ae la 6 Sldane i kana pahi a oki koke ae la i ua ahui maia nei. f, TJa hiki anei ia oe ke hooiaio inai he maia keia?" wahi a Kent i ninau mai ai no ka mea he ano hoohuoi kona. "Malia paha he mea keia no kaua e make ai, e pono e akahele." "Mai kanalua oe," wahi a Sidane i kamailio aku ai i kona hoa, "O keia ka maia pala mua a'u i ike ai, O ka mea a kakou e kahea nei ma Nu ioka he maia, aole ia e hiki ke hookukuia mai me keia. O ka mea a kakou e ai nei ma Nu Ioka, aohe i like kona ai ana me keia. Ua okiia ia ano maia he mahina mamua o ko iakou pala ana, a iloko o na hale a kakou i ole ai e hoopalaia ai ia auo maia. Ua ai anei oe i kekahi mea ono e

Uke me keia mamua?" "He ono maoli," wahi a Kent, "e oki hou mai oe i maia hou na'u," mahope o kona hoonuu ana ae i kand maia mua. I ko laua lawa ana, ua hele aku la laua e huli īna- e loaa ania ia laua he mau kumu maia hou no ka hoihoi ana i mau ahui maia no ka poe o ka hale. TJa loaa aku la he nui o na kumu maia e luluu ana na ahui maia pala, ua oki iho la laua a hoeimakaukau no ka hoihoi ana. Ua kuka iho la keia mau mea no na mea e pili anal keia mau kumu maia, a olelo ae la ina lakou e maiama pono i keia mau kumu, e loaa no ka lakou ai mahope o ka pau ana o na mea ai a Heseka i hdjomakauteau ai no lakou, eia nae, aole lakou i manao e noho loihi loa ana lakob maiuna o keia mokupunl | Ua hoi hou aku la laua a hiki ma ka aoao o ke kahawai a hoolniau aku la ma ka laua no ke alualu ana i ke poo o ke kahawai a mahope o ko laua ho|omau ana, ua lohe aku la laua i ka halulu mai o ka wai me hk» waīlele la, a aoīe i li'uli'u, m hiki mai ia laua i kek&hi ki'owal. a lele mai ana kā wal ma kekahl poo o ua ki'owai nei He kanawalu paha kapuai ke kiekie o keia wailele, a ma ka aoao hoi j? hihi ana na mea ulu like ole. "Eia kaua i ka hopēna o ke ko - hawai/' wahi a SSdane i huli aj? at a kamailio āku la i kona hoa ua onioni ae la m holoholo+

tia muliwai malalo o ka honua ma keia mau wahi o ka honua nei. Ma Mekiko ame Yuka ( ,ana, he nui o na muliwai o keia ano. E hiki ana anei ia piiīazja i keia mau pali pohaku?" "Ma ko'u noonoo iho, aohe e hiki ia'u ke pii aku i keia pa-li nihoniho,' wahi a kent. "E noho wau maanei a nana aku ina e hiki io ana ia oe ke pii aku. i He hana paakiki io 4 no ka pii' ana, eia nae, ua lanakila o Si- | dane. Mahope o kona hoomaj nawanui ana no kekahi mau mij nute, ua hiki pono aku la oia i maluna pono iho o ka wailele, j a me ka hakalia ole, ua komo | koke aku la oia maloko o ka ulu naheleheie e hihi ana ma ka aoao o ka pali. Iaia -i hoomau aku ai i ka nee ana imua, ua komo aku la oia iloko o ka hihipe'a o ka ululaau, a i ka hala ana o kekahi mau minute, ua hiki ole aku Ja iaia ke hoomau aku no ka hihia loa, a ma kona noonoo iho ina no e hoao kekahi holoholona e like ka nui me kā ioie iapaki e komo iloko o keia hihipe'a, aohe bō e hiki iaia i kau a meā o ka pili poiio o na mea ulu. —" No ka hiki ole ia Sidane ke komo maioko o ka ulunahelehele, ua hoomau aku !a oia 1 kona ala ma ke ka'e o ke kahawai, a i ka haia. ana o ka hapalua hora, ua hiki mai la oia hia ke ka'e o ke kahawai, a hoomaopopo iho la oia aohe e hikl ana ke hoomau aku ma keia alahele, no ka mea, ua alaiia mai kona ala e ke kahawai ame ka ululaau, No ka hiki ole iaia ke hoomaopopo iho i kona wahi e ku nel i keia manawa, ua pii aku la oia maluna o kekahi kumūlaau a. hana ma o a maanei no ka hoomaopopo āna 1 ke kulana o ka aina. Mai keia kulana aku ua ike oia he uuku wa!e no ka ululaau, a aohe hoi he hlki iaia ke koho pono i Rc>n^1 c t/r e noho nei. O kana mea wale no i hoomaopōpo iho ai ua pli loa akii la ka ulu ana o keia ululaau a hiki iluna loa o ke kumu pali. He loihi ko Sidane noho ana mahma o keia kumulaau no ka nana ana 1 ke kulana o ka aina, a mahope mai, ua hoomaopopo iho la oia e pa ikaika iho ana ka la a ia manawa ho hoi oia i lohe aku ai i ke kani ana mal o kekahi pu, a na keia mea i hoohikiwawe iho i kona iho ana ilalo a noonoo ae la ua komo paha o

Kent iloko o ka pilikla. I ko laua hele ana mal, ua lawe mai la o Sidane i ka pu rai~ fela, a ua lilo aku hol ka pu k! manu ia Kent, a he makemake hoi ko Kent e ki manu. He niil na manu e lele ana, a ua hooholo laua e kaii a hiki 1 ko laua manawa e hoi ai no kauhale, alaila hoomaka laua e ki i na holoholona. He mau minute mahope mai ua hiki aku la oia ma kahi ana i haalele iho ai ia Kent, a ike iho la aohe kona ! hoa, Ua uwa ae Ia oia, He mau sekona mahope mai ua Iohe aku la oia i ke o ana mai 0 kekahi mea mai ka aoao hema mai o ke kahawai, a ua holo koke aku ia oia no la wahi. I kona hiki ana aku e kukuli ana o K§nt a e hoopololei ana hoi i kana pu no ke kf ana, a e nana ana oia iluna o kekahi puu pohaku e waiho mal ana ma ka aoao akau. I ko Sidane nana ana aku ma kahi a Kent e ku ana ua Ike aku la oia e waiho mai ana kekahi dia make ma kona mau wawae, 'E wiki mai oel M wahi a Kent 1 kahe& m&i ai ia Sidane me Ke ano pihoihoi, "Ke ike ala no oe i kela wahi kaaka e fcu mai la maluna o kela puu pohaku ma o? Ua ike aku la oe?" Ua kulii aku la o Kent i kona manamanalinia i a kahi aua 1 olelo aku ai l feo Sidane nana ana aku, ua |ke ak i 1a oia e ku mai ana malkma o ka puu pohaku he ano holoholom i like ke ano me keKahi nui lfiiaiena. ī ko Sidaj ne hiki ainu&ku, ua Ulo loa ka j nana ana o ka holoholona la K<jgU aole !KM i.ike | ko Sidane | iua\. U*i kolo hele aku j la o Sidsne īma ka aoao o ka puu _ p-oliuku. a i k<>na kokoke ana aKe hoomaopo£v nei wwi he mitj

na nei a hoomaka ae la e uwe e Ilke mi ka popokl. Ua kau koke ae la o Sidane i kana pu, a ia manawa i hoomaka mai āl ua mea nei e lele ma kahi a Kent e ku ana; ua kani koke aku la ka Sidane pu, a ia wa koke no hoi ua holoholona nei i nahu ae ai i kona aoao me he mea la ua kiko ia oia e kekani meli. Ua haawi ae la oia i kekahi uwo a! iele ae la i ka lewa, a haule Ioa I aku la ilalo o ka honua he mau' kapuai malalo o kana wahi 1 ku ! mua ai,-a i kona-4oaa ana aku ia Sidane ma, ua lele loa ae Ia ko-na-līanu. . — ke ana," wahi a Sidane i pane ae ai. "He hiehle maoli no hoi kona kulana iaia e ku mai ana maluna o kela puu pohaku." "Oia no paha, he maikai paha oia i kau nana ana aku, ia'u no nae, aole pela," wahi a Kent i I pane mai ai i ka Sidane mau oj ieio hō"omāifeai no kā hoioholōnā" II make. i Ua hik? ae la Tca la i ka lolo i keia wa, a he nui hoi ka wela, eia nae, aole i makemake o Sidane e hoi i kauhale i keia manawa, he makemake kona e hoao hon e pii a hiki i kona kau ana maluna o ka piko o ka puu ana e ike aku.nei, a ma kāna hoomaopopo iho hoi, oia ka puu kiekie loa maluna o keiā mokupuni. Ua manao iho la oia o kahi maikai ia no ka hoomaopopo ana i ke ano o ka waiho ana o ka aina me ka manaolana e hiki ai iaia ke hoomaopopo pono iho ma ka hoohalike ana me na palapala aina e waiho ana ma ka lumi waiho buice o ka hale. No ko laua pololi i keia wa, ua hoomaka iho la laua e ai i keka*mau maia kekahi mau i Ua ike iho Ia laua he ono maoli no keia māu mea at Nā keia mau ai i hoona mai i ko laua pololi, a mahope o ko laua 1nu wai ana, ua hooholo iho la lauā e noho o Kent e kiai i ke diā i mea hoi e lilo ole ai i nā . holoholona, a ua olelo mai la oia inā he makemake kona i kokua, e ki no oia i ka pu ki manu no maftawa. Oiā ka hoailona no Sidane e hoi mai ai e kokua ia Kent ina he halawai ine kekahi pilikia. Ua olelo mai ia o Sidane e hoi mai ana oia i ka pau ana o ekolu ,hora. Ua hoomaka hou aku la oia e pii i ka pali ana i pii mua ai i Kela kakahiaka. Mahope o ka hala ana o kekahi manawa o ko»f* hooikaifc$ lvXi pono ak.U la oia iluna pono o e kppmaka mai ana ka wailete. Mai laila aku ua kamoe aku la oiaj i kona alahele no ka hiin™* a aole no hoi i loihi kona hele anā ua paa hou mai ia oia i na Iaunahelehele hihi, a ua hiki ole iaia ke hoomau aku i ka hele ana; imua.

lla hoomau aku no o Sldane ma ka hele ana ma, k$na huakai. aku la oia he mau dia e f u mai aua, eia nae, aole i ioaa iaia ka wa kupono no ke ki ana §kti ia lakou, a ua no hoi ola ua lawa ke dia a Kent i Pepehi ai a e waiho hoi i keia no kekahi wa okoa aku. j ko Sidane hooaiau ana aku m 4 kana huakai no kekahi maua hiki aku la oia i ka lua a ua nui kona Wiaha no ke|a mea. Aole i li'uli'u ua ioaa hoii aku ia o Kent iaia, a ua homai la o Kent me ke ano hoolo i kona akamai ki pu ma ka hopkeike ana mai i kekahi mau ana i ki ai a make. ! Ua haha'i aku ia o §icUme i'na mea apau e pili ana i hua- \ kaf makaikai a ua huli hoi aku' 3a la ua no kauhale. Ua hāawe ae,la laua i ke eiia, & me ka nui 0 ka haua, ua hiki hou aku la laua ma kahi a ko laua mau hoa e nonoho mai ana me ka pau o kolaua mau īima i ka paholeho!e a akaakaa hoi ka ii,i o ko laua mau kania-i. I ka hora piima o ke ahlahi, ua hiki aku la iaua i ka hale i kua hoea ana aku i ka hajle, ua ioaa aku la ua pioioke && I P&e apau, a ua oielo ae iakou ua. komo o Penee iloko o kekahi pilikia a uiaiia palia uu uiai keia manawa. Ua hoike »*i*i o KoeKweU i na mtin apau t pili ana i ka pilikia o Pehee ia Sid;uie ia lakou e hoio awjl*i ana no ka uwajpo poli&ku, a 4 ko iakou hoe i \ aaa aku, ua kekahi poe iho e hooJana 1 k«kahi mau laau hoolana 1 h|anaīa me ka puapuahuiu | Aoie i pau 4ia he mau aiahele ma ka lewa i hanaia ma na alahele he o na poe lele a pau e aia|ftao ana e ieie, e iawe iakou i keia uuiu alaheie he eiium waem o Kapalakiko & ,n\e Anfeeles. a l oīe mai Lcvs Atueles a rjo ka Hikina. Ua hianaia Keia maimuli o ka nui o na j>Uikia ike|ia iwaena o na poe lele